Όσοι προσπαθούν να μας πείσουν, με τον ραγιαδισμό που τους χαρακτηρίζει, ότι η Τουρκία, με το καθεστώς που έχει, προοδεύει, και πάλι θα αμφισβητηθούν από την ίδια. Με το πρόσχημα της αντεπίθεσης για την αναγνώριση της γενοκτονίας, από το γερμανικό κοινοβούλιο, αποφάσισε ως εκδίκηση να διαβάσει το Κοράνι στην Αγία Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη, ενώ πρόκειται για ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς που δεν λειτουργεί ως τζαμί. Ο καθένας μπορεί να δει την εξέλιξη αυτού του κράτους με τέτοιες αποφάσεις όταν επίσημα επιδιώκει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Βέβαια αν την εξετάζουν άτομα σαν αυτά που δεν ξέρουν τι τους γίνεται κι εργάζονται στο Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο πήρε μια ξεκάθαρη θέση, τότε είναι λογικό το παράλογο. Ταυτόχρονα όμως η αξιοπιστία αυτού του κράτους που συνεχίζει να μην αποδέχεται την ύπαρξη της γενοκτονίας, όλο και περισσότερο γελοιοποιείται. Έτσι ενώ θα έπρεπε ν’ αντιστέκεται σοβαρά στις διεκδικήσεις του Κουρδιστάν και της Δυτικής Αρμενίας, διότι σιγά σιγά υλοποιείται το όραμα της Συνθήκης Σεβρών, προσπαθεί να κερδίσει τις εντυπώσεις του μουσουλμανικού λαού με το ραμαζάνι, δίχως να αντιλαμβάνεται ότι ούτε αυτός δεν εκτιμά τις παράλογες προσπάθειές του. Σε κάθε περίπτωση, λόγω αντίδρασης και βέβαια άγνοιας, δείχνει το αληθινό της πρόσωπο, αφού παραμένει ένα απόλυτο καθεστώς που καταπατεί τα θρησκευτικά και πολιτισμικά δικαιώματα των πιστών.
Από το μεγαλείο στη λήθη - Διαβάστε την ιστορία της και δείτε τις φωτογραφίες
Σήμερα είναι μια έρημη εγκαταλελειμμένη πόλη φαντασμάτων που στέκει μόνη σε οροπέδιο μέσα στα βουνά της βορειοανατολικής Τουρκίας, σε απόσταση 45 χιλιομέτρων από την πόλη Καρς, στα σύνορα. Περπατώντας κανείς μέσα στα ερείπια, που έχουν αφεθεί στο χρόνο εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, ο μόνος ήχος που ακούει είναι ο άνεμος που περνά από το φαράγγι που σηματοδοτεί το φυσικό σύνορο Τουρκίας-Αρμενίας.
Στο πέρασμα των αιώνων, ωστόσο βασίλεια και αυτοκρατορίες άνθισαν και άκμασαν στην πόλη Ανί, όπου κάποτε ζούσαν χιλιάδες άνθρωποι, αναδεικνύοντάς τη σε πολιτιστικό κέντρο και τοπική «δύναμη», την εποχή της μεσαιωνικής δυναστείας των Βαγρατιδών.
Τους επισκέπτες που περνούν από τα τείχη της πόλης Ανί υποδέχεται η πανοραμική θέα των ερειπίων που καλύπτουν τρεις αιώνες και πέντε αυτοκρατορίες: τη Δυναστεία των Αρμένιων Βαγρατιδών, τους Βυζαντινούς, τους Σελτζούκους Τούρκους, τους Γεωργιανούς και τους Οθωμανούς.
Το οροπέδιο, εξηγεί το BBC, πέρασε στη Ρωσία όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία ηττήθηκε στον ρωσο-τουρκικό πόλεμο του 1877-78. Μετά το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Οθωμανοί πάλεψαν για την ανάκτηση της βορειοανατολικής Ανατολίας και παρότι ανέκτησαν το Ανί και τη γύρω περιοχή, τα εδάφη δόθηκαν στη νεότευκτη Δημοκρατία της Αρμενίας. Ξανα-άλλαξαν χέρια όταν η Τουρκία τα κατέκτησε και πάλι στις εχθροπραξίες του 1920.
Παρότι οι σχέσεις Τουρκίας-Αρμενίας κυριαρχούν στο μεγαλύτερο μέρος των συζητήσεων για το Ανί, εκδηλώνονται και προσπάθειες αρχαιολόγων και ακτιβιστών να διασώσουν ό,τι απομένει από την κάποτε ακμάζουσα πόλη. Οι ιστορικοί επιχειρηματολογούσαν επί μακρόν για τη σημασία του Ανί ως ξεχασμένου συνδέσμου με τον μεσαίωνα κι έτσι η πόλη είναι σε κατάλογο μνημείων προς αναγνώριση από την UNESCO. Με λίγη τύχη και προσεκτικές εργασίες αποκατάστασης- που άρχισαν το 2011- μπορεί να καταφέρουν να καθυστερήσουν τα ανελέητα σημάδια του χρόνου.
«Η πόλη με τις χίλιες και μία εκκλησίες»
Στην ακμή του, τον 11ο αιώνα, οι ειδικοί εκτιμούν πως ο πληθυσμός του Ανί έφτανε τους 100.000. Οι καλλιτεχνικές δημιουργίες που βασίζονται σε αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή δείχνουν ένα πολύβουο μεσαιωνικό κέντρο με άφθονα σπίτια, εργαστήρια και εντυπωσιακές εκκλησίες διάσπαρτες σε όλη την επικράτειά του.
Γνωστό ως «η πόλη με τις χίλιες και μία εκκλησίες», το Ανί φτιάχτηκε από τους Αρμένιους διοικητές του με έμπνευση των καλύτερων αρχιτεκτονικά δημιουργών της εποχής. Παρότι ο αριθμός των εκκλησιών συνιστά υπερβολή, οι αρχαιολόγοι έχουν καταγράψει ευρήματα από τουλάχιστον 40 εκκλησίες, παρεκκλήσια και μαυσωλεία.
Ο επιβλητικός καθεδρικός
Ο καθεδρικός ναός του Ανί κυριαρχεί στην έρημη σήμερα πόλη. Παρότι ο τρούλος του κατέρρευσε σε σεισμό το 1319 -και αιώνες αργότερα ένας άλλος σεισμός κατέστρεψε τη βορειοδυτική πτέρυγά του- η επιβλητικότητά του είναι ακέραιη. Ολοκληρώθηκε το 1001 υπό την ηγεμονία του Αρμένιου Βασιλιά Gagik I, όταν ο πλούτος και ο πληθυσμός της πόλης ήταν στο ζενίθ. Ο Trdat, ο καταξιωμένος Αρμένιος αρχιτέκτονας που τον σχεδίασε, υπηρέτησε και τους Βυζαντινούς βοηθώντας στην επισκευή του τρούλου της Αγίας Σοφίας.
