Δεν θα έπρεπε να προκαλεί εντύπωση ακόμα και στον πλέον απαιτητικό παρατηρητή το γεγονός ότι η Αρμενία έχει αφήσει το στίγμα της ως κόμβος ιατρικού ενδιαφέροντος παγκοσμίου βεληνεκούς. Παρά το περιορισμένο της μέγεθος, αυτή η χώρα του Καυκάσου έχει δυσανάλογα σημαντική συνεισφορά στον κλάδο της ιατρικής, μέσω επιτυχών και καινοτόμων ερευνών κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Αρμένιοι πρωτοπόροι ερευνητές απαντώνται σε κάθε πτυχή της ιατρικής εξέλιξης, από την έκδοση του ιατρού Μχιτάρ Χερατσί «Περίθαλψη των πυρετών» το 1184, έως την πρωτοποριακή εργασία των ιατρών Σιμεόν Μινασιάν, Γκαραμπέτ Γκαλστιάν και Μπαρονίκ Ματεβοσιάν κατά τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Παρόλο που η συμβολή τους συνολικά είναι πολύ πιο ευρεία, αρμένιοι ιατροί, επιστημονικοί ερευνητές και εφευρέτες, είναι υπεύθυνοι για μερικές από τις πιο σημαντικές και σωτήριες ανακαλύψεις του περασμένου αιώνα.

Βαραστάντ Καζαντζιάν

Ως νέος ο Βαραστάντ Καζαντζιάν άφησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου δούλευε σ’ένα ταχυδρομικό γραφείο, λόγω των αντιαρμενικών πογκρόμ, γνωστές και ως «σφαγές του Χαμίντ». Εγκαθίσταται στη Βοστώνη, όπου πιάνει δουλειά σ’ένα εργοστάσιο καλωδίων. Εκεί η εκπληκτική του επιδεξιότητα με τα εργαλεία τον οδηγεί να σπουδάσει οδοντιατρική στο Χάρβαρντ. Κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου συμμετέχει σε ιατρική αποστολή στην Γαλλία. Παρά το γεγονός ότι είχε σπουδάσει οδοντιατρική, ο μεγάλος αριθμός των φριχτά τραυματισμένων στρατιωτών είχε ως αποτέλεσμα να ασχοληθεί πειραματικά και με την περίθαλψη τραυμάτων. Οι καινοτόμες διαδικασίες τις οποίες ακολούθησε, συχνά λάμβαναν χώρα σε απόλυτα αντίξοες συνθήκες, σε υπαίθρια νοσοκομεία παραπλεύρως της πρώτης γραμμής. Το έργο του Βαραστάντ Καζαντζιάν είναι σημαντικό, καθώς οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσε τότε, οδήγησαν στην ίδρυση του κλάδου της πλαστικής χειρουργικής, ενώ παράλληλα τιμάται με τον τίτλο του πρώτου Καθηγητή Πλαστικής Χειρουργικής του Χάρβαρντ. Οι προσπάθειες του είχαν επίσης αποτέλεσμα να του απονεμηθούν τιμητικοί τίτλοι, όπως του Τάγματος του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Μιχαήλ, από τον Βασιλιά της Μεγάλης Βρετανίας, Γεώργιο Ε’, όπως επίσης και το τιμητικό βραβείο της Αμερικανικής Εταιρείας Επανορθωτικής Χειρουργικής. Το έργο του συνείσφερε τα μέγιστα στην ιατρική περίθαλψη των τραυματιών πολέμου του 20ου αιώνα, επιτρέποντας σε πολλούς να αναρρώσουν από φριχτά τραύματα, αποτέλεσμα των ολοένα και πιο καταστροφικών πυρομαχικών της εποχής. Οι τεχνικές του υιοθετήθηκαν σχεδόν από όλο τον κόσμο. Θύματα πυρκαγιών, συγκρούσεων, εκρήξεων κλπ. είχαν πλέον πρόσβαση στις πλέον καινοτόμες τεχνικές αναδόμησης προσώπου. Η σημασία του έργου του Βαραστάντ Καζαντζιάν μπορεί να περνάει απαρατήρητη από τους σημερινούς περιστασιακούς πελάτες των πλαστικών χειρουργικών επεμβάσεων, αλλά αξίζει να θυμόμαστε ότι πίσω από κάθε αισθητική επανόρθωση, βρίσκεται ένας Αρμένιος οδοντίατρος, ο οποίος πάσχιζε να κάνει ράμματα σε τραυματίες πολέμου κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μιχαήλ Ντερ Μπογοσιάν

