Μαρντιρός Σαριάν: 1880 - 1972

Λαμβάνουμε το φως της Αρμενίας χάριν του Μαρντιρός Σαριάν. Ένα φως χαρμόσυνο, που το βλέπουμε πάνω στα φρούτα, τα βουνά και τα πρόσωπα των ανθρώπων. Τα χρώματα της Αρμενίας του Σαριάν είναι τόσο υπέροχα, που οι μελλοντικές γενεές θα πρέπει να τον κατατάσσουν μαζί με τους δικούς μας Σεζάν και Ματίς ανάμεσα στους καλύτερους.

Λουίς Αραγκόν

Ο Μαρ­ντι­ρός Σα­ριάν θε­ω­ρεί­ται α­πό πολ­λούς ο πρω­το­πό­ρος της σύγ­χρο­νης αρ­με­νι­κής ζω­γρα­φι­κής και α­πό τους ση­μα­ντι­κό­τε­ρους συ­ντε­λε­στές της αρ­με­νι­κής πο­λι­τι­στι­κής α­να­γέν­νη­σης των αρ­χών του 20ού αιώ­να.

Συν­θέ­το­ντας στοι­χεί­α α­πό την αρ­με­νι­κή πα­ρά­δο­ση και τις σύγ­χρο­νες ευ­ρω­πα­ϊ­κές τά­σεις, ο Σα­ριάν δη­μιούρ­γη­σε δι­κή του σχο­λή και ά­νοι­ξε το δρό­μο για την άν­θη­ση της αρ­με­νι­κής ζω­γρα­φι­κής.

Πολ­λοί άν­θρω­ποι χά­ρη στα έρ­γα του γνώ­ρι­σαν τη βι­βλι­κή γη που ε­κτεί­νε­ται σή­με­ρα στη σκιά του Α­ρα­κά­τζ, τους αν­θρώ­πους και την κουλ­τού­ρα τους.

Τα έρ­γα του δια­κρί­νο­νται για τη φω­τει­νό­τη­τά τους και την αρ­μο­νι­κή συ­νύ­παρ­ξη κα­θα­ρών χρω­μά­των.

Πο­τέ δεν έ­πα­ψε να υ­μνεί τη φύ­ση και τη χα­ρά της ζω­ής. Πί­στευε πως η τέ­χνη πρέ­πει να δί­νει χα­ρά στον άν­θρω­πο και να ε­νι­σχύ­ει την α­γά­πη του για τη ζω­ή.

Ως άν­θρω­πος ή­ταν τα­πει­νός και με­τριό­φρων. Ε­κεί­νοι που τον γνώ­ρι­σαν δεν έ­πα­ψαν να τον θαυ­μά­ζουν για το α­νή­συ­χο πνεύ­μα του, την α­γνό­τη­τα της ψυ­χής του και την ευ­γέ­νεια του χα­ρα­κτή­ρα του.

Ά­φη­σε μια πλού­σια κλη­ρο­νο­μιά α­πό 3.000 έρ­γα, μέ­σα στα ο­ποί­α συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται σκη­νο­γρα­φί­ες και ει­κο­νο­γρα­φή­σεις βι­βλί­ων. Το με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος των έρ­γων του βρί­σκε­ται σή­με­ρα στην Ε­θνι­κή Πι­να­κο­θή­κη της χώ­ρας και στο σπί­τι ό­που έ­ζη­σε και δη­μιούρ­γη­σε, που λει­τουρ­γεί σή­με­ρα ως μου­σεί­ο.

1880 Γεν­νιέ­ται στις 28 Φε­βρουα­ρί­ου, στο Νέ­ο Να­χι­τσε­βάν, μια μι­κρή πό­λη στην περι­φέ­ρεια Ρο­στόβ της Ρω­σί­ας, ό­που υ­πήρ­χε με­γά­λη αρ­με­νι­κή κοι­νό­τη­τα.