Η μισή εκκλησία
Μόνο η μισή από την Εκκλησία του Λυτρωτή παραμένει, μνημείο τόσο των καλλιτεχνικών δυνατοτήτων της Αρμένικης Δυναστείας των Βαγρατιδών αλλά και του αναπόδραστου χαρακτήρα του χρόνου. Καλυμμένη σήμερα από σκαλωσιές, η εκκλησία ήταν ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό επίτευγμα, όταν κατασκευάστηκε. Περιλάμβανε 19 αψίδες και έναν τρούλο, όλα φτιαγμένα από τον τοπικό κόκκινο-καφέ ηφαιστειακό βασάλτη.
Η εκκλησία είχε κάποτε φιλοξενήσει κι ένα κομμάτι του Σταυρού, στον οποίο σταυρώθηκε ο Ιησούς. Το κομμάτι απέκτησε ο πρίγκιπας Ablgharib Pahlavid, όπως γράφει το βρετανικό δίκτυο, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Κωνσταντινούπολη.
Η εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου των Αμπουγχανρέντς
Κατασκευάστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα. Στις αρχές του 1900 ανακαλύφθηκε μαυσωλείο θαμμένο κάτω από τη βόρεια πλευρά της εκκλησίας, όπου φέρεται να έχει τοποθετηθεί το λείψανο του πρίγκιπα Grigor Pahlavuni των Αρμένιων Βαγρατίδων και της οικογένειάς του. Ο χώρος συλήθηκε τη δεκαετία του 1990.
Απομεινάρια μιας υπόγειας πόλης
Απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου υπάρχει σειρά σπηλαίων σμιλεμένων στα βράχια, που ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν πως μπορεί να είναι προγενέστερα και της ίδιας της πόλης. Κάποιες φορές οι σπηλιές αυτές περιγράφονται ως η «υπόγεια πόλη» του Ανί και υπάρχουν ενδείξεις πως χρησιμοποιούνταν ως τάφοι και εκκλησίες. Στις αρχές του 20ου αιώνα ορισμένες από τις σπηλιές αυτές χρησίμευαν ακόμα ως κατοικίες!
Η εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου Τιγράν Χονέντς
Είναι η εκκλησία που στέκεται, επιβλητική, πάνω από το φαράγγι που χωρίζει, σαν φυσικό σύνορο, την Τουρκία και την Αρμενία. Κατασκευάστηκε κατόπιν παραγγελίας του πλούσιου εμπόρου Τιγράν Χονέντς και χτίστηκε το 1215, την περίοδο των Ζακαριδών. Το χειμώνα, η μοναχική εκκλησία ξεχωρίζει με φόντο την ατελείωτη χιονισμένη αρμενική στέπα. Η εκκλησία αυτή είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα κτήρια του Ανί, διακοσμημένο με εκπληκτικές τοιχογραφίες που αποδίδονται σε Γεωργιανούς δημιουργούς.
Ο ισλαμικός μιναρές
Το τέμενος στον οποίο ανήκει ο μιναρές χρονολογείται από την εποχή της δυναστείας Σανταντίντ και του Manuchihr. Πιστεύεται πως φτιάχτηκε στα τέλη του 1000 αλλά Τούρκοι και Αρμένιοι ερίζουν για αυτόν. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως το κτίσμα ήταν κάποτε παλάτι της δυναστείας των Αρμένιων Βαγρατίδων και μετά μετατράπηκε σε τέμενος. Άλλοι λένε πως κατασκευάστηκε εξαρχής ως τζαμί και ήταν το πρώτο τουρκικό τέμενος στην Ανατολία. Πάντως από το 1906 έως το 1918 λειτούργησε ως μουσείο για τα ευρήματα από την ανασκαφή του Ανί υπό τον Ρώσο αρχαιολόγο Nicholas Marr.
Τα κάποτε επιβλητικά τείχη της πόλης
Μπορεί σήμερα η οχύρωση της πόλης να μοιάζει έτοιμη να διαλυθεί αλλά όταν φτιάχτηκε, τον 10ο αιώνα, αποτελούσαν εξαιρετική άμυνα. Οι οικογένεια των Βαγρατίδων έχτισε τα τείχη για να ενισχύσει την προστασία της πρωτεύουσάς της και, στο πέρασμα των αιώνων, προστάτευσαν τους κατοίκους της πόλης από πολιορκίες πολλών στρατών.
Παρότι η ιστορία του Ανί θυμίζει πεδίο μάχης, τα μνημεία της πόλης αναπαριστούν πολλές περιόδους της ιστορίας όταν η πόλη ήταν πεδίο αξιοσημείωτης ανταλλαγής πολιτισμών, θρησκειών και καλλιτεχνικών μοτίβων.
Στο μεγαλείο της φωνής της υποκλίθηκαν ο Τσιτσάνης, ο Χατζιδάκις, ο Χιώτης… Από τι υλικά φτιάχνεται άραγε ένας »μύθος»; Στα 35 της χρόνια, όταν νικημένη από τον καρκίνο »έφευγε» από τη ζωή, η Μαρίκα Νίνου είχε ήδη κερδίσει το στοίχημα της αθανασίας…
Στις 23 Φεβρουαρίου του 1957 η σημαντικότερη φωνή του ρεμπέτικου τραγουδιού, η »μούσα» του Βασίλη Τσιτσάνη, σιγεί για πάντα… Και είναι μόλις 35 χρονών.
»Η Μαρίκα Νίνου, δίχως να το ξέρει, με το μαχαίρι της φωνής της, χάραξε μέσα μας βαθιά τα ονόματα των θεών της ταπεινοσύνης και της βυζαντινής παρακμής.» θα γράψει 14 χρόνια μετά σε ιδιόχειρο σημείωμά του ο Μάνος Χατζιδάκις αφιερώνοντας στη μνήμη της τον δίσκο του »Πέριξ».
»Η συνεργασία μου με την αλησμόνητη Νίνου είναι κάτι που δε θα ξεχάσω ποτέ”“ σημειώνει στην αυτοβιογραφία του ο Βασίλης Τσιτσάνης. Κι όμως, στο τέλος δεν θα είναι εκεί… Αλλά ποιος τρέφει αυταπάτες; Ο μεγάλως »απών» από την κηδεία της ήταν αναμφισβήτητα το μεγάλο »κεφάλαιο» στη ζωή της.