Ο σαρωτής- τομογράφος εκπομπής ποζιτρονίων (γνωστός και ως PET SCAN-NER) είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες ιατρικές καινοτομίες. Αν δεν υπήρχαν οι προσπάθειες και η έρευνα του Μιχαήλ Ντερ Μπογοσιάν, πιθανόν να μην είχαμε αυτήν την εφεύρεση σήμερα.
Γιος επιζώντων της Γενοκτονίας των Αρμενίων και γεννημένος στο Βερολίνο το 1925, βιώνοντας την άνοδο του φασιστικού ναζιστικού καθεστώτος στην Γερμανία, φεύγουν οικογενειακώς προς τη Γαλλία, καθώς δεν ήταν σε θέση να ζήσουν στη δεύτερη τους πατρίδα, ότι συνέβη και στη χώρα τους. Καθώς σπούδαζε στο «Ινστιτούτο του Ράδιου» του Πανεπιστημίου του Παρισίου, πήρε ενεργό μέρος στον αντιφασιστικό αγώνα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συμμετέχοντας στο Γαλλικό Κίνημα Αντίστασης. Το 1946 μετανάστευσε στο Μιζούρι συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον «Σεντ Λούις», όπου κατέλαβε τελικά και μια διδακτική θέση της Ιατρικής Σχολής. Η πρωτοποριακή του εφεύρεση, το PET SCANNER, είναι γνωστή ως μια από τις πλέον υποσχόμενες μεθόδους ανίχνευσης των πρώτων σταδίων καρκίνου και σοβαρών καρδιακών παθήσεων, επιτρέποντας σε εκατομμύρια παθόντες να εντοπίσουν και να προλαμβάνουν απειλητικές για τη ζωή τους ασθένειες.

Ρεϊμόν Βαχάν Νταματιάν

Ο μαγνητικός τομογράφος είναι επίσης μια εφεύρεση της οποίας την ανακάλυψη κατέχει ένας Αρμένιος γιατρός, ο Ρεϊμόν Βαχάν Νταματιάν. Γεννημένος στο Νέο Μεξικό, είχε από πάντα ενδιαφέρον για τις φυσικές επιστήμες. Κατέχοντας ήδη ένα πτυχίο στα Μαθηματικά, αποφασίζει να ακολουθήσει το πάθος του για την Ιατρική, αποφοιτώντας με μεταπτυχιακό από την Ιατρική Σχολή «Άλμπερτ Αϊνστάιν» το 1960. Ως γιατρός ο Ρεϊμόν Βαχάν Νταματιάν ερευνούσε τις επιδράσεις του νατρίου και του καλίου στα ζωντανά κύτταρα, κάτι που τελικά τον οδηγεί στο πρώτο του πείραμα με τη χρήση Πυρηνικού Μαγνητικού Συντονισμού (NMR). Ο Ρεϊμόν Βαχάν Νταματιάν διεξήγαγε την πρώτη του διάγνωση καρκίνου, μέσω ολικής σάρωσης ασθενή με την νέα του εφεύρεση, τον μαγνητικό τομογράφο, το 1977. Παρά την έντονη διαμάχη που είχε ξεσπάσει για το αν δικαιούται ή όχι Βραβείο Νόμπελ, το οποίο ποτέ δεν πήρε, ο Ρεϊμόν Βαχάν Νταματιάν συνεχίζει την καινοτόμο έρευνά του. Ανακαλύπτοντας τον μαγνητικό τομογράφο, ο δρ. Νταματιάν επέτρεψε στους ιατρούς παγκοσμίως να διαγνώσκουν τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να εκθέτουν το σώμα του ασθενούς σε ιονίζουσα ακτινοβολία. Ο μαγνητικός τομογράφος είναι πλέον ένα άκρως ευπροσάρμοστο μηχάνημα ιατρικής απεικόνισης, το οποίο επίσης χρησιμοποιείται ευρέως στην βιοϊατρική έρευνα, καθώς και για την απεικόνιση μη ζώντων αντικειμένων. Υπάρχουν σήμερα παγκοσμίως, πάνω από 25.000 μαγνητικοί τομογράφοι σε νοσοκομεία και εργαστήρια οι οποίοι χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς ιατρικής και έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της νευρολογίας, της καρδιολογίας, της ογκολογίας κ.α. Σημειώνεται επίσης το γεγονός ότι η χρήση του μαγνητικού τομογράφου είναι προτιμητέα από τον αξονικό τομογράφο όταν αυτό είναι δυνατόν.

