Σεβάκ Χατσαντουριάν

Κα­τα­σκευ­ή πα­ρα­δοσια­κών

αρ­με­νι­κών χα­λιών στο Αρ­τσάχ

Μια πα­λιά και ι­διαί­τε­ρη τέ­χνη α­να­γεν­νιέ­ται

Στο Στε­πα­να­κέρ­τ και στο Σου­σί του Αρ­τσάχ ξε­κί­νη­σε να λει­τουρ­γεί ερ­γο­στά­σιο πα­ρα­γω­γής πα­ρα­δο­σια­κών αρμε­νι­κών χα­λιών. Η α­να­γέν­νη­ση και διαφύ­λα­ξη του αρμε­νι­κού πο­λι­τι­σμού και συ­γκε­κρι­μέ­να της ι­στο­ρι­κής αυ­τής τέ­χνης, έ­χει με­γά­λη ση­μα­σί­α για το Αρ­τσάχ και τη νε­ο­λαί­α του, η ο­ποί­α έ­χει συν­δέ­σει το μέλ­λον της με τις προ­ο­πτι­κές α­νά­πτυξης της πα­τρί­δας της. Η τα­πη­τουρ­γί­α εί­ναι άλ­λω­στε μια ι­διαί­τε­ρη τέχνη που χα­ρα­κτη­ρίζει το λα­ό του Κα­ρα­μπάχ α­πό πο­λύ πα­λιά.
Α­ξί­ζει να ση­μειω­θεί ό­τι το χα­λί ονο­μά­ζε­ται στην αρ­με­νι­κή γλώσ­σα «κορ­κ». Α­πό τα αρ­χαί­α κεί­με­να γνω­ρί­ζου­με ό­τι η λέ­ξη «κορ­κ» προ­έρ­χε­ται α­πό την λέ­ξη «κουρ­κ», δη­λα­δή «κά­λυμ­μα για τα ζώ­α», ό­πως την χρησι­μο­ποιού­σαν στον Καύ­κα­σο. Στην Αρ­με­νί­α η λέ­ξη «κορ­κ» έ­χει α­ντι­κα­τα­στα­θεί με τη λέ­ξη «καρ­πέτ» ή «γκαρ­μπέτ» που ως γνω­στόν εί­ναι η ευ­ρέ­ως δια­δε­δο­μέ­νη λέ­ξη για το χα­λί σε ό­λες τις ευ­ρω­πα­ϊκές γλώσ­σες.
Λα­μπε­ρά κί­τρι­να, βα­θυ­πόρ­φυ­ρα και κυα­νά χρώ­μα­τα, πα­νέ­μορ­φα λου­λού­δια, δρά­κοι και α­ε­τοί, ό­πως και «το δέ­ντρο της ζω­ής» εί­ναι με­ρι­κά α­πό τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά δια­κο­σμη­τι­κά σχέ­δια που προ­συ­πο­γρά­φουν τη μο­να­δι­κό­τη­τα των αρ­με­νι­κών χα­λιών. Για ό­λα αυ­τά και για τα κοι­νωνι­κά ζη­τή­μα­τα που σχε­τί­ζο­νται με τη λει­τουρ­γί­α του ερ­γοστα­σί­ου στο Αρ­τσάχ μας μί­λη­σε ο διευ­θυ­ντής πα­ρα­γω­γής της ε­ται­ρεί­ας «ΚΑ­ΡΑ­ΜΠΑΧ-ΚΑΡ­ΠΕΤ» Σε­βάκ Χα­τσα­ντου­ριάν.

Τι στό­χους θέ­σα­τε και με ποιες προ­ο­πτι­κές ξε­κι­νή­σα­τε αυ­τό το πρό­γραμ­μα;