1897-1903 Σπου­δά­ζει στη Σχο­λή Κα­λών Τε­χνών της Μό­σχας και δια­κρί­νε­ται. Έ­χει δασκά­λους τους Σέ­ροφ και Κο­ρο­βίν. Α­νή­κει στον ί­διο κύ­κλο με τους Κα­ντίν­σκι και Σα­γκάλ.

1901 Α­πο­φα­σί­ζει να τα­ξι­δέ­ψει, ε­νώ εί­ναι α­κό­μα φοι­τη­τής. Ε­πι­σκέ­πτε­ται για πρώ­τη φο­ρά την Αρ­με­νί­α. Ε­ντυ­πω­σιά­ζε­ται α­πό το ο­ρει­νό το­πί­ο, την ο­μορ­φιά της υ­παί­θρου, τη λα­μπρό­τη­τα του ή­λιου, το Α­ρα­ράτ, τη λί­μνη Σε­βάν και την ι­διαίτε­ρη πα­τρί­δα των προ­γό­νων του, Α­νί.

1903-1908 Δου­λεύ­ει θέ­μα­τα που προ­έρ­χο­νται α­πό τον κό­σμο της φα­ντα­σί­ας του. Στα έρ­γα αυ­τής της πε­ριό­δου δί­νει τον τί­τλο “Μύ­θοι και ό­νει­ρα”. Χρη­σι­μο­ποιεί κυ­ρί­ως τέ­μπε­ρες και α­κουα­ρέ­λα.

1909 Ξε­κι­νά­ει μια νέ­α πε­ρί­ο­δος στην τέ­χνη του Σα­ριάν. Ζω­γρα­φί­ζει πλέ­ον πιο ρε­α­λι­στι­κά, με θέ­μα­τα α­πό την κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα και τη φύ­ση της Αρ­με­νί­ας. Οι πι­νε­λιές του εί­ναι φαρ­διές και δου­λε­μέ­νες με δύ­να­μη. Η δε τε­χνι­κή του εί­ναι α­φαι­ρε­τι­κή, κρα­τά μό­νο τις πιο α­πα­ραί­τη­τες γραμ­μές. Χρη­σι­μο­ποιεί κα­θαρά χρώ­μα­τα και δου­λεύ­ει με λά­δια και α­κρυ­λι­κά.

1910-1913 Τα­ξι­δεύ­ει στην Τουρ­κί­α, την Αί­γυ­πτο και την Περ­σί­α, με σκο­πό να ε­ξε­ρευνή­σει τη γο­η­τεί­α της Α­να­το­λής.

1915 Ε­γκα­τα­λεί­πει τη Μό­σχα και σπεύ­δει να συ­μπα­ρα­στα­θεί στους ε­πι­ζή­σα­ντες α­πό τη γε­νο­κτο­νί­α. Α­σχο­λεί­ται ι­διαι­τέ­ρως με την πε­ρί­θαλ­ψη ορ­φα­νών και άρρω­στων παι­διών.

1916 Συμ­με­τέ­χει ε­νερ­γά στην ορ­γά­νω­ση της Έ­νω­σης Αρ­με­νί­ων Καλ­λι­τε­χνών της Τι­φλί­δας. Πα­ντρεύ­ε­ται τη Λου­σίκ Α­γα­ϊ­άν, κό­ρη του γνω­στού αρ­μέ­νιου συγ­γρα­φέ­α, Γα­ζα­ρός Α­γα­ϊ­άν. Εί­ναι πλέ­ον διε­θνώς α­να­γνω­ρι­σμέ­νος και έρ­γα του βρί­σκο­νται στην Γκα­λε­ρί Τρε­τια­κόφ.

