Εικόνες Αρμενίων στον ελληνικό σατιρικό Τύπο
Την εικόνα ενός λαού κοντινού και κάποτε, πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, «σύνοικου», των Αρμενίων, έτσι όπως αποτυπώνεται στις σελίδες των ελληνικών σατιρικών εφημερίδων του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, επιχειρεί να καταγράψει και να παρουσιάσει στο κοινό η έκθεση τεκμηρίων που εγκαινιάζεται τη Δευτέρα, στο Κεντρικό Αναγνωστήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με τίτλο «Η Αρμενία στον ελληνικό σατιρικό Τύπο». Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της έκθεσης, στις 7.00 μ.μ., για το θέμα της θα μιλήσουν η αναπληρώτρια διευθύντρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αντωνία Αράχωβα, ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης, η ιστορικός Έλλη Δρούλια και ο γραμματέας του Κέντρου Ελληνο-Αρμενικών Μελετών Ιωσήφ Κασσεσιάν.
Στην έκθεση, που διοργανώνεται από την ΕΒΕ και την πρεσβεία της Αρμενίας, με τη συνεργασία του Κέντρου Ελληνο-Αρμενικών Μελετών, παρουσιάζονται περισσότερα από εκατό τεκμήρια, γελοιογραφίες, πεζά κείμενα και σατιρικά στιχουργήματα, μερικά από τα οποία υπογράφονται από πένες όπως αυτή του Γ. Σουρή, προερχόμενα από εφημερίδες και περιοδικά που κυκλοφορούσαν τόσο στο ελληνικό βασίλειο όσο και στον ευρύτερο χώρο του παροικιακού ελληνισμού.
«Οι συχνότερες αναφορές συναντώνται στις περιόδους που σημειώνονται οι σφαγές που συνοδεύουν την Αρμενική Γενοκτονία», μας λέει ο Ι. Κασσεσιάν, «όταν το Αρμενικό Ζήτημα βρίσκεται στην επικαιρότητα, κατά την τελευταία πενταετία του 19ου αι., καθώς επίσης και την περίοδο 1915-22. Το τελευταίο που έχει εντοπιστεί είναι του 1927 και αφορά τον εγκλεισμό Αρμενισσών σε τούρκικα χαρέμια». Στη συνέχεια, όπως μας λέει, ο σατιρικός Τύπος εισέρχεται σε φάση μαρασμού, οπότε δεν συναντούμε και αναφορές, μολονότι η παρουσία των Αρμενίων προσφύγων στην Ελλάδα αυξάνεται. «Είναι εντυπωσιακό», συνεχίζει ο κ. Κασσεσιάν, «ότι στις καταγραφές αυτές δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου αρνητικές αναφορές, ακόμη και σε περιόδους που οι εθνικές προσδοκίες των δύο λαών εμφάνιζαν σημεία σύγκρουσης, όπως π.χ. κατά την απόπειρα συγκρότησης αυτόνομης Δημοκρατίας του Πόντου, κάτι που δείχνει το πόσο κοντά βρίσκονται οι δύο λαοί».
Ο «Χορχόρ Αγάς»
Μολονότι οι ιστορικές περιπέτειες του Αρμενικού Ζητήματος καθορίζουν και την εικόνα που διαμορφώνεται στον σατιρικό Τύπο, ένα από τα πρώτα δημοσιεύματα που παρουσιάζονται έχει να κάνει με την παράσταση ενός καινοφανούς για τα δεδομένα της εποχής θεάματος: Το καλοκαίρι του 1883, ο προερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη του Μπενγκλιάν παρουσίασε στο θέατρο του Φαλήρου την οπερέτα του Αρμενίου μουσικοσυνθέτη Ντικράν Τσουχατζιάν (1836-1898) Λεμπλεμπιτζή Χορχόρ Αγά. Οι συνηθισμένοι στην ιταλική όπερα Αθηναίοι ξαφνιάστηκαν από το νέο αυτό είδος λυρικού θεάτρου και οι αντιδράσεις υπήρξαν από άκρως επικριτικές ως διθυραμβικές («Κοντά σε τόσα θέατρα που γρήγορα θα φθάσουν μας έρχονται κι Αρμένηδες να μας διασκεδάσουν», γράφει ο Σουρής). Τελικά όμως, τόσο το νέο είδος όσο και το συγκεκριμένο έργο γνώρισε τεράστια απήχηση, μεταφράστηκε στα ελληνικά και παίχτηκε αναρίθμητες φορές, ασκώντας έντονη επίδραση στην ανάπτυξη της οπερέτας στην Ελλάδα.
Σε άλλες ενότητες της έκθεσης καταγράφεται η πρόσληψη από τον σατιρικό Τύπο των γεγονότων του 1895, των κινητοποιήσεων των Αρμενίων, της συγκρότησης ένοπλων επαναστατικών ομάδων και, τελικά, των σφαγών που ακολούθησαν στην Κωνσταντινούπολη και άλλες πόλεις της Αυτοκρατορίας. Ακόμη, η κατάληψη της Οθωμανικής Τράπεζας από μέλη της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας έναν χρόνο αργότερα, η επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908 («Και οι Ρωμαίοι συμμαχούν/με Αρμενίους αχπαρτσούν», τιτλοφορείται στιχούργημα για την ελληνοαρμενική εκλογική σύμπραξη του Εμπρός της Κωνσταντινούπολης), και βέβαια η περίοδος 1918-22 και η κοινή μοίρα των δύο λαών.
Πηγή: avgi.gr