Ναγκόρνο Καραμπάχ - Αρτσάχ

Το Ναγκόρνο (Ορεινό) Καραμπάχ ή Αρτσάχ, όπως το αποκαλούν οι Aρμένιοι με την αρχαία ονομασία του, είναι ένα νεοσύστατο Αρμενικό κράτος με δημοκρατικό πολίτευμα που ιδρύθηκε στα χρόνια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, κάνοντας χρήση σχετικού δικαιώματος που παρείχε το Σοβιετικό Σύνταγμα και κηρύσσοντας την ανεξαρτησία του από το Αζερμπαϊτζάν με δημοψήφισμα που διεξήχθη το 1991.

Πρόκειται για μια γεωγραφική περιοχή της ιστορικής Αρμενίας με Αρμενίους κατοίκους, που το 1923 είχε υπαχθεί διοικητικά ως «Αυτόνομη Διοικητική Περιφέρεια του Ορεινού Καραμπάχ» (Ομπλάστ) στη ξένη προς τους κατοίκους και καταπιεστική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν. Η υπαγωγή είχε γίνει με αυθαίρετη απόφαση του σοβιετικού δικτάτορα Ιωσήφ Στάλιν, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες και τις επίμονες δραματικές εκκλήσεις των κατοίκων της Αυτόνομης Διοικητικής Περιφέρειας προς τη Μόσχα. Με την ίδια απόφαση, ο Στάλιν είχε προσαρτήσει στο Αζερμπαϊτζάν και την περιοχή του Ναχιτσεβάν, που βρίσκεται δυτικά της Αρμενίας χωρίς να συνορεύει με το Αζερμπαϊτζάν, ενώ την αρμενική περιοχή του Τσαβάχκ με πάνω από 90% αρμενίους κατοίκους, την είχε προσαρτήσει στη δική του πατρίδα τη Γεωργία.

Το Αρτσάχ βρίσκεται στην Υπερκαυκασία και συνορεύει δυτικά με την Αρμενία, ανατολικά και βόρεια με το Αζερμπαϊτζάν και νότια με το Ιράν. Ο Στράβων στα «Γεωγραφικά» του, αποκαλεί το Αρτσάχ «Ορχιστηνή». Γράφει συγκεκριμένα: «έστι δε και η Φαυηνή της Αρμενίας επαρχία και η Κωμισινή και Ορχιστηνή πλείστην ιππείαν παρέχουσα». Δηλαδή: «είναι και η Φαυηνή επαρχία της Αρμενίας καθώς επίσης και η Κωμισινή και η Ορχιστηνή, που εκτρέφει πολλά άλογα.»

Πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη και στα χρόνια που η υπόλοιπη Αρμενία ήταν ολοκληρωτικά υπόδουλη, το Αρτσάχ παρέμενε ημιανεξάρτητο, χωρισμένο σε πέντε αρμενικά πριγκιπάτα (Μελικουτιούν) που υπάγονταν στο Σάχη της Περσίας. Η κατάσταση αυτή άλλαξε στα μέσα του 18.ου αιώνα όταν άρχισαν να εγκαθίστανται στη περιοχή τουρκικά φύλα, προκαλώντας πολεμικές συγκρούσεις με τις δυνάμεις των Αρμενίων πριγκίπων (Μελίκ).

Σήμερα, η επίσημη ονομασία του κράτους είναι «Δημοκρατία του Ορεινού Καραπάγ – Αρτσάχ» και έχει ως πρωτεύουσα την πόλη Στεπανακέρτ. Πολιτιστική πρωτεύουσα της δημοκρατίας είναι η αρχαία Αρμενική πόλη Σουσί, που απελευθερώθηκε τον Μάιο του 1992, μετά από σφοδρές μάχες των αρμενίων αγωνιστών, κατά των συντριπτικά πολυπληθέστερων αζερικών δυνάμεων. Μάχες ανάλογες με εκείνες των Μακεδονομάχων για την απελευθέρωση της ελληνικής Μακεδονίας. Οι 170.000 περίπου κάτοικοι της δημοκρατίας είναι όλοι Αρμένιοι, ενώ κατά την περίοδο της σοβιετικής κυριαρχίας στη περιοχή κατοικούσαν και Αζέροι που αποτελούσαν περίπου το 10% του πληθυσμού. Όλοι αυτοί εγκατέλειψαν τη χώρα μετά την έναρξη των εχθροπραξιών.

