Τζεγκίζ Ακτάρ Η κοινωνία θα δώσει τη λύση

Με α­φορ­μή τη διορ­γά­νω­ση της ε­πε­τεί­ου των Σε­πτεμ­βρια­νών α­πό την Οι­κου­με­νι­κή Ο­μο­σπον­δί­α Κων­στα­ντι­νου­πο­λι­τών (Οι.Ομ.Κω) κα­θώς και της η­με­ρί­δας «Χω­ρίς Α­πο­κα­τά­στα­ση και Δι­καί­ω­ση τα Αν­θρώ­πι­να Δι­καιώ­μα­τα εί­ναι Γράμ­μα­τα Κε­νά Λό­γου», που διε­ξή­χθη στις 10 Σε­πτεμ­βρί­ου, τα «Αρ­με­νι­κά» συ­νά­ντη­σαν τον Τζε­γκίζ Α­κτάρ δη­μο­σιο­γρά­φο και α­κα­δη­μα­ϊ­κό πρώ­ην συ­νερ­γά­τη του Ο.Η.Ε. και μας μί­λη­σε, με­τα­ξύ άλ­λων για την ι­δέ­α -στην ο­ποί­α ή­ταν α­πό τους πρω­τα­γω­νι­στές της- διορ­γά­νω­σης η­μέ­ρας μνή­μης, η ο­ποί­α έ­γι­νε α­νά­γκη για τον κομ­βι­κό ρό­λο της κοι­νω­νί­ας σχε­τι­κά με την α­να­γνώ­ρι­ση της Γε­νο­κτο­νί­ας κα­θώς και για τα μελ­λο­ντι­κά σχέ­διά του.

Ο Α­κτάρ γεν­νή­θη­κε το 1955. Εί­ναι α­πό­φοιτος του Λυ­κεί­ου Galatasaray και του πα­νε­πιστή­μιου της Σορ­βόν­νης. Έ­χει κά­νει διδα­κτο­ρι­κό στις οι­κο­νο­μι­κές ε­πι­στή­μες, ε­νώ δι­δά­σκει στο Πα­νε­πι­στή­μιο Galatasaray. O Δρ. Α­κτάρ συ­γκα­τα­λέ­γε­ται με­τα­ξύ των κο­ρυ­φαί­ων ε­μπει­ρο­γνω­μό­νων στα θέ­μα­τα της Ευ­ρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης. Από το 1989 μέ­χρι σή­με­ρα, πα­ρα­κο­λου­θεί και συμ­με­τέ­χει στις δια­δι­κα­σί­ες διεύ­ρυν­σης της Ευ­ρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης. Την πε­ρί­ο­δο 1989-1994 ερ­γά­στη­κε ως α­ντι­πρό­ε­δρος της Συμ­βου­λευ­τι­κής ε­πι­τρο­πής σε ε­πί­πε­δο κρα­τών, για τη δια­μόρ­φω­ση των πο­λι­τι­κών με­τα­νά­στευ­σης και α­σύ­λου της Ευ­ρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης. Α­πό το 1994-1999 ή­ταν κα­θο­δη­γη­τής της α­ντι­προ­σω­πί­ας της Σλο­βε­νί­ας στον Ορ­γα­νι­σμό των Η­νω­μέ­νων Ε­θνών.

Πώς γεν­νή­θη­κε η ι­δέ­α της διορ­γά­νω­σης η­μέ­ρας μνή­μης των θυ­μά­των της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρμενίων στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη, την 24η Α­πρι­λί­ου; «Αυ­τός ο πό­νος εί­ναι ΔΙ­ΚΟΣ μας. Αυ­τό το πέν­θος εί­ναι Ο­ΛΩΝ μας», έ­γρα­φε -με­τα­ξύ άλ­λων- η δια­κή­ρυ­ξη, κά­τω α­πό την ο­ποί­α συ­γκε­ντρώ­θη­καν 28.000 υ­πο­γρα­φές. Δεν φο­βη­θή­κα­τε τις α­ντι­δρά­σεις των ε­θνι­κι­στών;

Η ι­δέ­α πραγ­μα­το­ποί­η­σης μιας τέ­τοιας κα­μπά­νιας γεν­νή­θη­κε πριν α­πό πο­λύ και­ρό, ό­ταν α­κό­μη ο Χρά­ντ Ντιν­κ ή­ταν εν ζω­ή. Ό­ταν δο­λο­φο­νή­θη­κε, η υ­λο­ποί­η­ση της ι­δέ­ας έ­γι­νε α­νά­γκη.