1921 Ε­γκα­θί­στα­ται στην Αρ­με­νί­α και ως το τέ­λος της ζω­ής του α­φο­σιώ­νε­ται στην α­να­γέν­νη­ση της πα­τρί­δας του. Σε λί­γα μό­λις χρό­νια, ορ­γα­νώ­νει το Ε­θνι­κό Μου­σεί­ο και γί­νε­ται ο πρώ­τος διευ­θυ­ντής του. Συμ­βάλ­λει στην ί­δρυ­ση της Σχο­λής Κα­λών Τε­χνών, της Ε­θνι­κής Πι­να­κο­θή­κης και της Αρ­χαιο­λο­γι­κής Ε­ται­ρεί­ας.

1927-1928 Ζει για πε­ρί­που ε­νά­μι­ση χρό­νο στο Πα­ρί­σι. Ε­κεί οι κρι­τι­κοί τον ε­ντάσ­σουν στους εκ­φρα­στές του “Φω­βι­σμού” του πρώ­του καλ­λι­τε­χνι­κού κι­νή­μα­τος της πρω­το­πο­ρί­ας του 20ού αιώ­να, που υ­πήρ­ξε η βά­ση για ό­λα σχε­δόν τα καλ­λιτε­χνι­κά ρεύ­μα­τα που α­κο­λού­θη­σαν. Η α­το­μι­κή του έκ­θε­ση με έρ­γα που δη­μιούργη­σε στο Πα­ρί­σι γνω­ρί­ζει με­γά­λη ε­πι­τυ­χί­α.

1928 Πολ­λά α­πό τα έρ­γα του καί­γο­νται στο πλοί­ο της ε­πι­στρο­φής, α­πό το Πα­ρί­σι προς την Ε.Σ.Σ.Δ.

1930 Σχε­διά­ζει σκη­νι­κά και κου­στού­μια για διά­φο­ρα θε­α­τρι­κά έρ­γα, και ει­κονο­γρα­φεί συλ­λο­γές ποι­η­μά­των των Του­μα­νιάν, Ι­σα­α­κιάν και Τσα­ρέ­ντς, ό­πως και του με­γά­λου Ι­ρα­νού ποι­η­τή Φιρ­ντού­σι.

1937 Η κυ­βέρ­νη­ση της Αρ­με­νι­κής Σ.Σ.Δ υ­ιο­θε­τεί σχέ­διο του Σα­ριάν ως έμ­βλη­μα της χώ­ρας.

1945 Τι­μά αυ­τούς που πο­λέ­μη­σαν με το έρ­γο “Λου­λού­δια για τους Αρ­με­νί­ους που πο­λέ­μη­σαν στο με­γά­λο πα­τριω­τι­κό πό­λε­μο” (λά­δι 1,96X2,50).

1956 Εκ­θέ­τει στη Μό­σχα και την Α­γί­α Πε­τρού­πο­λη έρ­γα του, που εί­χε ζω­γρα­φίσει πριν το 1917 και την ε­γκα­θί­δρυ­ση του σο­βιε­τι­κού κα­θε­στώ­τος. Αρ­γό­τε­ρα πολλά α­πό αυ­τά συ­μπε­ριε­λή­φθη­σαν στη μό­νι­μη έκ­θε­ση της γκα­λε­ρί Τρε­τια­κόφ, του Ρω­σι­κού Μου­σεί­ου και της Ε­θνι­κής Πι­να­κο­θή­κης της Αρ­με­νί­ας.

1961 Λαμ­βά­νει το Βρα­βεί­ο Λέ­νιν για μια σει­ρά έρ­γων με τί­τλο “Η πα­τρί­δα μου”.

1962 Χά­νει το γιο του Σαρ­κίς σε αυ­το­κι­νη­τι­στι­κό δυ­στύ­χη­μα.

1967 Στις 26 Νο­εμ­βρί­ου, ε­γκαι­νιά­ζε­ται το μου­σεί­ο Σα­ριάν που χτί­ζε­ται με ε­ντολή της αρ­με­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης.

1972 Φεύ­γει α­πό τη ζω­ή στις 5 Μαΐ­ου, σε η­λι­κί­α 92 ε­τών.

Aναΐς Καζαντζιάν

Πηγή: armenika.gr