Σαν αποτέλεσμα των μαχών, οι Αρμένιοι του Καραπάγ κατόρθωσαν να διασώσουν μεγάλο μέρος της πρώην Αυτόνομης Διοικητικής Περιφέρειας του Ορεινού Καραπάγ, αλλά και να απελευθερώσουν μερικές ακόμη γειτονικές περιοχές. Αντίθετα, μέρος της περιοχής Σαουμιάν και τα ανατολικά τμήματα του Μαρτακέρτ και του Μαρτουνί, περιήλθαν στον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν.

Το Μάιο του 1994, υπεγράφη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ορεινού Kαραπάγ, του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, η οποία παραμένει σε ισχύ μέχρι σήμερα, παρά τις σποραδικές- ενίοτε όμως αιματηρές - παραβιάσεις. Έκτοτε, διεξάγονται διαπραγματεύσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας με τη διαμεσολάβηση της λεγόμενης Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ υπό τη συμπροεδρία της Γαλλίας, της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Με σκοπό την άσκηση πίεσης προς την αρμενική πλευρά, το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία έχουν κλείσει τα σύνορά τους με την Αρμενία, πλήττοντας σημαντικά την οικονομία της χώρας.

Σήμερα μετά από δύο περίπου δεκαετίες ανεξαρτησίας, το Ορεινό Καραπάγ δεν αποτελεί μια "γκρίζα ζώνη" διακυβέρνησης, αλλά μια δημοκρατική οντότητα που έχει συσταθεί με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, με εξαιρετική διοικητική δομή και λειτουργία, με μια απόλυτα ελεύθερη κοινωνία πολιτών και εκλεγμένη κυβέρνηση, με πλήρη οικονομική και πολιτιστική ζωή. Συνοπτικά, ένα μικρό κράτος που διαθέτει όλες τις ιδιότητες μιας ανεξάρτητης πολιτείας, εκτός από διεθνή αναγνώριση. Οι εκλεγμένες αρχές της χώρας δηλώνουν με κάθε ευκαιρία, ότι θα ήσαν ευτυχείς να υποδεχτούν διεθνείς παρατηρητές αλλά και τουρίστες που θα επιθυμούσαν να εξετάσουν τη κατάσταση επί τόπου και να διαπιστώσουν με τα δικά τους μάτια τις αβάσιμες και ανιστόρητες προσπάθειες παραπληροφόρησης που καταβάλλει η αζερική πλευρά.

Το χρονικό της ίδρυσης της Δημοκρατίας του Ορεινού Καραπάγ – Αρτσάχ

Η Δημοκρατία του Ορεινού Καραπάγ (ΔΟΚ) συστάθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1991 στα εδάφη της πρώην Αυτόνομης Διοικητικής Περιφέρειας του Ορεινού Καραπάγ και μέρος της παρακείμενης περιοχής Σαουμιάν (Shahumyan). Εκείνη την ημέρα η κοινή σύνοδος των συμβουλίων των δύο ανωτέρω περιοχών με τη συμμετοχή εκπροσώπων λαϊκών συμβουλίων όλων των στρωμάτων, ψήφισε μια Διακήρυξη για τη σύσταση της ΔΟK. Η νομοθεσία της ΕΣΣΔ και το δικαίωμα των εθνών στην αυτοδιάθεση που καθορίζονται στα πλέον σημαντικά διεθνή έγγραφα, απετέλεσαν τη νομική βάση αυτής της πράξης.

(Άρθρο 72 του συντάγματος της ΕΣΣΔ . Νόμος της ΕΣΣΔ «Σχετικά με τις Διαδικασίες για την Επίλυση Ζητημάτων που Συνδέονται με την Αποχώρηση των Δημοκρατιών της Ένωσης από την ΕΣΣΔ" της 3.ης Απριλίου 1990. Άρθρο 1 της Παγκόσμιας Διακήρυξης του 1948 περί Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Άρθρο 4 της Τελικής Διακήρυξης της Σύσκεψης της Βιέννης του 1989 των Αντιπροσώπων των Συμμετεχόντων Κρατών στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Διακήρυξη επί των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου σχετικά με τις Φιλικές Σχέσεις και την Συνεργασία μεταξύ των Κρατών, σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών)