Ό­λοι ξέ­ρου­με για το «αρ­με­νι­κό» τα­μπού, για τη διά­στα­ση του θέ­μα­τος. Ω­στό­σο, ό­πως λέ­νε οι Γάλ­λοι: «δεν μπο­ρείς να φτιά­ξεις ο­με­λέ­τα, χω­ρίς να σπά­σεις τα αυ­γά». Στην αρ­χή η α­ντί­δρα­ση ή­ταν με­γά­λη, αλ­λά με­τά τα πράγ­μα­τα ε­ξο­μα­λύν­θη­καν. Οι υ­πο­γρα­φές έ­φτα­σαν τις 31.000. Για την περ­σι­νή εκ­δή­λω­ση έ­γι­νε με­γά­λη φα­σα­ρί­α, αλ­λά φέ­τος δεν α­κού­στη­κε τί­πο­τε.

Πριν α­πό λί­γες μέ­ρες, η κυ­βέρ­νη­ση του Ερ­ντο­γάν δη­μο­σί­ευ­σε τον Κα­νο­νι­σμό για την ε­πι­στρο­φή των βα­κου­φι­κών α­κι­νή­των. Θε­ω­ρεί­τε ό­τι εί­ναι η αρ­χή ε­νός ει­λι­κρι­νούς δια­λό­γου;

Κοι­τάξ­τε, αυ­τό εί­ναι έ­να βή­μα σε ό­λη τη διερ­γα­σί­α της πο­ρεί­ας. Έ­να βή­μα χω­ρίς ε­πι­στρο­φή. Η ε­κτί­μη­σή μου εί­ναι ό­τι θα συ­νε­χί­σου­με να έ­χου­με τέ­τοια γε­γο­νό­τα. Αύ­ριο, θα λει­τουρ­γή­σει ξα­νά η εκ­κλη­σί­α Σουρ­π Χατ­ς στο Βαν. Ό­λοι οι χω­ρι­κοί σ’αυ­τά τα μέ­ρη ε­πι­θυ­μούν να ε­πι­σκευά­σουν τις εκ­κλη­σί­ες στα χω­ριά τους. Βέ­βαια, ο σκο­πός εί­ναι να προ­σελ­κύ­σουν τους του­ρί­στες, α­πό την άλ­λη, ό­μως, ξα­να­ζω­ντα­νεύ­ει η αρ­με­νι­κή κοι­νό­τη­τα ε­κεί.

Ποιοι εί­ναι, κα­τά τη γνώ­μη σας, οι λό­γοι που α­πο­τρέ­πουν την Τουρ­κί­α α­πό την α­να­γνώ­ρι­ση της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρμενίων;

Πι­στεύ­ω ό­τι το κυ­ριό­τε­ρο ζή­τη­μα εί­ναι ο φό­βος για τις α­πο­ζη­μιώ­σεις. Το γε­γο­νός ό­τι θα τε­θεί ζή­τη­μα α­πο­ζη­μιώ­σε­ων, α­νη­συ­χεί και ε­νο­χλεί το κρά­τος και την κυ­βέρ­νη­ση. Αυ­τό εί­ναι το κυ­ριό­τε­ρο ε­μπό­διο.

Θε­ω­ρεί­τε ό­τι στη ση­με­ρι­νή Τουρ­κί­α, οι μειο­νό­τη­τες α­πο­λαμ­βά­νουν ί­σα δι­καιώ­μα­τα με τους υ­πό­λοι­πους πο­λί­τες;

Προ­φα­νώς, ό­χι. Ε­δώ υ­πάρ­χουν α­πο­φά­σεις Α­νώ­τα­του Δι­κα­στη­ρί­ου, σύμ­φω­να με τις ο­ποί­ες οι πο­λί­τες της χώ­ρας που α­νή­κουν στις μειο­νο­τι­κές κοι­νό­τη­τες θε­ω­ρού­νται «ξέ­νοι». Ο κό­σμος ξε­χνά. Θε­ω­ρώ πως σι­γά-σι­γά θα αλ­λά­ξουν τα πράγ­μα­τα.