Στό­χος μας εί­ναι να α­να­πα­ρά­γου­με τα πα­λιά πα­ρα­δο­σια­κά αρ­με­νι­κά χα­λιά του Αρ­τσάχ, τα ο­ποί­α με λύ­πη δια­πι­στώ­νου­με σή­με­ρα ό­τι δεν χρη­σι­μο­ποιού­νται πια. Εί­ναι πο­λύ μι­κρός ο α­ριθ­μός των χα­λιών που δια­φυ­λάσ­σο­νται α­πό τις οι­κο­γέ­νειες σήμε­ρα και με δια­φο­ρε­τι­κή χρο­νο­λο­γί­α κα­τα­σκευ­ής. Εί­ναι λοι­πόν βα­σι­κό να α­να­βιώ­σου­με την τέ­χνη αυ­τή, η ο­ποία α­πο­τε­λεί ξεχω­ρι­στό στοι­χεί­ο της πα­ρά­δοσής μας. Προ­πά­ντων γνω­ρί­ζο­ντας πως το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν την ε­πο­χή της ΕΣ­ΣΔ εί­χε οι­κειο­ποι­η­θεί την τέ­χνη μας.
Να το­νί­σω ό­τι οι Αρ­μέ­νιοι του Αρ­τσάχ πο­τέ δεν εί­χαν τα χα­λιά μό­νο ως χρή­σι­μο και πρακτι­κό α­ντι­κεί­με­νο. Ε­πει­δή η κα­τα­σκευή τους ή­ταν μια αρ­κε­τά σο­βα­ρή και α­ξιέ­παι­νη δια­δι­κα­σί­α, κά­θε οι­κο­γέ­νεια το­πο­θε­τού­σε το οι­κο­γε­νεια­κό της χα­λί στον κα­λύ­τε­ρο χώ­ρο του σπι­τιού. Η κα­τα­σκευ­ή του οι­κο­γενεια­κού τά­πη­τα γι­νό­ταν στο σπί­τι, α­πό τις γυ­ναί­κες της οι­κο­γέ­νειας, οι ο­ποί­ες μετέ­διδαν α­πό γε­νιά σε γε­νιά τα μυ­στι­κά της κα­τα­σκευ­ής.
Κα­τό­πιν, ό­ταν οι Α­ζέ­ροι κατά­λα­βαν την α­ξί­α της πα­ρά­δο­σης αυ­τής, ε­φαρ­μό­ζο­ντας στο­χευ­μέ­νη πο­λι­τι­κή, συ­γκέ­ντρω­σαν ό­λους τους οι­κο­γε­νεια­κούς τά­πη­τες α­πό τα χέ­ρια των Αρ­με­νί­ων, εί­τε δίνο­ντάς τους κά­ποιο α­σή­μα­ντο πο­σό, εί­τε α­νταλ­λά­σο­ντάς τους με άλ­λους χα­μη­λό­τε­ρης α­ξί­ας και ποιό­τη­τας.
Με αυ­τόν τον τρό­πο, κα­τά­φε­ραν να α­πο­κτή­σουν τους μο­να­δι­κής ποιό­τη­τας οι­κο­γε­νεια­κούς χει­ρο­ποί­η­τους τά­πη­τες του Αρ­τσάχ.
Η πλειο­ψη­φί­α τους βρί­σκεται σε μου­σεί­α στο Μπα­κού και πα­ρου­σιά­ζονται σαν πα­λιά αζε­ρι­κά πα­ρα­δο­σια­κά χα­λιά. Πράγ­μα α­στεί­ο, διό­τι οι ι­στο­ρικοί και οι γνώ­στες της ι­στο­ρί­ας της τα­πη­τουρ­γί­ας, ό­πως και οι σο­βα­ροί έ­μπο­ροι γνω­ρί­ζουν πο­λύ κα­λά πως που­θε­νά στον κό­σμο δεν υ­πάρ­χουν αζε­ρι­κά αυ­θε­ντι­κά χα­λιά.
Ω­στό­σο, ε­μείς α­ντι­με­τω­πίζου­με μεγά­λες δυ­σκο­λί­ες στη λύ­ση αυ­τού του προ­βλή­μα­τος διό­τι α­κό­μα και σή­με­ρα οι Α­ζέ­ροι ε­ξα­κο­λου­θούν να υ­πε­ρα­σπί­ζο­νται φα­να­τι­κά την πο­λι­τι­κή αυ­τή. Στα τα­πη­τουρ­γεία τους συ­νε­χί­ζουν να κα­τα­σκευά­ζουν τα αρμε­νι­κά πα­ρα­δο­σια­κά χα­λιά του Αρ­τσάχ, τα ο­ποί­α πα­ρου­σιάζουν σαν γνή­σια Α­ζε­ρι­κά, με με­γά­λη ε­πι­τυ­χί­α οφεί­λω να πα­ρα­δε­χθώ.
Ήρ­θε η στιγ­μή να υ­πε­ρα­σπι­στού­με τον πο­λι­τι­σμό μας και να α­ποδεί­ξου­με ό­τι η τέ­χνη αυ­τή μας α­νή­κει! Για αυ­τό, με με­γά­λη χα­ρά και υ­πε­ρη­φά­νεια α­να­κοι­νώνω την ί­δρυ­ση και λει­τουρ­γί­α της τα­πη­τουργι­κής ε­ται­ρεί­ας «Κα­ρα­μπάχ-Κάρ­πετ».