Οι πηγές για τη χρονολογία και τον τόπο γέννησής της αλληλοσυγκρούονται. Άλλοι τη θέλουν να γεννιέται το 1918 στην Πόλη. Άλλοι στον Καύκασο. Όμως η ανιψιά της, η Γκιούλα Αταμιάν-Ανσεριάν, κόρη του αδελφού της, υποστηρίζει ότι η Μαρίκα Νίνου γεννήθηκε… εν πλω!
Την ώρα που η Σμύρνη φλέγεται παραδομένη στη λύσσα των στρατιωτών του Κεμάλ, το κλάμα της Μαρίκας Νίνου ακούγεται για πρώτη φορά μεσούντος του Αιγαίου Πελάγους στο πλοίο Ευαγγελίστρια, το οποίο μεταφέρει τη μάνα της με τα τρία της παιδιά από τη Σμύρνη στον Πειραιά.
Ευαγγελία Αταμιάν. Αυτό ήταν το πραγματικό της όνομα. Θα της το χαρίσει ο θείος της, καπετάνιος, χάρη στο όνομα του καραβιού που τη μεταφέρει νεογνό στην Ελλάδα. Αρμένικης καταγωγής, η μικρή Ευαγγελία κάνει τα πρώτα της βήματα στην Κοκκινιά. Και εδώ οι βιογράφοι της ερίζουν, αφού άλλοι τη θέλουν να έρχεται από την Πόλη στη Θεσσαλονίκη στα δέκα της χρόνια και μετά να πηγαίνει στην Αθήνα. Λίγοι σημασία έχουν όλα αυτά… Η Μαρίκα είναι ακόμα Ευαγγελία…
Είναι μόλις 17 χρονών όταν παντρεύεται τον πρώτο της σύζυγο, τον επίσης Αρμένιο Χάικ Μεσποριάν. Χωρίζει, αφού έχει αποκτήσει έναν γιο. Το 1944 γνωρίζει τον δεύτερο άντρα της, τον ακροβάτη και ζογκλέρ Νίνο Νικολαΐδη. Μαζί με τον γιο της αποτελούν ένα καλλιτεχνικό ακροβατικό τρίο, το »ντούο Νίνο και μισό»! Η Ευαγγελία όμως, που εν τω μεταξύ έχει γίνει Μαρίκα (προς τιμήν της μεγάλης Μαρίκας Κοτοπούλη) και έχει υιοθετήσει το »καλλιτεχνικό» Νίνου, εμπνευσμένο από το όνομα του συζύγου της, δεν έχει γεννηθεί για να κάνει καριέρα σε… τσίρκο! Τα ζογκλερικά δεν της λένε τίποτα… Η μεγάλη της αγάπη είναι το τραγούδι…
Αν και 26 χρονών, η Μαρίκα έχει βάλει πλώρη για μεγάλη καριέρα. Πού τη χάνεις, πού τη βρίσκεις, δίπλα στον Χιώτη και στον Μητσάκη είναι στο νυχτερινό κέντρο Πιγκάλς.
»Καλέ κύριε Μητσάκη, πες και στον κύριο Χιώτη να βγω να πω κι εγώ ένα τραγουδάκι.» λέει ένα βράδυ όλο νάζι στον Γιώργο Μητσάκη. »Ρε Μανώλη, ας την αφήσουμε, που ’μαστε κουρασμένοι, να πει τίποτα κι αυτή.» προτείνει ο Μητσάκης στον Χιώτη. »Α, μωρή πουτάνα. Τι να βγει να πει;» λέει ο Χιώτης και η Μαρίκα Νίνου κάνει το ντεμπούτο της στη σκηνή του Πιγκάλς.
Τους αφήνει γρήγορα για χάρη στου Στελλάκη Περπινιάδη και το οικογενειακό κέντρο Φλώριδα.
»Έμεινε κοντά μου επί πέντε συνεχείς μήνες και αφού έμαθε όλα τα μυστικά της δουλειάς και όλα τα τραγούδια της εποχής, και επειδή ήταν άριστη στη δουλειά της, ζήτησε αύξηση, γιατί έπαιρνε μόνο 25 δραχμές μεροκάματο, την οποία αύξηση δεν της έδωσαν. Τότε ήρθε και μου είπε ότι τη ζητούν να πάει στου Τζίμη του Χοντρού, όπου εργαζόταν ο Τσιτσάνης, με μεροκάματο 90 δραχμές. Της είπα να πάει να δουλέψει με τον Τσιτσάνη, όπου όχι μόνο θα έπαιρνε καλό μεροκάματο, αλλά θα την βοηθούσε και ο Βασίλης, που ήταν καλός συνθέτης. Ο Τσιτσάνης την πήρε έτοιμη από μένα στα μυστικά της δουλειάς και στην τεχνική, αλλά με την κατάλληλη προετοιμασία και με το καλό υλικό που της ετοίμασε δημιούργησε τη μεγάλη Μαρίκα Νίνου, που όλοι μας γνωρίσαμε» εξομολογείται ο Περπινιάδης στην αυτοβιογραφία του.
Ο Τσιτσάνης βέβαια τα λέει τα πράγματα λίγο διαφορετικά… »Εγώ τότε δεν την γνώριζα ακόμα. Ήταν σε κάποιο μαγαζί για δουλειά, και έβγαινε κι έλεγε κάτι λίγα τραγουδάκια που ήξερε. Δούλευε αρκετό καιρό εκεί, αλλά χωρίς επιτυχία. Ερχόταν στου Τζίμη και μ’ άκουγε πολλές φορές, και κάποια φορά μού ζήτησε να την πάρω στο μαγαζί. Την άκουσα και δεν άργησα να καταλάβω το ταλέντο της. Κατάλαβα πως με δουλειά θ’ άφηνε εποχή.»
Δεν πήγε λοιπόν ο Τσιτσάνης στη Νίνου και στη »Φλώριδα». Είναι η Νίνου, που ετοιμάζεται να ανέβει το επόμενο σκαλοπάτι και σεργιανίζει συχνά πυκνά στου Τζίμη του Χοντρού. Η μέχρι τότε παρτενέρ του Τσιτσάνη, Ιωάννα Γεωργακοπούλου, ακονίζει τα νύχια της. Η Νίνου εμφανίζεται από το πουθενά και ο Τσιτσάνης την καλεί στο πάλκο να πει κι ένα τραγουδάκι… Ένα βράδυ του λέει να μην την ξανανεβάσει στη σκηνή. Αντ” αυτόύ όμως ο Τσιτσάνης θα γράψει στη Νίνου τραγούδια. Μυστικά.
