Μετανάστευση: Η ανοιχτή πληγή της Αρμενίας

Σε ο­ποια­δή­πο­τε χώ­ρα του κό­σμου η ο­μα­δι­κή με­τα­κί­νη­ση του πλη­θυ­σμού σε μιαν άλ­λη για α­νεύρε­ση ερ­γα­σί­ας α­πο­τε­λεί έν­δει­ξη του ε­πι­πέ­δου ζω­ής, της οι­κο­νομι­κής και κοι­νω­νι­κής α­νά­πτυ­ξης καθώς και της γε­νι­κό­τε­ρης πολι­τι­κής της κυβέρ­νη­σης. Η πε­ρί­πτω­ση της Αρ­με­νί­ας εί­ναι η πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή κα­θώς τα με­τα­να­στευ­τι­κά κύ­μα­τα που σά­ρω­σαν τη χώ­ρα τις δυο τε­λευ­ταί­ες δε­κα­ε­τί­ες έ­χουν γί­νει μια χαί­νου­σα πλη­γή που τεί­νει να δυ­να­μι­τί­σει το μέλ­λον της χώ­ρας.

Το 1939 ο πλη­θυ­σμός της Αρ­με­νί­ας α­ριθ­μού­σε 1.282.000 ψυ­χές (πε­ρί­που έ­να ε­κα­τομ­μύ­ριο ή­ταν Αρ­μέ­νιοι). Α­πό τους 2.152.000 Αρ­μέ­νιους που ζού­σαν στην πρώην Σο­βιε­τι­κή Έ­νω­ση, γύ­ρω στους 500.000 πή­γαν στο μέ­τω­πο και 175.000 δεν ε­πέ­στρε­ψαν πο­τέ. Α­πό δη­μο­γρα­φι­κή ά­πο­ψη ή­ταν μια κα­τα­στρο­φή για τη χώ­ρα. Με το πρό­γραμ­μα πα­λιν­νό­στη­σης που ε­ξήγ­γει­λε η κυ­βέρ­νη­ση της Σ. Έ­νω­σης το 1946, δό­θη­κε η δυ­νατό­τη­τα στους Αρ­μέ­νιους, που ή­ταν δια­σκορ­πι­σμέ­νοι σ’ ο­λό­κλη­ρο τον κό­σμο ως συ­νέ­πεια της Γε­νο­κτο­νί­ας, να ε­πα­να­πα­τρι­στούν. Αλ­λά, τη δε­κα­ε­τί­α του 1990 με την κα­τάρ­ρευ­ση του συ­στή­μα­τος, τον πό­λε­μο στο Να­γκόρ­νο Κα­ρα­μπάχ και τον οι­κο­νο­μι­κό α­πο­κλει­σμό που ε­πι­βλή­θη­κε α­πό την Τουρ­κί­α και το Α­ζερ­μπα­ϊτζάν, η Αρ­με­νί­α έ­χα­σε σχε­δόν το 30% του πλη­θυ­σμού της. Α­πό το 1991, 700.000 με 1.300.000 ά­το­μα εγκα­τέ­λει­ψαν τη χώ­ρα ό­πως α­να­φέ­ρει η ε­τή­σια έκ­θε­ση «Α­πο­δη­μί­α και α­νά­πτυ­ξη του αν­θρώ­πι­νου δυ­να­μι­κού: δυ­να­τό­τη­τες και προ­κλή­σεις» που συ­νέ­τα­ξε ο Ο.Η.Ε. το 2009. Α­κό­μη κι αν την ί­δια πε­ρί­ο­δο η χώ­ρα υ­πο­δέ­χθη­κε μι­σό ε­κα­τομ­μύ­ριο Αρμέ­νιους πρό­σφυ­γες α­πό το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν, η κα­τά­στα­ση δεν άλ­λα­ξε δη­μο­γρα­φικά, κα­θώς τα οι­κο­νο­μι­κά προ­βλή­μα­τα και η έλ­λει­ψη πο­λι­τι­κής για την εν­σωμά­τω­σή τους, ώ­θη­σε πολ­λούς απ’ αυ­τούς ν’ α­να­ζη­τή­σουν την τύ­χη τους αλ­λού.

