Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Μετάφραση από τα γαλλικά: Κάτια Ρωσσίδου

Να δούμε το γενοκτονημένο νέο, αυτό είναι το πρόβλημα. Διότι δεν πρόκειται για μια ερώτηση, δεν είναι καν η ερώτηση: κανείς δεν την έθεσε. Οφείλουμε να πούμε ότι οι νεκροί δεν θέτουν ερωτήσεις. Μόνο που υπάρχουν και οι ζωντανοί οι οποίοι δεν μιλούν επειδή δεν βλέπουν. Αναμφίβολα επειδή βλέπουμε μόνο ό,τι καταλαβαίνουμε. Ο πόνος, σε αντίθεση μ' αυτά που πιστεύει η κοινωνία, δεν μπορεί να μεταδοθεί. Δεν είναι μια αρρώστια όπως τις άλλες. Μόνο η λήθη είναι μεταδοτική. Έτσι ο γενοκτονημένος νέος δεν έχει νόημα για την κοινωνία της λήθης και της αδιαφορίας. Και είναι γι' αυτόν το λόγο που δεν έχει καν πρόσωπο. Το βλέμμα του δεν θέλει να πληγώσει. Τα μάτια του δεν θέλουν να κατηγορήσουν. Με άλλα λόγια, η ίδια του η ύπαρξη τίθεται υπό αμφισβήτηση. Η ανυπαρξία του ταιριάζει τέλεια με τη γενοκτονία της μνήμης. Κατά συνέπεια, είναι δυνατόν να υπάρχει συνέχεια σ' ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Εδώ κρύβεται το παράδοξο του γενοκτονημένου νέου. Ανίκανος να ζήσει λόγω της δήθεν ενοχής του, είναι επίσης ανίκανος να πεθάνει λόγω της δήθεν ανυπαρξίας του. Είναι γι' αυτόν το λόγο που δεν υποφέρει. Είναι γι' αυτόν το λόγο που δεν υπέφερε. Στην αχαλίνωτη αναζήτηση της ευτυχίας, η κοινωνία ξέχασε τον πόνο. Στην ανικανότητά της να υποφέρει, κρύβεται επίσης η ανικανότητά της να αγαπά. Ο γενοκτονημένος νέος είναι ένα αιώνιο ταμπούρλο που κανείς δεν ακούει εφόσον δεν φωνάζει για να σπάσει τη σιωπή. Μοιάζει με εκείνους τους πέτρινους σταυρούς στους οποίους δεν αποδίδεται σημασία παρά μόνο από τους δράκους των παλιών καιρών. Άρα, δεν έχει επιλογή. Δεν μπορεί να ζήσει και να πεθάνει παρά μόνο στους κόλπους μιας αρμενοσύνης η οποία είναι ακόμα άγνωστη σε πολλούς από εμάς. Εισέρχεται, λοιπόν, στην αντίσταση μέσω του μύθου των θυμάτων. Μα δεν είναι μόνο αυτό! Αντιμετωπίζει το ίδιο το παράλογο. Στην πραγματικότητα, εάν δεν υπάρχει, για ποιο λόγο  το καθεστώς, το σύστημα, το κράτος της Τουρκίας επιχειρεί να εξαφανίσει με κάθε μέσον κάθε ίχνος ενός γεγονότος που ποτέ δεν υπήρξε; Για ποιο λόγο αυτή η μανία της βαρβαρότητας εναντίον της αθωότητας εάν αυτή δεν έχει νόημα; Μήπως πρόκειται για φόβο εκ μέρους μιας δομής που θεωρείται παντοδύναμη; 'Η μήπως για κάποια ανεξήγητη φοβία; Εν πάση περιπτώσει, οι φόβοι αυτοί είναι δικαιολογημένοι. Διότι ο γενοκτονημένος νέος δεν είναι φάντασμα. Είναι ζωντανός, ακόμα και νεκρός, στις καρδιές όλων των Δίκαιων. Αυτό εξηγεί το πόσο επικίνδυνος είναι για τη βαρβαρότητα. Διότι οι Δίκαιοι δεν ξεχνούν. Ο γενοκτονημένος νέος είναι όπως ένα στίγμα. Αυτός είναι ο συσχετισμός του με το σταυρό. Γι' αυτό είναι ικανός να ξεσηκώσει μια πραγματική σταυροφορία εναντίον της βαρβαρότητας μιας σελήνης που δεν είχε νόημα παρά κάτω από τη σκιά του ήλιου της δικαιοσύνης. Αυτή η ημισέληνος είχε ανάγκη τη νύχτα για ν' απλωθεί, και το μικρότερο κερί αποτελούσε μια αντίσταση της ημέρας. Όμως η νύχτα δεν θα είναι αιώνια γιατί δεν θα περιμένουμε την αυγή για να δούμε επιτέλους την ημέρα, θα ανάψουμε όλα τα κεριά της μνήμης.