Είναι Νοέμβριος του 1949 και ο στιχουργός Κώστας Κοφινιώτης κάνει μουσικό διαγωνισμό στο θέατρο »Κεντρικόν». Ο Τσιτσάνης κάνει μυστικές πρόβες με τη Νίνου και όταν την ημέρα του διαγωνισμού το νέο ντουέτο ανακοινώνεται, η Γεωργακοπούλου της χιμάει! Οι δυο τους πιάνονται στα χέρια. Ο κύβος όμως έχει ήδη ριφθεί… Η Μαρίκα Νίνου είναι η νέα – και απόλυτη – μούσα του Βασίλη Τσιτσάνη.
Στις 4 Δεκεμβρίου του ’49 ο Τζίμης δείχνει την πόρτα της εξόδου στη Γεωργακοπούλου και η Μαρίκα Νίνου στέφεται η νέα »βασίλισσα» του ρεμπέτικου. Έχει προηγηθεί μία τεράστια επιτυχία της, που της έχει χαρίσει ο Τσιτσάνης… Ξημερώνει και βραδιάζει…
»Γίναμε ντουέτο και κάθε βράδυ στου Τζίμη γινόταν χαλασμός από τον κόσμο. Η ουρά έφτανε μέχρι τον Άγιο Παντελεήμονα. Κάθε μέρα συζητούσαν για μας τους δυο. Όπου πηγαίναμε, και για έκτακτες εμφανίσεις στα θέατρα, γινόταν το σώσε. Η Μαρίκα στο πάλκο ήταν ασυναγώνιστη, οι κινήσεις της ήταν κάτι το συγκλονιστικό, όταν τραγουδούσε είχε τέτοια εκφραστικότητα και τέτοια μεταδοτικότητα στο κοινό, που νομίζω ότι δεν πρόκει¬ται να γεννηθεί άλλη. Όταν τραγουδούσε, κυριολεκτικά καθήλωνε τον κόσμο στα τραπέζια. Ήταν φοβερή. Τραγουδούσε και δίδασκε κιόλας μαζί με το τραγούδι, όπως ο δάσκαλος που διδάσκει στους μαθητές στα θρανία.» θυμάται ο Βασίλης Τσιτσάνης.
Η Μαρίκα Νίνου τον εμπνέει. Στα πρώτα δύο χρόνια της συνεργασίας και της σχέσης τους ο Τσιτσάνης γράφει 97 τραγούδια, μερικά από τα πιο σπουδαία της καριέρας του. Στα επόμενα τρία χρόνια, οπότε και η σχέση τους περνάει κρίση, η παραγωγή πέφτει κατακόρυφα, μόλις 38 τραγούδια. Και τους τελευταίους μήνες πριν φύγει εκείνη για την Αμερική μόλις 4 τραγούδια.
Είναι ήδη άρρωστη. 1953 και τα νέα δεν είναι καλά. Σε ηλικία 31 ετών ο καρκίνος της έχει χτυπήσει την πόρτα. Καρκίνος στη μήτρα. Υποβάλλεται σε εγχείριση. Αποφασίζει να φύγει για την Αμερική. Να το παλέψει. Του προτείνει να πάνε μαζί. Αρνείται. Ακούγεται σκληρό, αλλά εδώ και καιρό ό,τι τους ένωνε έχει τελειώσει οριστικά. Του ανακοινώνει το μυστικό της καθώς τρώνε σε μια ταβέρνα στην Πλάκα. Τίτλοι τέλους.
Κι εδώ όμως υπάρχει μια διαφορετική εκδοχή του σεναρίου… Μας τη δίνει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. »Κάποτε έκλεισαν με τον Τσιτσάνη να πάνε να τραγουδήσουν στη Νέα Υόρκη. Η Νίνου πήρε βίζα. Ο Τσιτσάνης όχι, καίτοι είχε φίλο τον αρχηγό του ΙΔΕΑ. «Δεν θα πας» της είπε ο Τσιτσάνης. «Θα πάω» απάντησε η Νίνου. Και πήγε μόνη της.» γράφει ο γνωστός στιχουργός.
29 Σεπτεμβρίου του 1954 και η Μαρίκα Νίνου φεύγει για την Αμερική. Δεν θα κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια. Δουλεύει.. Υπογράφει συμβόλαιο με το κοσμικό κέντρο Βυζάντιον και τη δισκογραφική εταιρεία Liberty. Εκεί δισκογραφεί κι ένα τραγούδι, που μοιάζει με μήνυμα στον παλιό της αγαπημένο. Στον Βασίλη Τσιτσάνη. »Πες μου αν με βαρέθηκες», δια χειρός Μανώλη Χιώτη.»Γίναμε ντουέτο και κάθε βράδυ στου Τζίμη γινόταν χαλασμός από τον κόσμο. Η ουρά έφτανε μέχρι τον Άγιο Παντελεήμονα. Κάθε μέρα συζητούσαν για μας τους δυο. Όπου πηγαίναμε, και για έκτακτες εμφανίσεις στα θέατρα, γινόταν το σώσε. Η Μαρίκα στο πάλκο ήταν ασυναγώνιστη, οι κινήσεις της ήταν κάτι το συγκλονιστικό, όταν τραγουδούσε είχε τέτοια εκφραστικότητα και τέτοια μεταδοτικότητα στο κοινό, που νομίζω ότι δεν πρόκει¬ται να γεννηθεί άλλη. Όταν τραγουδούσε, κυριολεκτικά καθήλωνε τον κόσμο στα τραπέζια. Ήταν φοβερή. Τραγουδούσε και δίδασκε κιόλας μαζί με το τραγούδι, όπως ο δάσκαλος που διδάσκει στους μαθητές στα θρανία.» θυμάται ο Βασίλης Τσιτσάνης.
Η Μαρίκα Νίνου τον εμπνέει. Στα πρώτα δύο χρόνια της συνεργασίας και της σχέσης τους ο Τσιτσάνης γράφει 97 τραγούδια, μερικά από τα πιο σπουδαία της καριέρας του. Στα επόμενα τρία χρόνια, οπότε και η σχέση τους περνάει κρίση, η παραγωγή πέφτει κατακόρυφα, μόλις 38 τραγούδια. Και τους τελευταίους μήνες πριν φύγει εκείνη για την Αμερική μόλις 4 τραγούδια.
Είναι ήδη άρρωστη. 1953 και τα νέα δεν είναι καλά. Σε ηλικία 31 ετών ο καρκίνος της έχει χτυπήσει την πόρτα. Καρκίνος στη μήτρα. Υποβάλλεται σε εγχείριση. Αποφασίζει να φύγει για την Αμερική. Να το παλέψει. Του προτείνει να πάνε μαζί. Αρνείται. Ακούγεται σκληρό, αλλά εδώ και καιρό ό,τι τους ένωνε έχει τελειώσει οριστικά. Του ανακοινώνει το μυστικό της καθώς τρώνε σε μια ταβέρνα στην Πλάκα. Τίτλοι τέλους.