Έλ­λει­ψη ε­μπι­στο­σύ­νης

Η κα­τά­στα­ση εί­ναι ι­διαί­τε­ρα α­νη­συ­χη­τι­κή α­πό γε­ω­πο­λι­τική και δη­μο­γρα­φι­κή ά­πο­ψη κα­θώς σύμ­φω­να με ε­κτι­μή­σεις του Ο.Η.Ε. λό­γω α­που­σίας κρα­τι­κού προ­γράμ­μα­τος α­να­μέ­νε­ται να ε­γκα­τα­λεί­ψουν τη χώ­ρα 200 με 300.000 ά­τομα τα ε­πό­με­να χρό­νια. Οι λό­γοι εί­ναι κυ­ρί­ως οι­κο­νο­μι­κοί, αλ­λά στην πραγ­ματι­κό­τη­τα εί­ναι η έλ­λει­ψη ε­μπι­στο­σύ­νης των πο­λι­τών α­πέ­να­ντι στο κρά­τος. Η μό­νι­μη ε­πω­δός των υ­πο­ψή­φιων με­τα­να­στών εί­ναι: «για­τί να μεί­νω, δεν υ­πάρ­χει μέλ­λον για τα παι­διά μου». Και πώς θα γι­νόταν δια­φο­ρε­τι­κά ό­ταν οι έν­νοιες α­ξιο­κρα­τί­α και ι­σο­νο­μί­α δεν υ­φί­στα­νται, ενώ η δια­φθο­ρά και τα μο­νο­πώ­λια ορ­γιά­ζουν, δη­μιουρ­γώ­ντας α­πό­γνω­ση στους νέ­ους που α­να­ζη­τούν την τύ­χη τους στο ε­ξω­τε­ρι­κό.

Η χώ­ρα που προ­τι­μούν οι πε­ρισ­σό­τε­ροι με­τα­νά­στες εί­ναι η Ρω­σί­α ε­κεί ό­που έ­χουν ή­δη ε­γκα­τα­στα­θεί δύ­ο πε­ρί­που ε­κα­τομ­μύ­ρια Αρ­μέ­νιοι. Μά­λι­στα, στα πλαί­σια του προ­γράμ­μα­τος της ρω­σι­κής κυ­βέρ­νη­σης «Συ­μπα­τριώ­τες», οι α­πο­μακρυ­σμέ­νες πε­ριο­χές της Ρω­σί­ας, ό­πως για πα­ρά­δειγ­μα η Σι­βη­ρί­α, προ­σφέ­ρουν σε ε­ξει­δι­κευ­μέ­νους με­τα­νά­στες (για­τρούς, μη­χα­νι­κούς, εκ­παι­δευ­τι­κούς) οικο­νο­μι­κή βο­ή­θεια και κυ­ρί­ως τη δυ­να­τό­τη­τα να α­πο­κτή­σουν τη ρω­σι­κή υ­πη­κοό­τη­τα. Τα τε­λευ­ταί­α τέσ­σε­ρα χρό­νια ι­κα­νο­ποι­ή­θη­καν 820 αι­τή­σεις και έ­τσι γύρω στα 4.000 ά­το­μα – υ­πο­λο­γί­ζο­ντας και τα μέ­λη των οι­κο­γε­νειών – ε­γκα­τέ­λειψαν ο­ρι­στι­κά την Αρ­με­νί­α και ε­γκα­τα­στά­θη­καν στη Ρω­σί­α. Άλ­λοι προ­ο­ρι­σμοί εί­ναι οι Η.Π.Α., η Ου­κρα­νί­α, το Ισ­ρα­ήλ, η Αυ­στρα­λί­α, η Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση και η γει­το­νι­κή Γε­ωρ­γί­α.

