Η επίσημη Αρμενία «παρέκαμψε» τη γενοκτονία ύστερα από τις εξαντλητικές πιέσεις της Ουάσιγκτον, της Μόσχας και των Βρυξελλών.

Από καθαρά αγωνιστική άποψη, ο ποδοσφαιρικός αγώνας της περασμένης Τετάρτης μεταξύ των εθνικών ομάδων της Τουρκίας και της Αρμενίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «φιλικός»:και οι δύο ομάδες είχαν από καιρό απολέσει κάθε ελπίδα πρόκρισης στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Νότιας Αφρικής, και έτσι το τελικό 2-0 υπέρ της Τουρκίας ήταν ένα αποτέλεσμα που δεν ενδιέφερε κανέναν.

Ολα τα μάτια άλλωστε δεν ήταν στραμμένα στον αγωνιστικό χώρο, αλλά στην εξέδρα - τόσο εκείνη των επισήμων, από όπου παρακολούθησαν το ματς οι πρόεδροι των δύο χωρών Αμπντουλάχ Γκιουλ και Σεργκέ Σαρκισιάν, φυσικά υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, όσο και στην κανονική εξέδρα όπου χιλιάδες φανατισμένοι τούρκοι οπαδοί γιουχάισαν άγρια τον αρμενικό εθνικό ύμνο κατά την είσοδο της φιλοξενούμενης ομάδας. Λίγο νωρίτερα άλλοι οπαδοί, υπακούοντας στην έκκληση του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για επίδειξη «παραδοσιακής τουρκικής φιλοξενίας», είχαν πετροβολήσει το πούλμαν που μετέφερε στο γήπεδο της Προύσας τους αρμένιους δημοσιογράφους, φωνάζοντας συνθήματα του τύπου «Θα σας σφάξουμε όλους», ενώ ο περιβάλλων χώρος του σταδίου είχε γεμίσει από αυτοκόλλητα με συνθήματα μίσους και σημαιάκια του Αζερμπαϊτζάν...

Ολα αυτά δεν εμπόδισαν, φυσικά, τον τουρκικό Τύπο να χαιρετίσει, την Πέμπτη, τη «νίκη της ειρήνης». Η δήλωση Γκιουλ ότι στην Προύσα «δεν γράφουμε Ιστορία, χτίζουμε την Ιστορία» είχε την τιμητική της: όπως ήταν αναμενόμενο, ελάχιστη έκταση δόθηκε στα έκτροπα. Η «Χουριέτ» μάλιστα έσπευσε να κρίνει, κάπως βιαστικά, ότι «το πρωτόκολλο ειρήνης που υπέγραψαν ύστερα από 94 χρόνια η Αρμενία και η Τουρκία επικυρώθηκε χθες από τους οπαδούς στην Προύσα, προτού την επικυρώσει το κοινοβούλιο» .

Πολλά άλλα δημοσιεύματα, εντός και εκτός Τουρκίας, έκαναν λόγο για τον «θρίαμβο της ποδοσφαιρικής διπλωματίας» και την απαρχή μιας πορείας «ομαλοποίησης» των σχέσεων της χώρας με όλους τους γείτονές της. Στην εφημερίδα «Ταράφ», ο γνωστός αναλυτής Αχμέτ Αλτάν εξέφρασε την ικανοποίησή του για την «εξέλιξη» της χώρας του γράφοντας: «Η Τουρκία ομαλοποιείται, κάνει ειρήνη με τον ίδιο της τον λαό, με την Ιστορία και τους γείτονές της. Βιώνουμε μια ιστορική περίοδο. Απαλλασσόμαστε από τις παράλογες φοβίες μας».

Πίσω όμως από αυτόν τον μανδύα αισιοδοξίας, σοβαρότερες φωνές στην Τουρκία έδειξαν να συνειδητοποιούν ότι δεν αρκεί μια «άνωθεν» επιβεβλημένη συμφωνία και ένας ποδοσφαιρικός αγώνας για να σβηστεί ένας αιώνας ιστορικά θεμελιωμένου μίσους. Γράφοντας στην εφημερίδα «Ρosta», ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ προειδοποιεί ότι η ειρηνευτική διαδικασία με την Αρμενία μπορεί να είναι «επίπονη», γεμάτη «διαλείμματα, επανεκκινήσεις και σκαμπανεβάσματα».