Εί­ναι φα­νε­ρό ό­τι το ερ­γο­στά­σιό σας δου­λεύ­ει με ε­ντα­τι­κούς ρυθ­μούς πα­ρα­γω­γής ώ­στε η πα­ρα­γω­γή σε πρώ­τη φά­ση να δια­τε­θεί στην ε­θνι­κή λα­χειο­φό­ρο α­γο­ρά που διορ­γα­νώ­νεται από το Κα­ρα­μπάχ.

Σω­στά. Ό­πως ή­δη γνω­ρί­ζε­τε, πριν α­πό λί­γο και­ρό, με πρω­το­βου­λί­α της κυ­βέρ­νη­σης της Δη­μο­κρα­τί­ας του Ο­ρει­νού Κα­ρα­μπάχ άρ­χι­σε να υ­λο­ποιεί­ται η πρώ­τη ε­θνι­κή λα­χειο­φό­ρος α­γο­ρά, η ε­πι­τυ­χί­α της ο­ποί­ας εί­ναι ση­μα­ντι­κή για την κυβέρ­νη­ση και το λα­ό, διό­τι έ­χει στό­χο την υ­λο­ποί­η­ση του προ­γράμμα­τος ε­πα­νε­γκα­τά­στα­σης των Αρ­με­νί­ων στο Αρ­τσάχ. Έ­να μέ­ρος των δώ­ρων της λα­χειο­φό­ρου α­γο­ράς εί­ναι και τα χει­ρο­ποί­η­τα χα­λιά μας και την πα­ραγ­γελί­α αυ­τή υ­λο­ποιού­με τώ­ρα.

Πό­τε άρ­χι­σε η λει­τουρ­γί­α του τα­πη­τουρ­γεί­ου;

Η λει­τουρ­γί­α του ξε­κί­νη­σε πριν α­πό τρεις μήνες με το πα­ράρ­τημά μας στο Σου­σί. Ε­δώ, στο Στε­πα­να­κέρ­τ εί­ναι μό­λις έ­νας μή­νας που λει­τουρ­γού­με και με ε­ντα­τι­κούς ρυθ­μούς. Δου­λεύ­ουν ήδη 40 ερ­γά­τριες και σκο­πός μας εί­ναι να φτά­σου­με τις 100, ώ­στε να κα­τα­σκευάζου­με ι­κα­νή πο­σό­τη­τα τα­πή­των. Εί­δα­τε ήδη το τε­ρά­στιο κτι­ρια­κό συ­γκρό­τη­μα, με τα με­γά­λα πα­ρά­θυ­ρα, τους φωτει­νούς χώ­ρους, την ό­μορ­φη και πρα­κτική α­να­κα­τα­σκευ­ή του κτι­ρί­ου, που στο ά­με­σο μέλ­λον θα ο­λο­κλη­ρω­θεί με τα τμή­μα­τα βα­φής των νη­μά­των, πλυ­ντή­ριο και στεγνω­τή­ριο. Με­γά­λο μέ­ρος του κτι­ρια­κού συ­γκρο­τή­μα­τος θα στε­γά­σει το ερ­γα­στή­ριο κα­τα­σκευ­ής νημά­των α­πό μαλ­λί προ­βάτου. Σκο­πός μας εί­ναι να γί­νου­με σύ­ντο­μα μια α­νε­ξάρ­τη­τη ε­ται­ρεί­α και να πα­ρά­γου­με μό­νοι μας τις α­πα­ραί­τη­τες πρώ­τες ύ­λες.

Δια­πι­στώ­σα­με ό­τι η πλειοψη­φί­α των ερ­γα­τριών εί­ναι νε­α­ρές κο­πέλες. Ποιος τις εκ­παι­δεύ­ει για αυ­τή τη δύ­σκο­λη ερ­γα­σί­α; Εν­δια­φέ­ρο­νται οι κο­πέ­λες του Αρ­τσάχ να δου­λέ­ψουν στο συ­γκε­κρι­μέ­νο κλά­δο;

Πράγ­μα­τι, πρό­κει­ται για νε­α­ρές κο­πέ­λες που μα­θαί­νουν την τέ­χνη αυ­τή με με­γά­λη ευ­χα­ρί­στηση, α­να­γνω­ρί­ζο­ντας ταυ­τό­χρονα την πο­λι­τι­σμι­κή της α­ξί­α. Ό­πως διαπι­στώ­σα­τε ερ­γά­ζο­νται και κά­ποιες κυ­ρί­ες με­γα­λύ­τερης η­λι­κί­ας, οι οποί­ες έ­μα­θαν τη δου­λειά σε άλ­λα τα­πη­τουρ­γεί­α ή κα­τα­σκευά­ζο­ντας οι­κογε­νεια­κούς τά­πη­τες στο σπί­τι τους. Εί­μαι πολύ ευ­χα­ρι­στη­μένος που οι νε­α­ρές κο­πέ­λες μας εκ­παι­δεύ­ο­νται κο­ντά τους.

