Στη διάθεση των ερευνητών το αρχείο του Ντόλτσι

Ο Ά­ντζε­λο Μα­ρία Ντόλ­τσι υ­πήρξε ο Πα­πι­κός ε­πι­τε­τραμ­μέ­νος στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη α­πό το 1914 έ­ως το 1923, ο ο­ποί­ος ε­πι­πλέ­ον ή­ταν επι­κε­φα­λής ε­νός με­γά­λου δι­κτύ­ου Πα­πι­κών α­πο­στο­λών σε ό­λη την Οθω­μα­νι­κή ε­πι­κρά­τεια, α­πό την Κων­στα­ντι­νού­πολη έ­ως τις διά­φο­ρες ε­παρ­χί­ες, τη Συ­ρί­α, το Λί­βα­νο, την Πα­λαι­στί­νη κ.α. Κα­θη­με­ρι­νά, ο Ντόλ­τσι λάμ­βα­νε α­πό δια­κό­σιους και πλέ­ον α­πε­σταλ­μέ­νους του λε­πτο­με­ρείς κα­τα­γρα­φές των σφα­γών και των ε­κτο­πι­σμών που συ­ντε­λού­νταν σε ο­λό­κλη­ρη τη Δυ­τι­κή Αρ­με­νί­α.

Οι εν λό­γω κα­τα­γρα­φές μετα­φέ­ρο­νταν στο Βα­τι­κα­νό, ό­που κα­τη­γο­ριο­ποιού­νταν και φυ­λάσ­σο­νταν σε ει­δικό αρ­χεί­ο. Στο τέ­ταρ­το α­πό τα έ­ξι αυ­τά προ­α­να­φερ­θέ­ντα κου­τιά βρί­σκο­νται έγ­γρα­φα ε­ξαι­ρε­τι­κής ση­μα­σί­ας, τα ο­ποί­α ξε­περ­νούν τα πε­ντα­κό­σια στον α­ριθ­μό. Α­νά­με­σα σε αυ­τά, υ­πάρ­χουν δι­πλω­μα­τι­κές α­να­φο­ρές σταλ­μένες α­πό το Βα­τι­κα­νό προς πρέ­σβεις, στρα­τιω­τι­κούς α­κο­λού­θους και δη­μο­σί­ους υ­παλ­λή­λους δια­φό­ρων χω­ρών της Ο­θω­μα­νι­κής αυ­το­κρατο­ρί­ας. Ε­πί­σης, βρί­σκο­νται δι­πλω­μα­τι­κά πρα­κτι­κά συ­ζη­τήσε­ων με τους Τα­λα­άτ, Εν­βέρ και Α­τα­τούρ­κ, τα ο­ποί­α πε­ριέ­χουν θέ­μα­τα που α­φο­ρούν το Αρ­με­νι­κό Ζή­τη­μα. Στα έγ­γρα­φα αυτά ε­πι­κρα­τούν- για ευ­νό­η­τους λό­γους- οι πλη­ρο­φο­ρί­ες σχετι­κές με Κα­θο­λι­κούς Αρ­με­νί­ους. Πα­ρα­δείγ­μα­τος χάριν, κα­τα­γρά­φε­ται ό­τι το 1914 ο α­ριθ­μός των Κα­θο­λι­κών Αρ­με­νί­ων στις 15 Αρ­με­νι­κές Μη­τρο­πό­λεις ή­ταν πε­ρί­που ε­κα­τό χι­λιά­δες ά­το­μα, ε­νώ το 1916 οι 11 α­πό τις 15 Μη­τρο­πό­λεις πλέ­ον δεν υ­πήρχαν, κα­θώς και ό­τι ο πλη­θυ­σμός των πό­λε­ων Μα­ράς και Χα­λε­πί­ου εί­χει μειω­θεί κα­τά πε­ρισ­σό­τε­ρο α­πό το μι­σό.