Κι εδώ όμως υπάρχει μια διαφορετική εκδοχή του σεναρίου… Μας τη δίνει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. »Κάποτε έκλεισαν με τον Τσιτσάνη να πάνε να τραγουδήσουν στη Νέα Υόρκη. Η Νίνου πήρε βίζα. Ο Τσιτσάνης όχι, καίτοι είχε φίλο τον αρχηγό του ΙΔΕΑ. «Δεν θα πας» της είπε ο Τσιτσάνης. «Θα πάω» απάντησε η Νίνου. Και πήγε μόνη της.» γράφει ο γνωστός στιχουργός.
29 Σεπτεμβρίου του 1954 και η Μαρίκα Νίνου φεύγει για την Αμερική. Δεν θα κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια. Δουλεύει.. Υπογράφει συμβόλαιο με το κοσμικό κέντρο Βυζάντιον και τη δισκογραφική εταιρεία Liberty. Εκεί δισκογραφεί κι ένα τραγούδι, που μοιάζει με μήνυμα στον παλιό της αγαπημένο. Στον Βασίλη Τσιτσάνη. »Πες μου αν με βαρέθηκες», δια χειρός Μανώλη Χιώτη.
Επιστρέφει για λίγο στην Ελλάδα. Τραγουδάει παρά τους αφόρητους πόνους, Ξαναφεύγει για Αμερική. Η αντίστροφη μέτρηση έχει ξεκινήσει…
Οι τραγουδίστριες Ρένα Ντάλια και Εύα Στυλ κάνουν έρανο στα μαγαζιά που εμφανίζονται για να καλύψουν τα έξοδα νοσηλείας της στην Αμερική. Ξέρει ότι θα πεθάνει. Επιστρέφει πίσω για να ρίξει αυλαία εδώ.
Όταν στις 23 Φεβρουαρίου του 1957, μετά από απίστευτη ταλαιπωρία και πόνο, η Μαρίκα Νίνου θα αφήσει την τελευταία της πνοή, έχει συμβεί κάτι μαγικό. Δεν είναι τα 170 τραγούδια που έχει σφραγίσει με τη φωνή της. Είναι που η φωνή της έχει γίνει συνώνυμη ενός ολόκληρου μουσικού είδους. Είναι που στα 35 της χρόνια είναι ήδη μύθος…
Εκείνος, δεν θα πάει να τη δει ποτέ στο νοσοκομείο. Δεν θα πάει ούτε και στην κηδεία της. Ίσως όμως είναι αυτός που πονάει πιο πολύ απ” όλους. Τέσσερα χρόνια μετά, με ένα τραγούδι του, που ερμηνεύει η Καίτη Γκρέυ, θα θρηνήσει τη μούσα του και τη μεγάλη αγαπημένη…
Κυριακή σε γνώρισα… Κυριακή σε χάνω… Θέλω να είναι Κυριακή κι αυτή που θα πεθάνω…
Την 9η Δεκεμβρίου του 2010, βρέθηκα μετά από πρόσκληση του Προέδρου της Δημοκρατίας της Αρμενίας στην πρωτεύουσα της χώρας Ερεβάν για να μιλήσω στο Διεθνές Συνέδριο για τη Σύμβαση του ΟΗΕ για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας. Η Δημοκρατία της Αρμενίας με όλους τους θεσμούς της πραγματοποιεί Συνέδρια και εκδηλώσεις για τη Γενοκτονία. Η Ελλάδα όχι! Εκεί στο Συνέδριο, στο εθνικό μνημείο της Γενοκτονίας- οι Αρμένιοι έχουν, οι Έλληνες όχι παρότι προβλέπεται στο νομοσχέδιο για την 19η Μαίου- ζήτησα από την Αρμενία, όπως έχω το δικαίωμα ως Έλληνας πολίτης και το καθήκον ως απόγονος διασωθέντων του Ελληνικού Ολοκαυτώματος, να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία. Γνώριζα τους λόγους βεβαίως για τη μη αναγνώριση, αλλά ήθελα να το επιβεβαιώσω από επίσημα Αρμενικά χείλη. Έτσι άκουσα ότι η Ελλάδα αντιδρούσε και πίεζε την Αρμενία να μην αναγνωρίσει τη Γενοκτονία! Ευτυχώς που αυτό το εμπόδιο παρακάμφθηκε και το Μάρτιο του 2015 ήρθε η αναγνώριση από το Αρμενικό Κοινοβούλιο, με πρωτοβουλία του Ε. Σαρμανάζοφ.
Η πράξη αυτή της Ελλάδας, ήταν συνέχεια της υπονόμευσης που χαρακτήρισε και χαρακτηρίζει το κράτος αυτό σε ό,τι έχει σχέση με τη Γενοκτονία. Το ένιωσα και αλλού, στη Στοκχόλμη το 2009, όταν οι “διπλωματικοί” της Ελλάδας “παρακολουθούσαν” την ημερίδα Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων και στη Λευκωσία το 2010 στο Συνέδριο για τους Γενοκτονημένους Έλληνες.
Η υπονόμευση δηλαδή της αναγνώρισης και της διεθνοποίησης της Γενοκτονίας ως καθημερινή πράξη και όχι ως εξαίρεση.
Από την πρόταση του Ελ. Βενιζέλου για Νόμπελ Ειρήνης στον Κεμάλ (!) και την παραχώρηση από τον Ι. Μεταξά μίας οικίας ως σπίτι του Κεμάλ, μέχρι την κατάθεση στεφάνου στον Κεμάλ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1959 και τις ενέργειες της χούντας για την εξαφάνιση της μνήμης. Από την κατάθεση στεφάνου στον Χίτλερ των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Θράκης από τον Γιώργο Παπανδρέου και τον Κώστα Καραμανλή μέχρι την άρνηση του Φίλη.
Και δίπλα στους υπονομευτές είχαμε και έχουμε τα εξαπτέρυγα και τα παπαγαλάκια, που προσκολλημένα στα κατά καιρούς καθεστώτα ή σιωπούσαν ή φλυαρούσαν και συνεχίζουν να πράττουν το ίδιο, στα άρθρα που δημοσιεύουν με ή χωρίς όνομα.