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Μετάφραση από τα γαλλικά: Κάτια Ρωσσίδου

Μέσα στο τετράδιο Moleskin, βλέπουμε ένα γυναικείο πρόσωπο. Παρατηρούμε μια διάσταση του προσώπου που παραπέμπει στον κυβισμό. Δεν πρόκειται απλώς για μια χειρονομία ζωγραφικής συνενοχής κατά Picasso, εκτός εάν ο υπαινιγμός συνδεθεί με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Σ' αυτό το γαλήνιο πρόσωπο υπάρχει οδύνη, αλλά συγκρατημένη, λες και δεν ήθελε να ενοχλήσει τον αδιάκριτο θεατή. Είναι βέβαια συλλογισμένη κατ' αναλογία με τη μνήμη του Leonardo. Αυτές οι χρωματιστές γραμμές που με δυσκολία αποκόπτονται από το χρόνο εκφράζουν την πληγή της Αρμενοσύνης. Μια sanguine ζωγραφιά χρωματισμένη με κόκκινο και μαύρο, αυτό είναι το δίχως όνομα θέαμα, για τους αδιάφορους. Ενώ για τους άλλους, είναι η οδύνη που έγινε γυναίκα, νεαρή Αρμένια, σαν την ελευθερία του Delacroix. Περιτειχισμένη μέσα στη σιωπή της λήθης, μαρτυρεί με την ύπαρξή της τη θηριωδία και τη φρίκη. Μόνο που κανείς δεν την ακούει, κανείς δεν την αφουγκράζεται σ' αυτό το δικαστήριο όπου οι μεγάλοι ψυχαγωγούνται σαν παιδιά με το επικίνδυνο παιχνίδι του πολέμου. Αντικαθιστούν τους βομβαρδισμούς με διαπραγματεύσεις που υπονομεύουν τα κεκτημένα. Εκθειάζουν την ειρήνη αρνούμενοι την ύπαρξη του πολέμου. Ως εάν να μην αντιλαμβάνονται ότι η ύπαρξη του πολέμου συνεπάγεται αναπόφευκτα την ύπαρξη των θυμάτων και ακόμα χειρότερα την ύπαρξη των δημίων. Διότι ένα θύμα, εάν υπάρχει, πονάει. Ενώ ένας δήμιος, εάν υπάρχει, προκαλεί πόνο σε πολλά θύματα. Εάν η Αρμενοσύνη έχει πληγωθεί, αυτό δεν οφείλεται μόνο στην αδιαφορία των αδιάφορων, είναι κυρίως οι δικοί της που μπορούν να την πληγώνουν με τη συμπεριφορά τους. Έχουν την τάση να τη βλέπουν ως προσωποποίηση της Αρμενίας ενώ η Αρμενία είναι απλώς ένα κράτος. Δεν υπολογίζουν το διαχρονικό χαρακτήρα της Αρμενοσύνης. Έτσι κάθε αρμενική κοινωνία ασχολείται μόνο και μόνο με τα τοπικά και καθημερινά της προβλήματα. Όμως δεν είναι η βαρβαρότητα, με το διαρκή αγώνα εναντίον της, που καταβάλλει κάθε προσπάθεια συνηγορώντας προς αυτή την κατεύθυνση. Πιστεύεται ότι ο εκφυλισμός του εγκλήματος είναι ισχυρότερος από το ίδιο το έγκλημα. Ενδιαφερόμαστε για την παράδοση ενώ όλες μας οι κινήσεις καταδικάζουν το μέλλον μας. Ασχολούμαστε με το παρόν μας, ενώ η βαρβαρότητα διαγράφει σιγά-σιγά το παρελθόν μας. Τι λογαριάζουμε να γίνουμε, λοιπόν; Στιγμές του χρόνου ελπίζοντας ότι πρόκειται για σημείο αθανασίας; Όχι, η Αρμενοσύνη δεν σκέφτεται μόνο να αποδείξει την ύπαρξή της, υποφέρει επίσης για να αποδείξει στους άλλους ότι δεν είναι μόνοι και ότι η ανθρωπότητα υπάρχει έστω και αν η ανθρωπιά των ανθρώπων είναι πάντα σε  εξέλιξη. Δεν αρκείται στο να υπάρχει διότι ξέρει ότι δεν θα υπάρχει πια. Επιδιώκει να “γίνει” για να συνεχίσει να είναι, παρ' όλες τις βάρβαρες πράξεις. Και τότε κοιτάζει το λαό της σαν να αναμένει μια κίνηση απ' αυτόν, μια ένδειξη τουλάχιστον. Να γιατί προδιαγράφει ένα χαμόγελο της Μόνα Λίζα, επειδή ξέρει αυτό που την περιμένει κι αυτό που περιμένει τη βαρβαρότητα.