Προ­ο­ρι­σμός η Γαλ­λί­α

Αν στις αρ­χές της δε­κα­ε­τί­ας του ’90, η Γερ­μα­νί­α, οι Κά­τω Χώρες, η Αυ­στρί­α, η Τσε­χί­α και η Ελ­λά­δα ή­ταν οι χώ­ρες που προ­τι­μού­σαν οι Αρ­μέ­νιοι με­τα­νά­στες, τα τε­λευ­ταί­α τέσ­σε­ρα χρό­νια η Γαλ­λί­α εί­ναι η χώ­ρα που κα­τα­γρά­φει τον υ­ψη­λό­τε­ρο α­ριθ­μό αι­τή­σε­ων για πο­λι­τι­κό ά­συ­λο. Σύμ­φω­να με τον υ­πεύ­θυ­νο του τμή­μα­τος με­τα­νά­στευ­σης Γκα­γκίκ Γε­γκα­νιάν, το 2010 κα­τα­τέ­θη­καν 3.200 αι­τή­σεις ε­πί συνό­λου 6.400. Εξ άλ­λου, η παντε­λής σχε­δόν α­που­σί­α ορ­γα­νω­μέ­νης πο­λι­τι­κής ε­πα­να­πα­τρι­σμού, που πε­ριο­ρί­ζε­ται σε α­πο­σπα­σμα­τι­κές κι­νή­σεις, ό­πως για πα­ρά­δειγ­μα το πρό­γραμ­μα Α­ρί Ντουν του υ­πουρ­γεί­ου Δια­σπο­ράς ή η α­πλο­ποί­η­ση της δια­δι­κα­σί­ας ε­γκα­τά­στα­σης στη χώ­ρα, δεν φαί­νεται να α­πο­δί­δει καρ­πούς. Σύμ­φω­να με στοι­χεί­α του υ­πουρ­γεί­ου μό­λις 500 Αρ­μένιοι ε­γκα­τα­στά­θη­καν στην Αρ­με­νί­α τα τε­λευ­ταί­α τρί­α χρό­νια, α­ριθ­μός πο­λύ χα­μη­λός σε σχέ­ση με τα 7 ε­κα­τομ­μύ­ρια πε­ρί­που που ζουν στη δια­σπο­ρά (σύμ­φω­να με ε­κτι­μή­σεις του ί­διου υ­πουρ­γεί­ου). Πρό­σφα­τα, 200 οι­κο­γέ­νειες ε­ξι­σλα­μι­σμένων Αρ­μέ­νιων α­πό την Τουρ­κί­α, οι λε­γό­με­νοι «χαμ­σε­τσί», ε­ξέ­φρα­σαν την ε­πιθυ­μί­α να με­τοι­κή­σουν στην Αρ­με­νί­α και το Κα­ρα­μπάχ. 

Οι αρ­με­νι­κές κοι­νό­τη­τες της Μέ­σης Α­να­το­λής, ό­πως και του Τζα­βάχ­κ στη Γε­ωργί­α θα μπο­ρού­σαν να ε­γκα­τα­λεί­ψουν τις ε­στί­ες τους και να ε­γκα­τα­στα­θούν στη μη­τέ­ρα-πα­τρί­δα; Η ί­δια η Αρ­με­νί­α εί­ναι έ­τοι­μη να τους υ­πο­δε­χθεί; Δεν είναι σί­γου­ρο. Θα ή­ταν ευ­χής έρ­γον να το έ­πρατ­τε, αρ­πά­ζο­ντας τη μο­να­δι­κή ευκαι­ρί­α να ε­ποι­κί­σει την Αρ­με­νί­α και κυ­ρί­ως το Κα­ρα­μπάχ, λύ­νο­ντας κα­τά κάποιο τρό­πο το α­καν­θώ­δες δη­μο­γρα­φι­κό της πρό­βλη­μα.