2. Από τον Λέμκιν στην διεθνοποίηση και την αναγνώριση
O Λέμκιν το 1945 για να αναδείξει το ζήτημα της Γενοκτονίας που οδήγησε και στην υιοθέτηση από τον ΟΗΕ της σχετικής σύμβασης χρησιμοποίησε την όμορφη ελληνική λέξη Γένος, για να υποδηλώσει την ευρύτητα του εγκλήματος και ανέφερε τους μαζικούς διωγμούς Ελλήνων και Αρμενίων για να στοιχειοθετήσει τον νέο όρο. Το ίδιο έγινε στο πέρασμα των χρόνων από επιστήμονες, ερευνητές και πολιτικούς, που τεκμηρίωσαν το μεθοδευμένο σχέδιο Νεότουρκων και Κεμαλικών εναντίον των Ελλήνων και Αρμενίων (και Ασσυρίων) και ανέδειξαν το ζήτημα διεθνώς, αναγνωρίζοντας τη Γενοκτονία των λαών αυτών.Μία Γενοκτονία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα στην Κύπρο, στο Κουρδιστάν, στον Πόντο. Στον αγώνα όμως, στον ιερό, στον σπουδαίο και τον μεγάλο, έχουμε μαζί μας τους συναθλητές από το εξωτερικό και τους τίμιους συναγωνιστές από το εσωτερικό.
Μαζί με τις ψυχές των δολοφονημένων προγόνων μας, συν Θεώ, μας αρκούν για να νικήσουμε.
Καθολικός Πατριάρχης του Μεγάλου Οίκου της ΚιλικίαςΑράμ Α΄
Τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου, διοργανώθηκε στην Αθήνα συνέδριο με θέμα «Ειρηνική συνύπαρξη Χριστιανών και Μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή». Ο Καθολικός Πατριάρχης του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας, Αράμ Α΄, ήταν ένας από τους κεντρικούς εισηγητές του συνεδρίου. Με αφορμή την επίσκεψή του στην Αθήνα, κάναμε μία συζήτηση γύρω από το φλέγον θέμα του πολέμου στη Μέση Ανατολή καθώς και για το ζήτημα της καταπατημένης περιουσίας του Πατριαρχείου από την Τουρκία.
Θα θέλαμε να μας πληροφορήσετε για το πρόσφατο συνέδριο στο οποίο συμμετείχατε και για το μήνυμα που θελήσατε να περάσετε μέσω της ομιλίας σας.
Αυτό το συνέδριο διοργανώθηκε από το Κέντρο Διαθρησκευτικού Διαλόγου -εδρεύει στη Βιέννη και ιδρύθηκε το 2012 με πρωτοβουλία του Βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας Αμπντουλάχ- και με συνεργασία των κυβερνήσεων Αυστρίας και Ισπανίας, καθώς και του Βατικανού.
Ο στόχος του Κέντρου είναι η επικοινωνία, ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ των εκπροσώπων διαφορετικών θρησκειών. Το συνέδριο που διοργανώθηκε στην Αθήνα είχε ως κεντρικό θέμα τη συνεργασία Χριστιανών και Μουσουλμάνων και την έννοια του «συμπολίτη» στη Μέση Ανατολή. Όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ σημαντικά ζητήματα, ειδικότερα τα τελευταία χρόνια με την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην ευρύτερη περιοχή.
Τι ακριβώς εννοείτε όταν λέτε «συμπολίτης»;
Θα σας εξηγήσω αμέσως. Ήμουν ένας από τους κεντρικούς εισηγητές του συνεδρίου και επικεντρώθηκα σε αυτό το ζήτημα. Όταν σε μία χώρα ζουν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι θεωρούνται συμπολίτες, με τις ίδιες υποχρεώσεις και τα ίδια δικαιώματα. Αυτό είναι το λογικό και το δίκαιο. Στην πραγματικότητα όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, μπορεί ένας Χριστιανός να γίνει υπουργός ή ακόμα και πρωθυπουργός στη Σαουδική Αραβία ή στην Αίγυπτο; Φυσικά και όχι. Σχεδόν σε όλες τις χώρες της Μέσης Ανατολής ισχύει αυτό το φαινόμενο, το οποίο προέρχεται από αποκλεισμό είτε λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, είτε από πολιτικές σκοπιμότητες. Η διαπίστωση αυτή έγινε δεκτή από το σύνολο των 50 παρευρισκόμενων θρησκευτικών ηγετών. Το ζήτημα της ισότητας του «συμπολίτη» είναι ένα καυτό θέμα, όχι μόνο μεταξύ διαφορετικών θρησκειών αλλά και διαφορετικών δογμάτων μέσα στην ίδια θρησκεία. Μετά την ομιλία μου, ο εκπρόσωπος του Ιράκ εξέφρασε την απόλυτη συμφωνία του με τα λεγόμενά μου και ανέδειξε το ζήτημα της έλλειψης επικοινωνίας μεταξύ των δύο μεγάλων δογμάτων του Ισλαμισμού. Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα το οποίο συζητήθηκε στο συνέδριο και στο οποίο έκανα ιδιαίτερη αναφορά, ήταν οι ακραίοι Ισλαμιστές . Σε αυτό το θέμα επανέλαβα ό,τι είχα πει κατά τη συνάντησή μου με τον Πρόεδρο Ομπάμα. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τους Χριστιανούς. Πρωταρχικά είναι ένα πρόβλημα για τους ίδιους τους Μουσουλμάνους, το οποίο έχει ξεπεράσει τα όρια της Μέσης Ανατολής κι αφορά πλέον όλη την ανθρωπότητα. Θα πρέπει να υιοθετήσουμε μια πολύπλευρη στρατηγική για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, που θα περιλαμβάνει πολιτικές, διπλωματικές, οικονομικές, κοινωνικές και στρατιωτικές δράσεις. Δεν μπορεί μόνο με στρατιωτικά μέσα να είναι εφικτή η λύση του προβλήματος. Διότι η βία δημιουργεί βία και μην ξεχνάμε ότι ο φανατισμός και οι ακραίες ιδέες γεννιούνται σε συνθήκες φτώχειας, αδικίας και καταπίεσης. Γενικότερα η Δύση αντιμετωπίζει μονόπλευρα και πολύ επιφανειακά το ζήτημα του ακραίου θρησκευτικού φανατισμού και πολλές φορές κάνει λανθασμένες κινήσεις λόγω οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων. Απ' όλη αυτή την κατάσταση, περισσότερο έχουν πληγεί οι χριστιανικοί πληθυσμοί και βέβαια χιλιάδες Αρμένιοι της περιοχής έχουν μεταναστεύσει. Ελάχιστοι έχουν μείνει στο Ιράκ και μερικές χιλιάδες στη Συρία. Εάν δε σταματήσει άμεσα η ανεξέλεγκτη καταστροφική μανία των ακραίων Ισλαμιστών, θα εξαφανιστεί και η τελευταία κοιτίδα του Χριστιανισμού στη Μέση Ανατολή, την περιοχή που αποτέλεσε τον φυσικό του χώρο για χιλιετίες.