Ο γνωστός δημοσιογράφος (και «insider» της διεθνούς πολιτικής, με διασυνδέσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού) ξέρει πολύ καλά τι λέει: μόνον ένας αφελής θα πίστευε ότι η «ιστορική» συμφωνία σύναψης διπλωματικών σχέσεων και γενικότερης εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας, που υπεγράφη το περασμένο Σάββατο στη Ζυρίχη της Ελβετίας από τους υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών, μπορεί να σβήσει «μονοκοντυλιά» μια από τις χειρότερες γενοκτονίες του 20ού αιώνα.

Οπως και στο γήπεδο της Προύσας, έτσι και στη Ζυρίχη το ενδιαφέρον ήταν άλλωστε στους θεατές, και όχι στους παίκτες: η «ιστορική» συμφωνία υπεγράφη μόνον κατόπιν εξαντλητικών πιέσεων από την Ουάσιγκτον, τη Μόσχα και τις Βρυξέλλες- γεγονός που άλλωστε αποδεικνύεται από την εκεί «υποστηρικτική» παρουσία της υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον, του ρώσου ομολόγου της Σεργκέι Λαβρόφ , του γάλλου υπουργού Μπερνάρ Κουσνέρ και του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Χαβιέρ Σολάνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ η αρμενική πλευρά απειλούσε ως την τελευταία στιγμή να απόσχει από την τελετή υπογραφής τινάζοντας στον αέρα τη διαδικασία, η κυρία Κλίντον την υποχρέωσε να υπογράψει, ανακοινώνοντας μονομερώς στα διεθνή ΜΜΕ τον τόπο και τον χρόνο της τελετής!

Η αλήθεια είναι ότι η αμερικανική και η ευρωπαϊκή διπλωματία, με την υποστήριξη της Μόσχας, είχαν από καιρό ανεβάσει πολύ ψηλά τον πήχη των προσδοκιών για τη συγκεκριμένη συμφωνία: όπως σημειώνουν οι περισσότεροι δυτικοί αναλυτές, με την τουρκοαρμενική συμφωνία όχι μόνο «γυρίζει σελίδα» ύστερα από έναν σχεδόν αιώνα αμοιβαίου μίσους μεταξύ των δύο χωρών, αλλά αφαιρείται ένα ακόμη «αγκάθι» στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας και αυξάνεται η περιφερειακή ασφάλεια σε ολόκληρο τον Νότιο Καύκασο- μια ταραγμένη αλλά στρατηγικής σημασίας περιοχή του πλανήτη που αποτελεί αυτή τη στιγμή έναν από τους σπουδαιότερους ενεργειακούς «διαδρόμους» για το πετρέλαιο και το γκάζι της Κασπίας Θάλασσας.

Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ έχουν ανάγκη τη συμφωνία για να διασκεδάσουν τις αρνητικές εντυπώσεις από την αθέτηση των προεκλογικών υποσχέσεων τόσο του Μπαράκ Ομπάμα όσο και της ίδιας της Χίλαρι για αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Ως γνωστόν, η νέα αμερικανική κυβέρνηση όχι μόνο δεν υλοποίησε την υπόσχεση προς το ισχυρό αρμενο-αμερικανικό λόμπι, αλλά προχώρησε και σε στρατηγική αναβάθμιση των σχέσεών της με την Τουρκία, αποφεύγοντας κάθε αναφορά στο μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που εκείνη διέπραξε το 1915. Ετσι, η ιστορική συμφωνία «μπορεί να απαλύνει έναν μακρόχρονο πονοκέφαλο της αμερικανικής διπλωματίας» σύμφωνα με την κομψή διατύπωση του Αssociated Ρress.

Τόσο βαθιά ιστορικά τραύματα, ωστόσο, δεν μπορούν να επουλωθούν μόνο με «άνωθεν» επιβαλλόμενες συνθήκες: αυτό φάνηκε καθαρά από τις οξύτατες αντιδράσεις μεγάλου μέρους της αρμενικής Διασποράς, τις οποίες αντιμετώπισε την περασμένη εβδομάδα ο κ. Σαρκισιάν κατά την περιοδεία του σε αρμενικές παροικίες σε Γαλλία, ΗΠΑ, Ρωσία και Λίβανο. Ιδίως στη Νέα Υόρκη και στο Λος Αντζελες, αλλά και στη Βηρυτό, στο Παρίσι και στο Ροστόφ, ο κ. Σαρκισιάν προπηλακίστηκε από εξαγριωμένους διαδηλωτές που τον αποκαλούσαν «αφελή», «ανεύθυνο» και «προδότη», ενώ χαρακτήριζαν ανοιχτά την επικείμενη συμφωνία της Ζυρίχης αποτέλεσμα ασφυκτικής πίεσης από την Ουάσιγκτον.