Χράιρ Σαχινιάν

Ο δρ. Χράιρ Σαχινιάν, είναι πρωτοπόρος των ενδοσκοπικών χειρουργικών επεμβάσεων, μιας μεθόδου που χρησιμοποιείται κατά κόρον σε παθήσεις ενδοκρανιακών διαταραχών. Έχοντας αποφοιτήσει από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού το 1981 συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Ιατρικής του Σικάγο. Αφού έλαβε υποτροφίες από το τμήμα χειρουργικής κεφαλής και αυχένα του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης και από το τμήμα προσωποκρανιακής χειρουργικής από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ο δρ. Σαχινιάν πιστοποιείται από το Αμερικανικό Συμβούλιο Χειρούργων το 1992. Οι νέες, λιγότερο επεμβατικές, χειρουργικές τεχνικές του δρ. Σαχινιάν διεύρυναν σημαντικά τις δυνατότητες των χειρουργικών επεμβάσεων. Η πρωτοποριακή του προσέγγιση έχει ευρέως αντικαταστήσει τις παραδοσιακές μεθόδους παγκοσμίως. Έχει εκδώσει πάνω από 80 μελέτες γύρω από την ενδοσκοπική χειρουργική. Έχει λάβει πληθώρα βραβείων για το έργο του, από διάφορους οργανισμούς όπως η NASA, ενώ έχει κατοχυρώσει και πολλές από τις τεχνικές του.

Δρ Τζων Νατζαριάν

Αν και οι προσπάθειες για επιτυχή μεταμόσχευση οργάνων είχαν ξεκινήσει πριν από αρκετές δεκαετίες, το αποτέλεσμα ήταν, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή να απορρίπτει το νέο μόσχευμα και να μην είναι εφικτή μία τέτοιου είδους επέμβαση. Το ποσοστό αυτό ανετράπη χάρη στις καινοτόμες έρευνες του δρ Τζων Νατζαριάν.Το πλαίσιο της συγκεκριμένης ιατρικής πρακτικής, την εποχή που ασχολήθηκε ο δρ Νατζαριάν, ήταν πολύ διαφορετικό από το τι ισχύει τώρα. Οι πρακτικές μεταμόσχευσης οργάνων ήταν στα αρχικά τους στάδια όταν ο, νέος τότε, Τζων Νατζαριάν σκεφτόταν να ασχοληθεί με την καρδιολογία. Όταν το 1954 έγινε η 1η επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού είχε ως αποτέλεσμα να ξανασκεφτεί την καριέρα που θα ακολουθούσε και να πει κατά λέξη «Αυτός είναι ο τομέας μου και είναι πραγματικά σημαντικό. Αν υπάρχει η δυνατότητα να τοποθετείς ένα νέο όργανο σε έναν ασθενή και να του σώζεις την ζωή αυτός είναι ο κλάδος τον οποίο θα ακολουθήσω». Από εκείνη τη στιγμή επικέντρωσε την έρευνά του στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου ούτως ώστε να μην αποβάλει τα νέα μοσχεύματα νεφρών κάτι το οποίο, ως τότε, είχε πολύ υψηλό ποσοστό απόρριψης. Ως ο πρώτος χειρουργός στον κόσμο ο οποίος είχε φέρει εις πέρας επιτυχείς μεταμοσχεύσεις νεφρών και παγκρέατος, είχε συγκεντρώσει αρκετούς επαίνους αλλά και αρκετές διχογνωμίες σχετικά με τις πρακτικές του. Παρά το γεγονός ότι ήταν εποπτεύων για πάνω από 25 χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, στην έρευνα και ανάπτυξη του φαρμάκου ALG (AntiLymphocyte Globulin), ένα σκεύασμα το οποίο βοηθά το σώμα των ασθενών να δέχονται νέα μοσχεύματα χωρίς να τα απορρίπτουν, ο αμερικάνικος κρατικός οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων (FDA) αποφασίζει να σταματήσει την χρηματοδότηση του προγράμματός του μη αναγνωρίζοντάς το, αναγκάζοντάς τον να σταματήσει την έρευνα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν πολλοί εξειδικευμένοι και ικανοί ερευνητές του συγκεκριμένου τομέα.
Παρά το σημαντικό αυτό πλήγμα, η πρωτοποριακή του έρευνα και η συμβολή του στον τομέα είχε αναγνωριστεί από πολλούς. Ο Δρ Νατζαριάν αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ακόμα και αυτήν την ημέρα περπατώ στο δρόμο και οι άνθρωποι έρχονται, με χαιρετάνε και με συγχαίρουν. Είναι το πιο εκπληκτικό πράγμα στον κόσμο». Άλλωστε, κατάφερε να σώσει τις ζωές αμέτρητων εκατομμυρίων με τις σημαντικές του ανακαλύψεις.