Πώς δημιουργήθηκε αυτό το εκρηκτικό κλίμα στην περιοχή;
Τα βαθύτερα αίτια του παράλογου αυτού φανατισμού πρέπει να τα προσδιορίσουμε και να τα αναλύσουμε. Κάποιοι Μουσουλμάνοι αναλυτές εστιάζουν το ζήτημα στο Παλαιστινιακό και στην κατάσταση που έχει δημιουργηθεί μέσα και γύρω από αυτό. Εγώ λέω ότι, ίσως, ένας από τους παράγοντες να είναι και αυτός. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε τα απολυταρχικά καθεστώτα που είναι εδραιωμένα για δεκαετίες στις χώρες της Μέσης Ανατολής και την καταπίεση που υφίστανται οι πολίτες από αυτά. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο ότι ορισμένα από τα Δυτικά πρότυπα διαβίωσης που εισέβαλαν τα τελευταία χρόνια στις χώρες αυτές δημιούργησαν αντιδράσεις και εξόργισαν όλους αυτούς που είναι προσκολλημένοι στις δικές τους οικογενειακές και θρησκευτικές παραδόσεις, θεωρώντας ότι κινδυνεύουν να αλλοτριωθούν οι αξίες τους. Όλα αυτά δημιούργησαν το κλίμα που οδήγησε σε αυτά τα θλιβερά γεγονότα των τελευταίων ετών.
Ποια είναι η εικόνα της αρμενικής κοινότητας στη Συρία σήμερα;
Η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική. Το Χαλέπι, όπου βρίσκονται οι περισσότεροι Αρμένιοι, είναι σχεδόν αποκομμένο από την υπόλοιπη χώρα. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, έχουν απομείνει σε αυτό 10.000 Αρμένιοι. Πρόσφατα μου δόθηκε ένας χάρτης από ένα φορέα του Ο.Η.Ε. που δείχνει τις ζώνες ελέγχου των ακραίων Ισλαμιστών και πραγματικά με έπιασε τρόμος βλέποντας πόσο κοντά είναι η περιοχή όπου ζουν οι συμπατριώτες μας. Περίπου 10.000 Αρμένιοι από το Χαλέπι έχουν εγκατασταθεί στο Λίβανο και άλλοι τόσοι έχουν πάει στην Αρμενία. Σημαντικός είναι και ο αριθμός που έχει καταφύγει στη Λατάκεια και στο Κεσάμπ, όπου τα πράγματα είναι πιο ήσυχα. Στη Δαμασκό τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα, χωρίς όμως και εκεί να λείπουν οι βομβαρδισμοί.
Ποια είναι η προτροπή του Καθολικοσάτου προς όλους τους συμπατριώτες μας που δοκιμάζονται στη Συρία;
Το Καθολικοσάτο μας, όπως και όλες οι άλλες χριστιανικές αρχές, προτρέπουν τον κόσμο να μην εγκαταλείψει την εστία του. Έχουμε την υποχρέωση να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα μας ως Χριστιανοί στη Μέση Ανατολή και να μη χάσουμε τη φυσική και πνευματική μας παρουσία εκεί. Βέβαια, πρέπει να ομολογήσω ότι η οδυνηρή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο κόσμος μας, με τους καθημερινούς βομβαρδισμούς, χωρίς νερό και ρεύμα, δεν μας αφήνει το περιθώριο να πιέσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση.
Μεγάλο μέρος της ευθύνης για την προστασία και τη βοήθεια των Αρμενίων της Μέσης Ανατολής, κι ειδικότερα της Συρίας, έχει το Καθολικοσάτο. Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες που έχετε πάρει;
Σε πολιτικό επίπεδο, αυτά που μπορούμε να κάνουμε είναι αρκετά περιορισμένα. Διατηρούμε επαφές με όλες τις πλευρές εκτός βέβαια από τους ακραίους Ισλαμιστές. Όταν ξεκίνησε η κρίση είχαμε επικοινωνία και με την αντιπολίτευση, που είχε ξεκινήσει τη διαδικασία για την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά σήμερα αυτή η πλευρά είναι εξαιρετικά αποδυναμωμένη και ο πόλεμος γίνεται αποκλειστικά με τους ακραίους Ισλαμιστές. Σήμερα, η μόνη πλευρά με την οποία επικοινωνούμε είναι αυτή του Προέδρου Άσαντ. Στο ανθρωπιστικό κομμάτι, το οποίο είναι πολύ σημαντικό, με προσπάθειες και του Καθολικοσάτου μας, αναδείχθηκε ως παναρμενικό πρόβλημα το ζήτημα των Αρμενίων της Συρίας και ως τέτοιο προσπαθούμε να το αντιμετωπίσουμε. Όπως ξέρετε, το Καθολικοσάτο από την πρώτη στιγμή έχει δημιουργήσει ένα ταμείο για την αρωγή των προσφύγων και των κοινοτήτων μας στη Συρία. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε ανταπόκριση από όλες τις χώρες της διασποράς και έτσι μπορέσαμε να απαλύνουμε έστω και λίγο τον πόνο και τη δυστυχία που βιώνουν οι συμπατριώτες μας εκεί. Ακόμη, το Καθολικοσάτο μας είναι σε συνεχή επαφή για θέματα ασφαλείας με την ηγεσία της κοινότητάς μας στο Χαλέπι.
Από τον Απρίλιο, ο Μεγάλος Οίκος της Κιλικίας ξεκίνησε ένα δικαστικό αγώνα, καταθέτοντας αγωγή στο συνταγματικό δικαστήριο της Τουρκίας για την επιστροφή του ιστορικού Καθολικοσάτου που ήταν στο Σις (σημερινό Κοζάν). Θα θέλαμε να μας δώσετε μια πιο σαφή εικόνα για το πως ξεκίνησε αυτή η πρωτοβουλία και πως εξελίσσεται.