Κά­ποιοι βρί­σκουν ά­συ­λο

Ε­νώ κά­ποιοι Αρ­μέ­νιοι ε­γκα­τα­λεί­πουν τη χώ­ρα τους για πο­λι­τι­κούς λό­γους, άλ­λοι βρί­σκουν ά­συ­λο σ’ αυ­τήν. Α­πό το 1999 που ψη­φί­στη­κε ο νό­μος για τους πρό­σφυ­γες και το πο­λι­τι­κό ά­συ­λο, η Αρ­με­νί­α έ­γι­νε έ­νας πραγ­μα­τι­κός προ­ο­ρι­σμός γι’ αυ­τούς που ε­πιδιώ­κουν να βρουν έ­να κα­τα­φύ­γιο. Μέ­σα σε δέ­κα χρό­νια, 2.000 ά­το­μα κα­τέ­θε­σαν αί­τηση για ά­συ­λο στην Αρ­με­νί­α, οι μι­σοί α­πό τους ο­ποί­ους προ­έρ­χο­νται α­πό το Ιράκ. Το 2006, κα­τά τη διάρ­κεια της ισ­ρα­η­λο-λι­βα­νι­κής σύρ­ρα­ξης, 300 ά­το­μα κα­τέ­φυ­γαν στην Αρ­με­νί­α, ε­νώ άλ­λα 200 με­τά το σύ­ντο­μο ρω­σο-γε­ωρ­για­νό πό­λε­μο του 2008. Πά­ντως, ό­λοι αυ­τοί οι πο­λι­τι­κοί πρό­σφυ­γες δεν εί­ναι α­πα­ραι­τή­τως αρ­με­νι­κής κατα­γω­γής. Προ­έρ­χο­νται α­πό την Κού­βα, την Α­κτή Ε­λε­φα­ντο­στού, τη Σε­νε­γά­λη, την Τουρ­κί­α…

Ε­πι­μύ­θιο

Ε­πί δυο ο­λό­κλη­ρες δε­κα­ε­τί­ες οι Αρ­μέ­νιοι της δια­σπο­ράς δεν εί­χαν το η­θι­κό δι­καί­ω­μα να α­σκούν κρι­τι­κή στην κυ­βέρ­νη­ση της χώ­ρας κατα­γω­γής τους λό­γω των δυ­σχε­ρών οι­κο­νο­μι­κών, κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών κατα­στά­σε­ων που α­ντι­με­τώ­πι­ζε. Ό­φει­λαν να ε­νι­σχύ­ουν ποι­κι­λο­τρό­πως την προσπά­θεια της πα­τρί­δας για α­νόρ­θω­ση της οι­κο­νο­μί­ας με συ­χνές ε­πι­σκέ­ψεις, επεν­δύ­σεις και κά­θε εί­δους βο­ή­θεια. Εί­χαν μό­νο υ­πο­χρε­ώ­σεις και κα­νέ­να δι­καί­ω­μα κρι­τι­κής. Ω­στό­σο, διά­χυ­τη είναι η α­νη­συ­χί­α και ο προ­βλη­μα­τι­σμός ό­λων μας κα­θώς α­κό­μη και σή­με­ρα, εί­κοσι χρό­νια με­τά την α­νε­ξαρ­τη­σί­α, πολ­λοί και ει­δι­κό­τε­ρα οι νέ­οι θε­ω­ρούν ως μό­νη προ­ο­πτι­κή για έ­να κα­λύ­τε­ρο μέλ­λον τη με­τα­νά­στευ­ση. Πό­τε, ε­πι­τέ­λους, θα συ­νει­δη­το­ποι­ή­σουν οι κυ­βερ­νώ­ντες ό­τι συ­νε­χί­ζο­ντας την ί­δια λαν­θα­σμέ­νη πο­λι­τι­κή, δεν κά­νουν τί­πο­τα άλ­λο πα­ρά να ε­ξω­θούν τους πο­λί­τες της Αρ­με­νί­ας προς τον ξε­νι­τε­μό και να α­πο­δυ­να­μώ­νουν τη χώ­ρα; Υ­πάρ­χει ελ­πί­δα ν’ αλ­λά­ξει κά­τι στο ά­με­σο μέλ­λον; Ο χρό­νος θα δεί­ξει…

Σαρκίς Αγαμπατιάν

Πηγή: armenika.gr