Με­τά τη δο­λο­φο­νί­α του Χρά­ντ Ντινκ, τι μέ­τρα έ­χει πά­ρει η Τουρ­κί­α ώ­στε να μην ε­πα­να­λη­φθούν πα­ρό­μοια τρα­γι­κά γε­γο­νό­τα;

Δεν νο­μί­ζω να έ­χει λη­φθεί κα­νέ­να ι­διαί­τε­ρο μέ­τρο. Η δί­κη δεν ε­ξε­λίσ­σε­ται κα­λά. Εί­ναι έ­νας κα­θρέ­φτης των ε­ξε­λί­ξε­ων. Οι πραγ­μα­τι­κοί υ­παί­τιοι εί­ναι κρυμ­μέ­νοι και δεν εμ­φα­νί­ζο­νται. Ε­πο­μέ­νως, δεν υ­πάρ­χει κα­λή ε­ξέ­λι­ξη.

Οι α­πλοί Τούρ­κοι και Αρ­μέ­νιοι θα μπο­ρού­σαν να συμ­φι­λιω­θούν, διό­τι έ­χουν τις ί­διες α­νη­συ­χί­ες και τις ί­διες α­νά­γκες. Για­τί πι­στεύ­ε­τε ό­τι α­πέ­τυ­χε η δι­πλω­μα­τί­α του πο­δο­σφαί­ρου;

Αυ­τό το ζή­τη­μα δεν εί­ναι μια δου­λειά που μπο­ρεί να κά­νει το Κρά­τος. Για να α­να­γνω­ρι­στεί η γε­νο­κτο­νί­α πρέ­πει πλέ­ον η κοι­νω­νί­α να πά­ρει την πρω­το­βου­λί­α. Υ­πάρ­χει μια θε­ω­ρί­α κα­τά την ο­ποί­α οι Κούρ­δοι διέ­πρα­ξαν τη σφα­γή των Αρ­με­νί­ων και δεν ή­ταν ορ­γα­νω­μέ­νη α­πό το κρά­τος.

Κα­τά τη γνώ­μη μου, το να α­νοί­ξουν τα σύ­νο­ρα εί­ναι πιο ση­μα­ντι­κό απ’ό­τι να α­να­γνω­ρι­στεί η γε­νο­κτο­νί­α. Η ί­δια η κοι­νω­νί­α θα α­να­λά­βει το ρό­λο της. Ό­ταν α­νοί­ξουν τα σύ­νο­ρα με την Αρ­με­νί­α, οι λα­οί θα σμί­ξουν, θα πη­γαι­νο­έρ­χο­νται. Το γε­γο­νός ό­τι δεν α­νοί­γουν τα σύ­νο­ρα, ό­τι φο­βά­ται το κρά­τος, α­να­στέλ­λει την ε­ξο­μά­λυν­ση των σχέ­σε­ων των δυο λα­ών.

Ποια εί­ναι τα ε­πό­με­να βή­μα­τά σας;

Στην Τουρ­κί­α, υ­πάρ­χει- α­πό τους α­πλούς πο­λί­τες, μέ­χρι και τους υ­πουρ­γούς- με­γά­λη α­μά­θεια α­να­φο­ρι­κά με τα θέ­μα­τα των Αρ­με­νί­ων, των Κούρ­δων και των Ασ­συ­ρί­ων. Πα­ρα­δείγ­μα­τος χά­ριν, υ­πάρ­χουν 26.000 βι­βλί­α στον κό­σμο για τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρμενίων, αλ­λά μό­λις 50 σο­βα­ρά βι­βλί­α έ­χουν με­τα­φρα­στεί και κυ­κλο­φο­ρούν στην Τουρ­κί­α. Οπό­τε, σι­γά-σι­γά προ­σπα­θού­με να α­να­βιώ­σου­με τις «σε­λί­δες» της ι­στο­ρί­ας μας. Εί­ναι πραγ­μα­τι­κή αρ­χαιο­λο­γί­α.

Στη με­τά­φρα­ση α­πό και προς τα τουρ­κι­κά μας βο­ή­θη­σε ο πρό­ε­δρος της Οι.Ομ.Κω. καθηγητής Νι­κό­λα­ος Ου­ζού­νο­γλου, τον ο­ποί­ο ευ­χα­ρι­στού­με θερ­μά.

Στην Λιλίτ Βαρτανιάν

Πηγή: armenika.gr