Το πραξικόπημα των πολιτικών εναντίον των ιστορικών
Το μέγα πρόβλημα των Αρμενίων είναι βέβαια η πλήρης «παράκαμψη» του ζητήματος της γενοκτονίας του 1915, που κυριολεκτικά «κρύφτηκε κάτω απ΄ το χαλί» καθ΄ όλη την πολύμηνη διαπραγμάτευση. Οπως προκύπτει ξεκάθαρα από τη μελέτη των πρωτοκόλλων, η «μικρή» και ουσιαστικά αποκλεισμένη από παντού Αρμενία υποχρεώθηκε να πληρώσει βαρύ πολιτικό και ηθικό τίμημα, με αντάλλαγμα το άνοιγμα των συνόρων. Και μόνο το γεγονός ότι προβλέπεται διάλογος των δύο πλευρών για τις (ιστορικά αδιαμφισβήτητες) συνθήκες του μακελειού του 1915, στο πλαίσιο «δημιουργίας συνθηκών αμοιβαίας εμπιστοσύνης», αποτελεί βαριά προσβολή για το ένα εκατομμύριο των αμάχων νεκρών Αρμενίων.

Σε διεθνές επίπεδο, δε, τα πρωτόκολλα συνιστούν ένα κακό προηγούμενο αφού επιτρέπουν σε ισχυρά κράτη με σκοτεινό παρελθόν, όπως η Τουρκία, να αναθεωρούν κατά βούληση την Ιστορία στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων, με τις ευλογίες των μεγάλων δυνάμεων οι οποίες, φυσικά, κοιτάζουν πάντοτε τα δικά τους γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Οπως εύστοχα έγραψε ένας αρμένης σχολιαστής, πρόκειται για ένα «πραξικόπημα» των πολιτικών και των διπλωματών σε βάρος των ιστορικών.

Η επίσημη Αρμενία «παρέκαμψε» τη γενοκτονία ύστερα από τις εξαντλητικές πιέσεις της Ουάσιγκτον, της Μόσχας και των Βρυξελλών.

Από καθαρά αγωνιστική άποψη, ο ποδοσφαιρικός αγώνας της περασμένης Τετάρτης μεταξύ των εθνικών ομάδων της Τουρκίας και της Αρμενίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «φιλικός»:και οι δύο ομάδες είχαν από καιρό απολέσει κάθε ελπίδα πρόκρισης στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Νότιας Αφρικής, και έτσι το τελικό 2-0 υπέρ της Τουρκίας ήταν ένα αποτέλεσμα που δεν ενδιέφερε κανέναν.

Ολα τα μάτια άλλωστε δεν ήταν στραμμένα στον αγωνιστικό χώρο, αλλά στην εξέδρα - τόσο εκείνη των επισήμων, από όπου παρακολούθησαν το ματς οι πρόεδροι των δύο χωρών Αμπντουλάχ Γκιουλ και Σεργκέ Σαρκισιάν, φυσικά υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, όσο και στην κανονική εξέδρα όπου χιλιάδες φανατισμένοι τούρκοι οπαδοί γιουχάισαν άγρια τον αρμενικό εθνικό ύμνο κατά την είσοδο της φιλοξενούμενης ομάδας. Λίγο νωρίτερα άλλοι οπαδοί, υπακούοντας στην έκκληση του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για επίδειξη «παραδοσιακής τουρκικής φιλοξενίας», είχαν πετροβολήσει το πούλμαν που μετέφερε στο γήπεδο της Προύσας τους αρμένιους δημοσιογράφους, φωνάζοντας συνθήματα του τύπου «Θα σας σφάξουμε όλους», ενώ ο περιβάλλων χώρος του σταδίου είχε γεμίσει από αυτοκόλλητα με συνθήματα μίσους και σημαιάκια του Αζερμπαϊτζάν...