Αν και το πεδίο της ιατρικής είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας που έχει προωθηθεί από το έργο χιλιάδων ιατρών, επιστημόνων και εφευρετών κατά την διάρκεια χιλιετιών, δεν θα πρέπει να αγνοούμε την σημαντική συμβολή των κατοίκων ενός μικροσκοπικού έθνους, το οποίο βρίσκεται μεταξύ των υψηλών βουνών του Καυκάσου. Με τις προσπάθειές τους που έχουν αναγνωριστεί παγκόσμια, θεραπείες όπως, η πρόληψη του καρκίνου, πλαστική χειρουργική, μεταμοσχεύσεις οργάνων, και μικροχειρουργική, τμήματα της σύγχρονης ιατρικής, σώζουν αμέτρητες ζωές.

Ραφί Έλιοτ (Raffi Elliot) gettreated.co
Μετάφραση: Άρτο Ταστσιάν-Σεμμάς

Πηγή: armenika.gr

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ιστορικό της ίδρυσης και της εξάπλωσης του Αρμενικού Προσκοπισμού στην Κωνσταντινούπολη και στην περιοχή της Μικράς Ασίας. Μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αυτή προηγήθηκε της ίδρυσης των ελληνικών ομάδων. Σύμφωνα με πολύτιμες πληροφορίες που αντλήσαμε από βιβλίο αναφερόμενο ειδικά στην αρμενική νεολαία, στις 16 Μαρτίου 1912, στο Αρμενικό Κολλέγιο της Κωνσταντινούπολης, υπό τη διεύθυνση του Οβανές Χιτλιάν, το μάθημα της ημέρας στις τρεις τελευταίες τάξεις του Κολλεγίου ξεκινούσε με ερωτήσεις που αναφέρονταν στο σκοπό και την έννοια του προσκοπισμού ή στα πρόσωπα που πρωτοστάτησαν στην εμφάνιση της προσκοπικής κίνησης. Οι δεκάδες παρόμοιες ερωτήσεις που ο ομιλητής απηύθυνε στους μαθητές έθεταν τη βάση για τη θεμελίωση και την εξάπλωση του προσκοπισμού. Εκτός από τον Χιτλιάν, μεγάλος οραματιστής της ιδέας του προσκοπισμού υπήρξε ο καθηγητής της σωματικής αγωγής του Αμερικανο-αρμενικού Κολλεγίου της Κωνσταντινούπολης, Σαβάρς Κρισιάν, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της τριετούς παραμονής του στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να υλοποιήσει το πρόγραμμά του. Με την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη το 1909, συναντά καθηγητές και διευθυντές κολλεγίων κι από κοινού δημιουργούν το Κίνημα του Αρμενικού Προσκοπισμού.
Ο Κρισιάν, μαζί με τον Χιτλιάν και τον Κρικόρ Αγκοπιάν, βάζουν το θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία της πρώτης ομάδας προσκόπων. Στις 23 Μαρτίου 1912, στο Αρμενικό Κολλέγιο του Σκουταρίου, δίνουν την «Υπόσχεση του προσκόπου» τα πρώτα 32 μέλη και υπογράφεται η ιδρυτική χάρτα του Αρμενικού Προσκοπισμού. Το πρώτο ιδρυτικό εκτελεστικό συμβούλιο αποτελείτο από τον πρόεδρο Οβανές Χιτλιάν, τον Σαβάρς Κρισιάν στη θέση του εκτελεστικού γραμματέα, τον αρχιπρόσκοπο Κρικόρ Αγκοπιάν, τους κυρίους Αγκόπ Ουζουνιάν, Κάρλο Σαχινιάν, Λεβόν Ταστζιάν, Μικιρδίτς Μιγκιριάν, Βικτώρ Τεκεγιάν, Νιγκογός Νιγκογοσιάν και τις κυρίες Νιγκογοσιάν, Παρσεχιάν και Σεχρικιάν.