Ο Ντόλ­τσι μά­λι­στα στις 15 Ιου­λί­ου 1915, έ­στει­λε μί­α ε­πι­στο­λή προς τον Υ­πουρ­γό Ε­ξω­τε­ρι­κών του Βα­τι­κα­νού, Πιέ­τρο Κα­σπα­ρί­νι α­να­φέ­ρο­ντας πως ο­λό­κλη­ρη η επαρ­χί­α Κι­λι­κί­ας υ­πό­κει­ται σε συ­στη­μα­τι­κούς διωγ­μούς, ε­νώ ε­πι­διώ­κε­ται πλή­ρης ε­κτο­πι­σμός του Χρι­στια­νι­κού πλη­θυ­σμού. Πά­νω σε αυ­τές τις α­να­φο­ρές στη­ρί­χτη­κε ο Πά­πας Βε­νέ­δι­κτος ΙΕ’ και το 1918 α­πέ­στει­λε δύ­ο ι­διό­χει­ρες ε­πιστο­λές δια­μαρ­τυ­ρί­ας προς το σουλ­τά­νο, ζη­τώ­ντας του να στα­μα­τή­σει τις σφαγές των Αρ­με­νί­ων.

Πέ­ρα απ’ ό­λα τα πα­ρα­πά­νω ό­μως, το αρ­χεί­ο του Ντόλ­τσι πε­ρι­λαμ­βά­νει α­νε­κτί­μη­της α­ξί­ας ντο­κου­μέ­ντα για τους βί­αιους ε­κτο­πι­σμούς και την οι­κειο­ποί­η­ση ό­λων των υ­παρ­χό­ντων των Αρ­με­νί­ων. Ο ί­διος μά­λι­στα κα­τά­φε­ρε να στείλει στη Ρώ­μη ό­λα τα πρω­τό­τυ­πα των νό­μων και των δια­ταγ­μά­των που σχε­τί­ζο­νταν με τους ε­κτο­πι­σμούς και τις σφα­γές των Αρ­με­νί­ων σε ό­λη την Ο­θω­μα­νι­κή επι­κρά­τεια. Στο ί­διο αρ­χεί­ο βρί­σκε­ται ε­πί­σης το πρω­τό­τυ­πο του δια­τάγ­μα­τος που α­φο­ρά στην οι­κειο­ποί­η­ση της κι­νη­τής και α­κί­νη­της πε­ριου­σί­ας των εκτο­πι­σθέ­ντων, το ο­ποί­ο φέ­ρει τις υ­πο­γρα­φές των Τα­λα­άτ, Εν­βέρ και Να­ζίμ. Μέ­χρι στιγ­μής, δύ­ο ι­στο­ρι­κοί, η Ε­λί­ζα­μπεθ Τε­τζι­ριάν και ο διευ­θυ­ντής της Αρ­με­νι­κής ψη­φια­κής βι­βλιο­θή­κης Με­ρου­ζάν Κα­ρα­μπε­τιάν, έ­χουν κα­τα­φέ­ρει να ει­σέλ­θουν στο χώ­ρο των αρ­χεί­ων του Βα­τι­κα­νού και να ε­ρευ­νή­σουν τα δεδο­μέ­να. Ο Κα­ρα­μπε­τιάν βε­βαιώ­νει ό­τι στο αρ­χεί­ο του Ντόλ­τσι βρί­σκο­νται α­νεκτί­μη­της α­ξί­ας πλη­ρο­φο­ρί­ες και για τη συ­στη­μα­τι­κή προ­σπά­θεια ε­κτουρ­κισμού των ορ­φα­νών που εί­χαν ε­πι­ζή­σει της γε­νο­κτο­νί­ας. Πρό­κει­ται για προ­σπά­θεια που υ­λο­ποι­ή­θη­κε α­πό το κόμ­μα Ιτ­τι­χά­ντ.

Λούση Οννικιάν-Σαχινιάν

Πηγή: armenika.gr