Ποια εί­ναι τα στά­δια κα­τα­σκευ­ής ε­νός τά­πη­τα;

Το πα­ράρ­τη­μά μας στο Στε­πα­να­κέρ­τ έ­χει πλή­ρη αυ­το­νο­μί­α σε ό­λους τους το­μείς πα­ρα­γω­γής, δηλα­δή τη δη­μιουρ­γί­α των νη­μά­των μέ­χρι το τε­λι­κό στά­διο, τη βα­φή, το πλέ­ξι­μο, τα σχέ­δια και το τε­λι­κό χτέ­νι­σμα.
Αυ­τό ο­φεί­λε­ται σε συ­γκε­κρι­μένη πο­λι­τι­κή ώ­στε να μην υ­πάρ­χουν προ­σκόμ­μα­τα και κα­θυ­στε­ρή­σεις στην ε­πί­τευ­ξη των στό­χων πα­ρα­γω­γής.
Στο πα­ρελ­θόν, πριν την κα­τάρ­ρευ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης, τα διά­φο­ρα στάδια κα­τα­σκευ­ής πραγ­μα­το­ποιού­νταν σε δια­φο­ρε­τι­κές δη­μο­κρα­τί­ες, έ­τσι ώ­στε κα­νείς να μην κα­τέ­χει ο­λο­κλη­ρω­μέ­νη τη δια­δι­κα­σί­α και να μην μπο­ρεί να ε­μπο­ρευ­τεί α­νε­ξάρ­τη­τα.

Πώς μπορεί κά­ποιος να α­γο­ρά­σει έ­ναν τά­πη­τα της ε­πι­λο­γής του από το Αρ­τσάχ, να τον πα­ραγ­γεί­λει και να τον πα­ρα­λά­βει; Είστε έ­τοι­μοι να ε­ξυ­πη­ρε­τή­σε­τε σε πα­γκό­σμιο ε­πί­πε­δο τυ­χόν πα­ραγ­γε­λί­ες;

Σε αυ­τό τον το­μέ­α υ­πάρ­χει ακό­μα αρ­κε­τή δου­λειά, διό­τι προ­η­γου­μέ­νως πρέ­πει να έ­χου­με ι­κα­νή πο­σό­τη­τα χα­λιών, α­ντι­προ­σω­πευ­τι­κή των δια­θέ­σι­μων σχε­δί­ων. Σκο­πός μας εί­ναι να βγού­με στην πα­γκό­σμια α­γο­ρά με πλούσιο και κα­τάλ­λη­λο ε­μπό­ρευ­μα.
Η ι­στο­σε­λί­δα του τα­πη­τουρ­γεί­ου μας έχει σχε­δόν ο­λο­κλη­ρω­θεί.
Εί­ναι ποιο­τι­κή και σε διά­φο­ρες γλώσσες, ε­νώ δί­νει τη δυ­να­τό­τη­τα στους εν­δια­φε­ρο­μέ­νους να γνω­ρίσουν τη δου­λειά μας.

Έχε­τε τη δυ­να­τό­τη­τα να υ­λο­ποιεί­τε ει­δι­κές πα­ραγ­γελί­ες;

Α­σφα­λώς. Ο πα­ραγ­γε­λιο­δό­χος μπο­ρεί να δια­λέ­ξει ό­ποιο σχέ­διο, μέ­γε­θος, χρώ­μα και ποιό­τη­τα ε­πι­θυ­μεί, εί­τε α­πό τα δια­θέ­σι­μα εί­τε κά­ποιο δι­κό του.

