Φρίντγιοφ Νάνσεν : Το έργο ενός μεγάλου ανθρωπιστή

Γεννη­μέ­νος το 1861, ο Νορ­βη­γός Φρί­ντγιοφ Νάν­σεν ή­ταν ε­πι­στή­μο­νας, δι­πλω­μά­της, πο­λι­τι­κή προσω­πι­κό­τη­τα και αν­θρω­πι­στής. Ό­ντας φι­λο­μα­θής, πρώ­τευ­σε στον το­μέ­α των ε­φαρ­μο­σμένων ε­πι­στη­μών (ζω­ο­λο­γί­α, θα­λάσ­σια βιο­λο­γί­α, ω­κε­α­νο­γρα­φί­α, γε­ω­λο­γί­α, αν­θρω­πο­λο­γί­α και κοι­νω­νιο­λο­γί­α), ω­στό­σο έ­γι­νε ευ­ρύ­τε­ρα γνω­στός, χάρη στο πρω­το­πό­ρο έρ­γο του για τους πρό­σφυ­γες.

Με­τά το τέ­λος του Πρώ­του Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου, το 1920 η Κοι­νω­νί­α των Ε­θνών ζή­τη­σε α­πό τον Νάν­σεν να ορ­γα­νώσει τον ε­πα­να­πα­τρι­σμό πε­ρί­που 450.000 αιχ­μα­λώ­των πο­λέ­μου. Ο ίδιος το πέ­τυ­χε, ε­ξα­σφα­λί­ζο­ντας τη στή­ρι­ξη κυ­βερ­νή­σε­ων και ε­θε­λοντι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων. Ως χα­ρι­σμα­τι­κός η­γέ­της, διο­ρί­στη­κε πρώ­τος Ύ­πα­τος Αρ­μο­στής για τους Πρό­σφυ­γες το 1921, έ­να αξί­ω­μα που δη­μιουρ­γή­θη­κε ει­δι­κά α­πό την Κοι­νω­νί­α των Ε­θνών. Α­μέ­σως, α­νέ­λα­βε να βο­η­θή­σει ε­κα­το­ντά­δες χι­λιά­δες πρό­σφυ­γες να ε­πιβιώ­σουν, να α­πο­κτή­σουν νό­μι­μο κα­θε­στώς και να γί­νουν οι­κο­νο­μι­κά α­νε­ξάρ­τη­τοι. Ε­πί­σης, δη­μιούρ­γη­σε το «διαβα­τή­ριο Νάν­σεν» για τους α­νι­θα­γε­νείς πρό­σφυ­γες που εί­χε υ­πό την προ­στασί­α του, το ο­ποί­ο στη συ­νέ­χεια ε­πι­κυ­ρώ­θη­κε α­πό 52 χώ­ρες.

Πα­ράλ­λη­λα, η Διε­θνής Ε­πι­τρο­πή του Ε­ρυ­θρού Σταυ­ρού και έ­νας α­ριθ­μός κυ­βερ­νή­σε­ων ζή­τη­σαν α­πό τον Νάν­σεν να ορ­γα­νώ­σει έ­να πρό­γραμ­μα πε­ρί­θαλ­ψης για τα ε­κα­τομ­μύ­ρια θύ­μα­τα τoυ Ρω­σι­κού Λι­μού το 1921-1922.

Με­τά τη Μι­κρα­σια­τι­κή Κα­τα­στρο­φή, ο Νάν­σεν τα­ξί­δε­ψε στην Κων­σταντι­νού­πο­λη για να δια­πραγ­μα­τευ­τεί την ε­πα­νε­γκα­τά­στα­ση ε­κα­το­ντά­δων χι­λιά­δων προσφύ­γων, που εί­χαν διω­χθεί α­πό την Τουρ­κί­α. Το φτω­χό ελ­λη­νι­κό κρά­τος α­δυ­να­τού­σε να υ­πο­δε­χθεί πλη­θώ­ρα προ­σφύ­γων και έ­τσι ο Νάν­σεν ε­πι­νό­η­σε έ­να σύ­στη­μα α­νταλ­λα­γής πλη­θυ­σμών. Πα­ρά τις ό­ποιες δια­φω­νί­ες, το σχέ­διο στέ­φθη­κε με ε­πι­τυ­χί­α. Το Νο­έμ­βριο του 1922, ε­νώ συμ­με­τεί­χε στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις που ο­δή­γη­σαν στη Συν­θή­κη της Λω­ζά­νης, ο Νάν­σεν πλη­ρο­φο­ρή­θη­κε ό­τι του εί­χε α­πο­νε­μη­θεί το Νό­μπελ Ει­ρή­νης. Ως γνή­σιος αν­θρω­πι­στής, δώρισε το χρη­μα­τι­κό έ­πα­θλο στις διε­θνείς προ­σπά­θειες αρω­γής.

