Η αρμένικη εκπαίδευση στη Λευκωσία

Το πρώτο αρμενικό Δημοτικό Σχολείο στο νησί μας, το «Εθνικό Αρμενικό Σχολείο», λειτούργησε το 1870, με πρωτοβουλία του νεοαφιχθέντος Αρχιμανδρίτη Βαρτάν Μαμιγκονιάν στον περίβολο της εκκλησίας της Παναγίας επί της οδού Βικτωρίας. Το 1886 ο τοποτηρητής ντερ Χοβαννές Σιαχινιάν το ανακαίνισε και το ονόμασε «Αρρεναγωγείο Βαρτανάντς». Το 1902 ο νεοαφιχθείς Αρχιμανδρίτης Πετρός Σαρατζιάν ίδρυσε το «Παρθεναγωγείο Σουσανιάν» στον δεύτερο όροφο, ενώ το 1907 άρχισε να λειτουργεί το νηπιαγωγείο. Ωστόσο, με την αύξηση των μαθητών μετά τις σφαγές του 1915-1919, τα σχολικά κτίρια είχαν ήδη αρχίσει να παρουσιάζουν διάφορες αδυναμίες.

Με το θάνατο του ντόπιου γαιοκτήμονα Αρτίν Μπέη Μελικιάν (1858-1921), τα παιδιά του ανήγειραν αμέσως -όπως όριζε στη διαθήκη του- το μεικτό «Εθνικό Σχολείο Μελικιάν», που λειτούργησε το Σεπτέμβριο του 1921 και αντικατέστησε τα δύο προηγούμενα σχολεία. Αρχικά θεωρήθηκε πολύ μεγάλο, όμως ένα μόλις χρόνο μετά ήταν γεμάτο από Αρμενόπαιδα της Γενοκτονίας που ήρθαν μετά τις σφαγές του 1921-1923.

Καθώς υπήρχε η ανάγκη για ένα μεγαλύτερο σχολικό κτίριο, ο επιχειρηματίας Ντικράν Μελικιάν (1870-1957) ανήγειρε το «Εθνικό Σχολείο Ουζουνιάν», που λειτούργησε το Σεπτέμβριο του 1938 δίπλα από το Μελικιάν. Τα δύο σχολεία λειτουργούσαν ως ένα, με την επωνυμία «Εθνικό Σχολείο Μελικιάν-Ουζουνιάν». Αρχιτέκτονας των δύο κτιρίων ήταν ο φημισμένος Γκαρό Μπαλιάν, ο οποίος σχεδίασε επίσης τα ιστορικά κτίρια του Μελκονιάν (1924-1926) και το μαρμάρινο Μνημείο της Αρμενικής Γενοκτονίας (1932), παραπλεύρως του Ουζουνιάν. Το 1950 κτίστηκε καινούργιο κτίριο για το νηπιαγωγείο, με έσοδα από διάφορες σχολικές εκδηλώσεις.

Με την εκδήλωση της τουρκοκυπριακής ανταρσίας το Δεκέμβριο του 1963, το σχολείο καταλήφθηκε και έτσι, για περίπου ένα μήνα, δεν έγιναν μαθήματα. Μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου 1964, το σχολείο στεγάστηκε στα κτίρια του Παρθεναγωγείου Μιτσή επί της Λεωφόρου Μακαρίου. Με φροντίδα του Εκπροσώπου Μπερτζ Τιλμπιάν, ανεγέρθηκαν δύο προκατασκευασμένα κτίσματα στο γήπεδο του Μελκονιάν, τα οποία στέγαζαν το «Εθνικό Αρμενικό Σχολείο» μεταξύ Σεπτεμβρίου 1964 και Ιουλίου 1972. Χάρη στις προσπάθειες του Εκπροσώπου Τιλμπιάν, το 1966 παραχωρήθηκε γη στην περιοχή της Ακρόπολης, ως εμπίστευμα, με σκοπό την ανέγερση σχολείου. Η υλοποίηση του έργου πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1971-1972, με πρωτοβουλία του Εκπροσώπου Δρα Αντρανίκ Λ. Αστζιάν και με αρχιτέκτονα τον Πεύκιο Γεωργιάδη.

Το Εθνικό Αρμενικό Σχολείο λειτούργησε στα νέα του κτίρια το Σεπτέμβριο του 1972 και ονομάστηκε Ναρέκ, εις μνήμην του Αγίου Γρηγορίου του Ναρεκηνσίου (951-1003), Αρμένιου μοναχού, ποιητή, φιλόσοφου και θεολόγου, το αμμολίθινο άγαλμα του οποίου τοποθετήθηκε στην είσοδο του σχολείου το 1991, έργο του γλύπτη Λεβόν Τοκματζιάν. Τα εγκαίνια του σχολείου τέλεσε στις 12/11/1972 ο Πρόεδρος Μακάριος, στην παρουσία του κυπριακής καταγωγής Καθόλικου (Πατριάρχη) της Κιλικίας Χορέν Α’. Ως χειρονομία αλληλεγγύης, το Συμβούλιο Βελτιώσεως Στροβόλου μετονόμασε στις 10/12/1979 την οδό Κύκλωπος σε οδό Αρμενίας, ενώ χάρη στον Εκπρόσωπο Αράμ Καλαϊτζιάν, το 1983 δόθηκε τίτλος πλήρους ιδιοκτησίας της γης. Η νέα αίθουσα εκδηλώσεων, που ανεγέρθηκε μεταξύ 2008-2010 με αρχιτέκτονα την Ιωάννα Χρίστου, εγκαινιάστηκε στις 17 Μαΐου 2011 από τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού Δρα Ανδρέα Δημητρίου.

Εκτός από τα πιο πάνω σχολεία, μεταξύ 1900-1905 οι Ευαγγελικές αδελφές Ρακέλ και Ωσαννά Σαρκισιάν λειτουργούσαν το δικό τους νηπιαγωγείο στη Λευκωσία, ενώ μεταξύ 1897-1904 ο Βαχάν Κιουρκτζιάν (Παγκουράν) λειτουργούσε το «Εθνικό Εκπαιδευτήριο-Ορφανοτροφείο», με σκοπό να μορφώσει τα ορφανά των χαμιτικών σφαγών (1894-1896) και στο οποίο θα είναι αφιερωμένο το επόμενο άρθρο. Το αφιέρωμα αυτό θα ήταν ελλιπές αν δεν αναφερόμασταν στο «Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Μελκονιάν» (1926-2005), το οποίο εξετάσαμε στο προηγούμενο άρθρο της σειράς. Κτισμένο μεταξύ 1924-1926 με τη γενναιόδωρη και φιλάνθρωπη δωρεά των καπνεμπόρων αδελφών Κρικόρ (1843-1920) και Καραμπέτ Μελκονιάν (1849-1934), ξεκίνησε ως ορφανοτροφείο για τα ορφανά της Γενοκτονίας και συνέχισε ως παγκοσμίου φήμης δευτεροβάθμιο σχολείο με οικοτροφείο, φάρος ελπίδας και πολιτισμού για τον απανταχού αρμενισμό και την αρμενοφωνία.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ- ΜΙΧΑΗΛ ΧΑΤΖΗΛΥΡΑΣ
Εκπρόσωπος Τύπου του Εκπροσώπου των Αρμενίων στη Βουλή κου Βαρτκές Μαχτεσιάν

Πηγή: sigmalive.com