Ολα αυτά δεν εμπόδισαν, φυσικά, τον τουρκικό Τύπο να χαιρετίσει, την Πέμπτη, τη «νίκη της ειρήνης». Η δήλωση Γκιουλ ότι στην Προύσα «δεν γράφουμε Ιστορία, χτίζουμε την Ιστορία» είχε την τιμητική της: όπως ήταν αναμενόμενο, ελάχιστη έκταση δόθηκε στα έκτροπα. Η «Χουριέτ» μάλιστα έσπευσε να κρίνει, κάπως βιαστικά, ότι «το πρωτόκολλο ειρήνης που υπέγραψαν ύστερα από 94 χρόνια η Αρμενία και η Τουρκία επικυρώθηκε χθες από τους οπαδούς στην Προύσα, προτού την επικυρώσει το κοινοβούλιο» .

Πολλά άλλα δημοσιεύματα, εντός και εκτός Τουρκίας, έκαναν λόγο για τον «θρίαμβο της ποδοσφαιρικής διπλωματίας» και την απαρχή μιας πορείας «ομαλοποίησης» των σχέσεων της χώρας με όλους τους γείτονές της. Στην εφημερίδα «Ταράφ», ο γνωστός αναλυτής Αχμέτ Αλτάν εξέφρασε την ικανοποίησή του για την «εξέλιξη» της χώρας του γράφοντας: «Η Τουρκία ομαλοποιείται, κάνει ειρήνη με τον ίδιο της τον λαό, με την Ιστορία και τους γείτονές της. Βιώνουμε μια ιστορική περίοδο. Απαλλασσόμαστε από τις παράλογες φοβίες μας».

Πίσω όμως από αυτόν τον μανδύα αισιοδοξίας, σοβαρότερες φωνές στην Τουρκία έδειξαν να συνειδητοποιούν ότι δεν αρκεί μια «άνωθεν» επιβεβλημένη συμφωνία και ένας ποδοσφαιρικός αγώνας για να σβηστεί ένας αιώνας ιστορικά θεμελιωμένου μίσους. Γράφοντας στην εφημερίδα «Ρosta», ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ προειδοποιεί ότι η ειρηνευτική διαδικασία με την Αρμενία μπορεί να είναι «επίπονη», γεμάτη «διαλείμματα, επανεκκινήσεις και σκαμπανεβάσματα».

Ο γνωστός δημοσιογράφος (και «insider» της διεθνούς πολιτικής, με διασυνδέσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού) ξέρει πολύ καλά τι λέει: μόνον ένας αφελής θα πίστευε ότι η «ιστορική» συμφωνία σύναψης διπλωματικών σχέσεων και γενικότερης εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας, που υπεγράφη το περασμένο Σάββατο στη Ζυρίχη της Ελβετίας από τους υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών, μπορεί να σβήσει «μονοκοντυλιά» μια από τις χειρότερες γενοκτονίες του 20ού αιώνα.

Οπως και στο γήπεδο της Προύσας, έτσι και στη Ζυρίχη το ενδιαφέρον ήταν άλλωστε στους θεατές, και όχι στους παίκτες: η «ιστορική» συμφωνία υπεγράφη μόνον κατόπιν εξαντλητικών πιέσεων από την Ουάσιγκτον, τη Μόσχα και τις Βρυξέλλες- γεγονός που άλλωστε αποδεικνύεται από την εκεί «υποστηρικτική» παρουσία της υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον, του ρώσου ομολόγου της Σεργκέι Λαβρόφ , του γάλλου υπουργού Μπερνάρ Κουσνέρ και του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Χαβιέρ Σολάνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ η αρμενική πλευρά απειλούσε ως την τελευταία στιγμή να απόσχει από την τελετή υπογραφής τινάζοντας στον αέρα τη διαδικασία, η κυρία Κλίντον την υποχρέωσε να υπογράψει, ανακοινώνοντας μονομερώς στα διεθνή ΜΜΕ τον τόπο και τον χρόνο της τελετής!

Η αλήθεια είναι ότι η αμερικανική και η ευρωπαϊκή διπλωματία, με την υποστήριξη της Μόσχας, είχαν από καιρό ανεβάσει πολύ ψηλά τον πήχη των προσδοκιών για τη συγκεκριμένη συμφωνία: όπως σημειώνουν οι περισσότεροι δυτικοί αναλυτές, με την τουρκοαρμενική συμφωνία όχι μόνο «γυρίζει σελίδα» ύστερα από έναν σχεδόν αιώνα αμοιβαίου μίσους μεταξύ των δύο χωρών, αλλά αφαιρείται ένα ακόμη «αγκάθι» στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας και αυξάνεται η περιφερειακή ασφάλεια σε ολόκληρο τον Νότιο Καύκασο- μια ταραγμένη αλλά στρατηγικής σημασίας περιοχή του πλανήτη που αποτελεί αυτή τη στιγμή έναν από τους σπουδαιότερους ενεργειακούς «διαδρόμους» για το πετρέλαιο και το γκάζι της Κασπίας Θάλασσας.

Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ έχουν ανάγκη τη συμφωνία για να διασκεδάσουν τις αρνητικές εντυπώσεις από την αθέτηση των προεκλογικών υποσχέσεων τόσο του Μπαράκ Ομπάμα όσο και της ίδιας της Χίλαρι για αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Ως γνωστόν, η νέα αμερικανική κυβέρνηση όχι μόνο δεν υλοποίησε την υπόσχεση προς το ισχυρό αρμενο-αμερικανικό λόμπι, αλλά προχώρησε και σε στρατηγική αναβάθμιση των σχέσεών της με την Τουρκία, αποφεύγοντας κάθε αναφορά στο μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που εκείνη διέπραξε το 1915. Ετσι, η ιστορική συμφωνία «μπορεί να απαλύνει έναν μακρόχρονο πονοκέφαλο της αμερικανικής διπλωματίας» σύμφωνα με την κομψή διατύπωση του Αssociated Ρress.

Τόσο βαθιά ιστορικά τραύματα, ωστόσο, δεν μπορούν να επουλωθούν μόνο με «άνωθεν» επιβαλλόμενες συνθήκες: αυτό φάνηκε καθαρά από τις οξύτατες αντιδράσεις μεγάλου μέρους της αρμενικής Διασποράς, τις οποίες αντιμετώπισε την περασμένη εβδομάδα ο κ. Σαρκισιάν κατά την περιοδεία του σε αρμενικές παροικίες σε Γαλλία, ΗΠΑ, Ρωσία και Λίβανο. Ιδίως στη Νέα Υόρκη και στο Λος Αντζελες, αλλά και στη Βηρυτό, στο Παρίσι και στο Ροστόφ, ο κ. Σαρκισιάν προπηλακίστηκε από εξαγριωμένους διαδηλωτές που τον αποκαλούσαν «αφελή», «ανεύθυνο» και «προδότη», ενώ χαρακτήριζαν ανοιχτά την επικείμενη συμφωνία της Ζυρίχης αποτέλεσμα ασφυκτικής πίεσης από την Ουάσιγκτον.

Το πραξικόπημα των πολιτικών εναντίον των ιστορικών
Το μέγα πρόβλημα των Αρμενίων είναι βέβαια η πλήρης «παράκαμψη» του ζητήματος της γενοκτονίας του 1915, που κυριολεκτικά «κρύφτηκε κάτω απ΄ το χαλί» καθ΄ όλη την πολύμηνη διαπραγμάτευση. Οπως προκύπτει ξεκάθαρα από τη μελέτη των πρωτοκόλλων, η «μικρή» και ουσιαστικά αποκλεισμένη από παντού Αρμενία υποχρεώθηκε να πληρώσει βαρύ πολιτικό και ηθικό τίμημα, με αντάλλαγμα το άνοιγμα των συνόρων. Και μόνο το γεγονός ότι προβλέπεται διάλογος των δύο πλευρών για τις (ιστορικά αδιαμφισβήτητες) συνθήκες του μακελειού του 1915, στο πλαίσιο «δημιουργίας συνθηκών αμοιβαίας εμπιστοσύνης», αποτελεί βαριά προσβολή για το ένα εκατομμύριο των αμάχων νεκρών Αρμενίων.

Σε διεθνές επίπεδο, δε, τα πρωτόκολλα συνιστούν ένα κακό προηγούμενο αφού επιτρέπουν σε ισχυρά κράτη με σκοτεινό παρελθόν, όπως η Τουρκία, να αναθεωρούν κατά βούληση την Ιστορία στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων, με τις ευλογίες των μεγάλων δυνάμεων οι οποίες, φυσικά, κοιτάζουν πάντοτε τα δικά τους γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Οπως εύστοχα έγραψε ένας αρμένης σχολιαστής, πρόκειται για ένα «πραξικόπημα» των πολιτικών και των διπλωματών σε βάρος των ιστορικών.