Το 1925, η Κοι­νω­νί­α των Ε­θνών του α­νέθε­σε τη με­λέ­τη του ζη­τή­μα­τος της με­τα­κί­νη­σης των αρ­με­νί­ων προ­σφύ­γων, των θυ­μά­των της Γε­νο­κτο­νί­ας των Αρμε­νί­ων α­πό την Τουρ­κί­α, για το ο­ποί­ο συ­γκλή­θη­κε ει­δι­κή επι­τρο­πή με ε­πικε­φα­λής τον ί­διο. Το 1925 ε­πι­σκέ­φτη­κε για πρώτη φο­ρά την Αρ­με­νί­α, για να διε­ρευ­νή­σει α­πό κοντά τις δυ­να­τό­τη­τες υ­λο­ποί­η­σης ε­νός προ­γράμ­μα­τος τε­χνη­τής άρ­δευ­σης μιας πε­ριο­χής με έ­κτα­ση 360 τε­τρα­γω­νι­κά χι­λιόμε­τρα, ό­που θα μπο­ρού­σαν να ε­γκα­τα­στα­θούν πε­ρί τις 15.000 αρμε­νί­ων προ­σφύ­γων. Ε­πι­στρέ­φο­ντας στην Ευ­ρώ­πη, α­να­κοί­νω­σε στην Κοι­νω­νί­α των Ε­θνών ό­τι «το μό­νο μέ­ρος που μπο­ρεί να μετα­κι­νη­θούν οι αρμέ­νιοι πρό­σφυ­γες εί­ναι η Σο­βιε­τι­κή Αρ­μενί­α».

Το σχέ­διο αυ­τό τε­λι­κά α­πέ­τυ­χε, λό­γω έλ­λει­ψης οι­κονο­μι­κών πό­ρων. Πα­ρά την α­πο­τυ­χί­α ό­μως, η φή­μη του με­τα­ξύ των Αρ­μενί­ων πα­ρα­μέ­νει σε υ­ψη­λά ε­πί­πε­δα.

Η προ­σπά­θειά του να ε­γκα­τα­στή­σει με­ρι­κές δε­κά­δες χι­λιά­δων Αρ­με­νί­ων στη Συ­ρί­α στέφθη­κε με ε­πι­τυ­χί­α, ε­νώ ο ί­διος συ­νε­χί­ζει τις προσπά­θειες για την εύ­ρε­ση λύ­σης και πα­ρο­χή φροντί­δας προς τους Αρ­με­νί­ους μέ­χρι και το 1930 όπου α­πε­βί­ω­σε. Η ε­πί­σκε­ψή του στην Αρ­με­νί­α, πε­ριγρά­φε­ται στο βι­βλί­ο του «Η Αρ­με­νί­α και η Μέ­ση Α­να­το­λή».

Επιδιώ­κο­ντας να προ­ω­θή­σει το ευ­ρύ­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον για το προ­σφυ­γι­κό ζή­τη­μα και να κρα­τή­σει ζω­ντα­νό το αν­θρω­πι­στι­κό πνεύ­μα του Νάν­σεν, ο πρώ­τος Ύ­πα­τος Αρ­μο­στής του Ο­Η­Ε για τους πρό­σφυ­γες, Γκέ­ρι­ντ Βαν Χό­ι­βεν Γκέ­ντχαρ­τ, ί­δρυ­σε το 1954 το Βρα­βεί­ο Προ­σφύ­γων Νάν­σεν το ο­ποί­ο α­πο­νέ­με­ται κά­θε χρό­νο σε έ­να ά­το­μο ή ορ­γα­νι­σμό για το ε­ξαι­ρε­τι­κό έρ­γο του υ­πέρ των προ­σφύ­γων. Σκο­πός του βρα­βεί­ου εί­ναι να ε­πι­στή­σει την προ­σο­χή στις δο­κι­μα­σί­ες που α­ντι­με­τω­πί­ζουν οι πρό­σφυ­γες και να εν­θαρ­ρύνει τη διε­θνή βο­ή­θεια και συ­νερ­γα­σί­α για το σκο­πό αυ­τό.

Κρικόρ Μιχικιάν

Πηγή: armenika.gr