Ποια η ση­μα­σί­α των σχε­δί­ων και των συμ­βό­λων πά­νω στους τά­πη­τες και πώς δια­λέ­γε­τε τα σχέ­δια αυ­τά;

Στους τά­πητές μας συ­να­ντά­με κυ­ρί­ως τρί­α συμ­βο­λι­κά στοι­χεί­α. Αυ­τά εί­ναι ο δρά­κος, ο α­ε­τός και ο ή­λιος. Εί­ναι σχέ­δια που α­ντα­να­κλούν την ε­θνι­κή μας ει­κόνα και πί­στη, αλ­λά και τη φύ­ση της χώ­ρας μας. Τα σχέ­δια προ­έρ­χο­νται α­πό την αρ­με­νι­κή με­σαιω­νι­κή μι­κρο­γρα­φί­α, τα διακο­σμη­τι­κά μο­τί­βα α­να­πα­ρι­στούν τη ζω­ή και τις α­ξί­ες που πρε­σβεύ­ει ο λα­ός μας. Ο δρά­κος «βι­σά­μπ» συμ­βο­λί­ζει την προστα­σί­α, ο α­ε­τός «αρ­τζίβ» την ε­ξύ­ψω­ση του αν­θρώ­που, ο ή­λιος «α­ρέβ» την ευ­η­με­ρί­α. Υ­πάρ­χουν α­κόμα στα­φύ­λια, ρόδια, βερί­κο­κα, υ­πέ­ρο­χα λου­λού­δια και φυ­σι­κά το «δέ­ντρο της ζω­ής» που συ­να­ντά­ται σε πολ­λές εκ­φάν­σεις της αρ­με­νι­κής τέ­χνης.

Ποιος εί­ναι ο ρό­λος του χει­ρο­ποί­η­του χα­λιού στον πο­λιτι­σμό μας;

Η ι­στο­ρι­κή Αρ­με­νί­α α­πό τους αρ­χαί­ους χρό­νους ή­ταν γνω­στό κέ­ντρο τα­πη­τουρ­γί­ας και ει­δι­κό­τε­ρα το Αρ­τσάχ. Πολ­λοί ι­στο­ρι­κοί ι­σχυ­ρί­ζο­νται ό­τι η ι­στο­ρί­α του αρ­με­νι­κού τά­πη­τα εί­ναι συ­νυ­φα­σμέ­νη με την ύ­παρ­ξη του αρ­με­νι­κού έ­θνους. Η τα­πη­τουρ­γί­α ως τέ­χνη και ο τά­πη­τας ως οι­κο­γε­νεια­κός θη­σαυ­ρός α­ποτε­λούν μέ­ρος της οι­κο­γε­νειακής πα­ρά­δο­σης και εί­ναι άρ­ρη­κτα συν­δε­δεμέ­νοι με την ε­ξέ­λι­ξη του έ­θνους μας.
Ο τά­πη­τας χρη­σί­μευε ε­πί­σης σε λα­τρευ­τικές και τε­λε­τουρ­γι­κές εκ­δη­λώ­σεις και γενι­κό­τε­ρα κά­θε ε­πί­ση­μη ή ση­μα­ντι­κή στιγμή της ζω­ής των αν­θρώ­πων. Μέ­χρι σή­με­ρα ε­ξάλ­λου χρη­σι­μο­ποιεί­ται σε διά­φο­ρες τε­λε­τές της εκ­κλη­σί­ας. Για πα­ρά­δειγ­μα η προε­τοι­μα­σί­α του Αγί­ου Μύ­ρου γί­νε­ται υ­πο­χρε­ω­τι­κά πά­νω σε τά­πη­τα.
Σή­με­ρα στους πα­ρα­δο­σια­κούς γά­μους δεν εί­ναι πλέ­ον υ­πο­χρε­ω­τική η χρή­ση του τά­πη­τα, αλ­λά σε πολ­λά χω­ριά ό­ταν τε­λεί­ται το μυ­στή­ριο, στην πλά­τη του γα­μπρού και της νύ­φης στρώ­νουν συ­νή­θως έ­ναν τά­πη­τα.
Ό­ταν φέρ­νουν την νύ­φη για πρώ­τη φο­ρά στο σπί­τι, ο τά­πη­τας στρώ­νε­ται στην εί­σοδο και η νύ­φη πρέ­πει να μπει πα­τώ­ντας πά­νω του. Με λί­γα λό­για, στις ση­μα­ντι­κές οι­κο­γε­νεια­κές στιγμές ό­πως εί­ναι ο γά­μος, η γέν­νηση, η βά­φτι­ση και ο θάνα­τος, ο τά­πη­τας κατέ­χει πολύ σπου­δαί­ο και εμ­βλη­μα­τι­κό ρό­λο.

 Χρι­ψι­μέ Χα­ρου­τιου­νιάν