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Αν ζούσα ακόμα τότε,
θα μπορούσα να σου δείξω
τη βαρβαρότητα,
αλλά τότε είχα ήδη
πεθάνει
κι εσύ δεν είχες γεννηθεί ακόμα.
Γι’ αυτό σου γράφω τώρα
για να διαβάσεις
το παρελθόν που δεν έζησες
και το μέλλον στο οποίο
δεν πέθανα
για να μπορέσεις να γίνεις
δίκαιη όταν θα μάθεις.
Στην αρχή κανείς
δεν πρόσεξε τη σελήνη.
Δεν είχε τη λάμψη
την παλιά.
Κανείς δεν άκουσε
τη σιωπή των δράκων
και των δεμένων σταυρών.
Όμως οι πέτρες έγιναν κορμιά
και τα κορμιά δέντρα
που έκοβε ένα αόρατο τσεκούρι.
Και τα κεφάλια πλήγωναν τη γη.
Δεν έχεις ακούσει το θόρυβο
που κάνει ο κρόταφος
όταν σπάει πάνω στην πέτρα.
Κανείς δεν μπορεί να τον αντέξει
εκτός αν είναι ο δικός του.
Δεν έχεις ακόμα παιδιά
και δεν μπορώ να σου γράψω
για το θάνατο των άλλων.
Δεν θα μπορέσεις να λυπηθείς.
Το ξέρω πως δεν είσαι
αδιάφορη, αλλά είσαι τόσο μικρή.
Μην κλαις τώρα.
Κράτα ανοιχτά τα μάτια.
Δεν ξέρεις ακόμα και
δεν μπορείς να πληγωθείς
από το ψέμα της βαρβαρότητας.
Πρέπει πρώτα να μάθεις
να υποφέρεις.
Μόνο έτσι θα γίνεις δίκαιη.
Και αυτό μόνο η ανθρωπότητα
μπορεί να σου το διδάξει
γιατί ακόμα κι η ανθρωπιά
έχει τα όριά της.
Δεν με πιστεύεις,
το ξέρω.
Δεν έχει σημασία.
Είναι θέμα χρόνου
κι ο χρόνος είναι μαζί μας.
Ένας νεκρός
δεν μπορεί να σου πει
ψέματα.
Μην κοιτάς τους βαρβάρους,
μόνο τα θύματα
σ’ έχουν ανάγκη.
Ακούς;

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Δεν αρκεί να κλαις
για να υποφέρεις.
Δεν αρκεί να υποφέρεις
για να πεθάνεις.
Δεν αρκεί να πεθαίνεις
για να έχεις δίκιο.

Πρέπει να δείξεις την βαρβαρότητα
του δήμιου.
Αλλιώς το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας
δεν είναι παρά έγκλημα.

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

- Γιατί η Φωτεινή δεν ένιωθε τον πόνο του δράκου;
- Γιατί δεν ήταν δράκος!
- Δεν το είχα σκεφτεί αυτό.
- Τα σκέφτονται οι συγγραφείς για μας.
- Πάλι καλά. Και το άλλο;
- Ποιο άλλο;
- Γιατί δεν μιλούν πάντα στον ενικό;
- Στην αρχή μιλά η γιαγιά.
- Και μετά;
- Η Φωτεινή.
- Κι όπως έχουν το ίδιο όνομα...
- Δεν υπάρχει διαφορά.
- Εκτός από το πρόσωπο.
- Σωστά.
- Τι παράξενη σκέψη !
- Έτσι δεν είναι η ζωή ;
- Δεν έχεις άδικο.
- Ούτε ο συγγραφέας δεν είναι άδικος.
- Γιατί το λες αυτό;
- Διότι μας δίνει όλα τα στοιχεία.
- Τότε γιατί παραμένουν κρυφά;
- Γιατί δεν τα ψάχνουμε!
- Κοιτάζουμε τα γράμματα και δεν βλέπουμε τις λέξεις.
- Κοιτάζουμε τις λέξεις και δεν βλέπουμε τα γράμματα.
- Μα, αυτό δεν είναι παραμύθι!
- Γιατί;
- Ποιος θα το καταλάβει;
- Εκείνος που θα του εμπιστευτεί την καρδιά του!
- Τα παιδιά!