Η εκτελεστική επιτροπή αρχίζει αμέσως τη διάδοση της προσκοπικής ιδέας σε όλα τα αρμενικά σχολεία της Κωνσταντινούπολης, που είναι αρκετά σε αριθμό. Το 1913, 27 ομάδες με χίλιους προσκόπους συμμετέχουν στην εναρκτήρια παρέλαση της Γ΄ Παναρμενικής Αθλητικής Ολυμπιάδας, που οργανώνεται στην Κωνσταντινούπολη υπό την αιγίδα και την παρουσία του Αρμένιου Ορθοδόξου Πατριάρχου Ζαβέν Α΄. Ο κόσμος αποθεώνει με χειροκροτήματα τους αρμενίους προσκόπους. Οι τουρκικές όμως αρχές, ενοχλημένες από την κίνηση αυτή, προσπαθούν στα 1914 να απαγορεύσουν τη λειτουργία των ομάδων.
Τις παραμονές του 1915, οι Τούρκοι αρχίζουν την εκτέλεση του σατανικού τους σχεδίου, την εφαρμογή της Γενοκτονίας σε βάρος του Αρμενικού Έθνους. Μεταξύ των θυμάτων της Γενοκτονίας είναι κι ο ιδρυτής και οραματιστής του Αρμενικού Προσκοπισμού, Σαβάρς Κρισιάν.
Αρμένιοι πρόσκοποι και βαθμοφόροι θυσιάζονται για την υπεράσπιση του Έθνους και, με μεγαλείο που ταιριάζει σε ήρωες, έρχονται αντιμέτωποι με τη θηριωδία των Τούρκων. Από το 1914 έως το 1917, η αρμενική προσκοπική κίνηση βρίσκεται σε κατάσταση διάλυσης.
Στις 28 Μαΐου του 1918 δημιουργείται η πρώτη Δημοκρατία της ανεξάρτητης και ελεύθερης Αρμενίας. Το Νοέμβριο του ιδίου έτους, στην Κωνσταντινούπολη, ο Χιτλιάν μαζί με τον Κρικόρ Αγκοπιάν προσπαθούν να επανιδρύσουν τις προσκοπικές και αθλητικές ομάδες, δίνοντάς τους την επωνυμία «H.M.E.M.» (Αρμενική Αθλητική και Παγκόσμια Προσκοπική Κίνηση). Η Κωνσταντινούπολη γίνεται το επίκεντρο της εξάπλωσης του Αρμενικού Προσκοπισμού, σύντομα όμως δημιουργούνται ομάδες και στη Σμύρνη, στα Άδανα, στη Νταρσού, στην Προύσα, στη Μερσίνη και στο Χατζίν. Στις 13-27 Ιουλίου 1919, ο εκπρόσωπος των Αρμενίων Κ. Μαδανιάν συμμετέχει στο μνημόσυνο των σφαγιασθέντων προσκόπων Αϊδινίου, που τελείται στην Αγία Αικατερίνη Σμύρνης, και εξαίρει τη θυσία τους. Στις 20 Ιουλίου 1920, μια αντιπροσωπεία αρμενίων βαθμοφόρων από την Κωνσταντινούπολη, με επικεφαλής τον αρχηγό Βαχάν-Τσεράζ και τον ιερέα Ντικράν Χογιάν, ξεκινούν για την Αρμενία, συγκεκριμένα για την πρωτεύουσα Γερεβάν, για να βάλουν το θεμέλιο λίθο του Αρμενικού Προσκοπισμού στην πατρίδα. Ο προσκοπισμός στην Αρμενία παραμένει έως το 1922, όταν η Αρμενία εισχωρεί στη Σοβιετική Ένωση.