Αργότερα, κάνοντας χρήση του δικαιώματος για διεξαγωγή ανεξάρτητου δημοψηφίσματος σχετικά με τη νομική και κρατική υπόστασή της περιοχής, όπως καθόριζε η σοβιετική νομοθεσία, το Συμβούλιο των Λαϊκών Αντιπροσώπων της Αυτόνομης Διοικητικής Περιφέρειας του Ορεινού Καραπάγ, εξέδωσε σχετική απόφαση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της δημοκρατίας. Το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1991 εν μέσω ανηλεών βομβαρδισμών από τις ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν. Στο δημοψήφισμα συμμετείχε το 82.2% των ψηφοφόρων. Στο δημοψήφισμα έλαβαν μέρος και οι κάτοικοι της επαρχίας Γκετασέν, αποκτώντας έτσι νόμιμα δικαίωμα ένταξής της, στη ΔΟΚ. Η πλειονότητα των κατοίκων που δεν συμμετείχε στο δημοψήφισμα ήσαν κάτοικοι των Αζερικών οικισμών. Το ψηφοδέλτιο εκτυπώθηκε σε τρείς γλώσσες, την αρμενική, την αζερική (τουρκική) και τη ρωσική. 99.89% των ψηφοφόρων που συμμετείχαν στο δημοψήφισμα ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας της δημοκρατίας. Τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, καθώς επίσης και ο δημοκρατικός και διαφανής τρόπος διεξαγωγής του αναγνωρίστηκαν από τους ανεξάρτητους διεθνείς παρατηρητές.

Το Ανώτατο Συμβούλιο (Κοινοβούλιο) του Ορεινού Καραπάγ που διαμορφώθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1991, υιοθέτησε μια Διακήρυξη Ανεξαρτησίας επικυρώνοντας έτσι τόσο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, όσο και την αλληλουχία των νομικών εγγράφων που καθόριζαν την εφαρμογή του δικαιώματος του λαού στην αυτοδιάθεση και την πολιτική του υπόσταση.

Στην αρχή η ΔΟΚ απετέλεσε κοινοβουλευτική δημοκρατία. Λόγω όμως των ευρείας κλίμακας στρατιωτικών επιχειρήσεων του Αζερμπαϊτζάν, η πολιτεία αναγκάστηκε να περιορίσει τις εξουσίες του νομοθετικού και του εκτελεστικού σώματος και τον Αύγουστο του 1992 το Κοινοβούλιο σχημάτισε ένα νέο ειδικό όργανο - τη Κρατική Επιτροπή Άμυνας (ΚΕΑ). Η ΚΕΑ κινητοποίησε και συγκέντρωσε τις εσωτερικές δυνάμεις της δημοκρατίας για να αποκρούσει τις ευρείας κλίμακας επιχειρήσεις του εχθρού. Επικεφαλής της επιτροπής ετέθη ο κ Ρομπέρτ Κοτσαριάν, ο οποίος και ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού.

Μετά, όμως, την υπογραφή της συμφωνίας για εκεχειρία, η ανάγκη για ένα δημοκρατικότερο σύστημα διακυβέρνησης έγινε μια επιτακτική. Έτσι, στις 21 Δεκεμβρίου 1994 το ανώτατο Συμβούλιο της ΔΟΚ υιοθέτησε το θεσμό της Προεδρίας. Ο επικεφαλής της ΚΕΑ κ. Ρομπέρτ Κοτσαριάν εκλέχτηκε από το Κοινοβούλιο ως ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Ορεινού Καραπάγ. Σύμφωνα με το νόμο " Περί του Προέδρου" οι επόμενες προεδρικές εκλογές έπρεπε να πραγματοποιηθούν σε δύο χρόνια, μέσω γενικών εκλογών και για θητεία πέντε ετών. Στις 24 Νοεμβρίου 1996 διεξήχθη η πρώτη καθολική ψηφοφορία με την οποία ο κ. Ρομπέρτ Κοτσαριάν επανεκλέχτηκε Πρόεδρος της ΔΟΚ.

Στις 1 Σεπτεμβρίου 1997, λόγω της ανάληψης της πρωθυπουργίας της Δημοκρατίας της Αρμενίας από τον κ. Ρομπέρτ Κοτσαριάν, διεξήχθη έκτακτη καθολική ψηφοφορία για την εκλογή νέου Προέδρου της ΔΟΚ, από τις οποίες νικητής ανεδείχθη ο κ. Αρκάντι Γουκασιάν. Ο ίδιος επανεξελέγη για μια 2.η θητεία τον Αύγουστο του 2002.

Οι τέταρτες κατά σειράν προεδρικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 19 Ιουλίου 2007, τις οποίες κέρδισε ο σημερινός Πρόεδρος της ΔΟΚ κ. Πακό Σαακιάν.

Πηγή: ancg.gr