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922, και με την αρχή της δημιουργίας της Αρμενικής Διασποράς, η «H.M.E.Μ.» εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Οι πρώτες ομάδες της διασποράς ιδρύονται στην Αθήνα το 1923, στον Πειραιά και στη Νίκαια το 1924, στη Θεσσαλονίκη το 1928, στη συνέχεια στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Καβάλα, στο Ρέθυμνο, στην Κέρκυρα, στην Κομοτηνή και στη Λάρισα. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι το 1920, στην Αλεξανδρούπολη (Δεδέ - Αγάτς), υπήρχαν 30 αρμένιοι πρόσκοποι ενταγμένοι σε ελληνικές ομάδες .
Από το 1924 αρχίζουν να ιδρύονται ομάδες στην Ασία, στην Ευρώπη, έως και την Αμερική, που αριθμούν συνολικά 25.000 μέλη. Το 1928, με προσωπική παρέμβαση του ιδρυτή του Παγκόσμιου Προσκοπισμού Λόρδου Μπέιντεν Πάουελ, αναγνωρίζεται από την παγκόσμια αδελφότητα ο Αρμενικός Προσκοπισμός -σώμα εξόριστο μέχρι τότε- ως κανονικό πλέον μέλος, με την ονομασία «ΧΑΪ-ΑΡΗ». Για πρώτη φορά στην Παγκόσμια Προσκοπική Κίνηση αναγνωρίζεται ένα σώμα χωρίς να ανήκει σε ανεξάρτητο κράτος μέλος του Ο.Η.Ε.
Οι τούρκοι πρόσκοποι δημιούργησαν επανειλημμένως προβλήματα με στόχο την απομάκρυνση του Αρμενικού Προσκοπικού Σώματος, πράγμα που δεν πέτυχαν. Το «ΧΑΪ-ΑΡΗ», που γεννήθηκε από τα σπλάχνα του «H.M.E.Μ.» παρέμεινε, με έδρα το Παρίσι, το μοναδικό αναγνωρισμένο Αρμενικό Προσκοπικό Σώμα, και με τη βοήθεια της «H.M.E.Μ.» ιδρύει το 1977 την «H.A.S.K.» (Αρμενική Εθνική Προσκοπική Κίνηση), η οποία υπάγεται στην Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Αρμενίας και αριθμεί 4.000 προσκόπους στην αρμενική μόνο επικράτεια, παγκοσμίως δε φτάνει τα 25.000 μέλη. Στις 17 Απριλίου του 1997, η Παγκόσμια Προσκοπική Οργάνωση αναγνώρισε επισήμως τη «H.A.S.K.» ως το μοναδικό προσκοπικό σώμα της Αρμενίας, παύοντας ταυτόχρονα τη λειτουργία του «ΧΑΪ-ΑΡΗ» στο Παρίσι.
Οι πρόσκοποι της «H.M.E.Μ.» της διασποράς συνεργάστηκαν με την «H.A.S.K.» της οποίας και αυτοί θα φέρουν σύντομα την ονομασία.
Η αλήθεια είναι ότι από το 1922 έως το 1997, επί 75 δηλαδή ολόκληρα χρόνια, οι πρόσκοποι της «H.M.E.Μ.», μακριά από την πατρίδα τους, κράτησαν και κρατούν αναμμένη τη φλόγα του Αρμενικού Προσκοπισμού στις διάφορες χώρες των πέντε ηπείρων της υφηλίου, έτσι όπως θα ήθελε ο ιδρυτής του Παγκόσμιου Προσκοπισμού, Λόρδος Μπέιντεν Πάουελ.

Νικόλαος Κ. Παραδείσης

*Από το κεφάλαιο «Αρμένιοι» του βιβλίου «Ο προσκοπισμός στις αλησμόνητες πατρίδες 1919-1922», του Νικολάου Κ. Παραδείση. Εκδόσεις Μικρός Ρωμηός, Αθήνα, 2000.

Πηγή: armenika.gr