Η απόφασή μας να ξεκινήσουμε έναν τέτοιο δικαστικό αγώνα με το τουρκικό κράτος δεν έγινε για επικοινωνιακούς λόγους ή για εντυπωσιασμό. Μετά από αλλεπάλληλες συσκέψεις μιας μικρής ομάδας ειδικών και τη νομική ανάλυση του ζητήματος, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τον αγώνα. Ομολογώ ότι οι θέσεις μας, μέσα από το πρίσμα του διεθνούς δικαίου, δεν είναι και τόσο ισχυρές. Δεν έχουμε τίτλους ιδιοκτησίας και αυτό περιπλέκει αρκετά το ζήτημα. Έχουμε απέναντί μας ένα κράτος που απορρίπτει το γεγονός της γενοκτονίας και το οτιδήποτε μπορεί να σχετίζεται με αυτή. Παρόλα αυτά, ήμασταν αποφασισμένοι και στις 27 Απριλίου καταθέσαμε αγωγή στο συνταγματικό δικαστήριο της Τουρκίας. Για να αποφύγουμε τις παρεξηγήσεις, και το δηλώνω κατηγορηματικά αυτό, το ζητούμενο δεν είναι να αποζημιωθούμε για την περιουσία μας, κάτι το οποίο κυκλοφόρησε τελευταία στον Τύπο. Συγκεκριμένα, εμείς προσδιορίζουμε τις απαιτήσεις μας σε δύο βασικά αιτήματα, άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους. Πρώτον, την επιστροφή της περιοχής όπου λειτούργησε για πολλούς αιώνες το Καθολικοσάτο και, δεύτερον, το δικαίωμα μας να τελούμε θρησκευτικές τελετές μέσα σε αυτόν το χώρο. Αυτά τα δύο οριοθετούν το ένα το άλλο με απόλυτη σαφήνεια. Η Τουρκία έχει σίγουρα αντιληφθεί ότι το ζήτημα του Καθολικοσάτου στο Σις δεν είναι μια απλή περιουσιακή διεκδίκηση από το τουρκικό δημόσιο. Το ζήτημα έχει πολλές και σημαντικές προεκτάσεις. Είναι μια δικαστική νομική διαδικασία με σαφή πολιτικό χαρακτήρα. Η Τουρκία γνωρίζει ότι εάν ανοίξει αυτή η πόρτα, δεν θα μπορέσει να την ξανακλείσει· γιατί εκεί έχουμε καταπατημένες χιλιάδες εκκλησίες, εκκλησιαστικές περιουσίες και κοινοτικά κτίρια. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα μας και, εάν χρειαστεί, να προσφύγουμε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο έχει ιδιαίτερη ευαισθησία σε θέματα θρησκευτικών δικαιωμάτων και ελευθερίας των θρησκευτικών πεποιθήσεων.
Πριν από λίγες μέρες οι ιερείς του Καθολικοσάτου επισκέφτηκαν τα χαλάσματα στο Σις της Κιλικίας και από εκεί εκφώνησαν το βαρυσήμαντο μήνυμά σας. Πώς αποφασίσατε κάτι τέτοιο και τι συμβόλιζε αυτή σας η ενέργεια;
Ήταν κάτι που το σκεφτόμουν εδώ και πολύ καιρό. Οι τέσσερις ιερείς που συμμετείχαν στην επίσκεψη ενημερώθηκαν την προηγουμένη το βράδυ για το ταξίδι τους. Παρά την προετοιμασία, υπήρξαν κάποιες δυσκολίες στην υλοποίηση, ειδικότερα κάποια ζητήματα που προέκυψαν με τις αρχές της περιοχής. Το σημαντικό είναι ότι καταφέραμε μετά από 100 χρόνια, έστω και μέσα στα ερείπια του Καθολικοσάτου, με μνημόσυνο να τιμήσουμε τις χιλιάδες ψυχές που έζησαν κι αφοσιώθηκαν στην πίστη και στο λαό μας, από το 1293 έως τη Γενοκτονία του 1915. Και είναι πολύ σπουδαίο που εκπληρώσαμε το χρέος μας αυτό. Το μήνυμα προς τον αρμενικό λαό, που απηύθυνα μέσα από τα χαλάσματα του ιερού χώρου, ως πράξη είχε έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Θέλησα να διαβεβαιώσω τους Αρμένιους με τον τρόπο αυτό ότι εμείς δεν είμαστε διατεθειμένοι να κάτσουμε με σταυρωμένα τα χέρια.
Εμείς διεκδικούμε τα δικαιώματα του λαού μας κι αυτό το διατρανώνουμε μέσα από την Αγία Έδρα του Αντιλιάς, από το Ερεβάν, από όλη τη διασπορά, αλλά το σημαντικότερο, και μέσα από την Τουρκία. Η ανάγνωση του μηνύματός μου από εκεί θεωρώ ότι άγγιξε ηθικά και ψυχολογικά τους Αρμένιους και πέρασε ένα πολιτικό μήνυμα σε όλο τον κόσμο.
Υπήρξαν αντιδράσεις στην Τουρκία για την πράξη σας αυτή;
Φυσικά και υπήρξαν αντιδράσεις. Ιδιαίτερα από τον Τύπο και τις τοπικές αρχές. Έντονα αντέδρασε ο Δήμαρχος της Σις (Κοζάν), που και στο παρελθόν είχε εκφράσει τις αντιαρμενικές του πεποιθήσεις. Ήταν από τους πρώτους που εκφράστηκαν με απαξιωτικό τρόπο για την αναγνώριση της Γενοκτονίας από τον Πάπα Φραγκίσκο πριν μερικούς μήνες και τώρα μίλησε με ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο εναντίον των διεκδικήσεων μας.
Γενικότερα, υπάρχει σε ολόκληρη την Τουρκία μια έντονη αντίδραση για τον δικαστικό αγώνα που ξεκινήσαμε.
Θα μου επιτρέψετε για το τέλος μια ερώτηση λίγο διαφορετικής θεματικής, αλλά ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την κοινότητά μας. Γνωρίζετε, βέβαια, ότι όλοι οι Έλληνες και τα μέλη της κοινότητάς μας, καθώς και οι δομές της, περνάνε μια μεγάλη οικονομική κρίση, που ίσως παρόμοιά της δεν έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν, τουλάχιστον σε περίοδο ειρήνης της χώρας. Ποια είναι η κατεύθυνση που θα δίνατε και ποιες οι συμβουλές σας;
Παρακολουθώ από κοντά τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Πρόσφατα είχα συνάντηση με τον νέο Έλληνα πρέσβη στο Λίβανο και με ενημέρωσε για όλες τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις της χώρας. Μέσα σ'αυτό το ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί θα πρέπει να είμαστε πραγματιστές. Η στήριξη που είχαμε τα προηγούμενα χρόνια από το ελληνικό κράτος, ιδιαιτέρως για τα σχολεία μας, ενδέχεται να μειωθεί.
Θα πρέπει η κοινότητα να λειτουργήσει συλλογικά και συνολικά για να βρεθούν λύσεις στα αδιέξοδα που έχουν δημιουργηθεί. Δεν έχουμε περιθώρια για εγωισμούς και διαχωρισμούς. Όλοι πρέπει να πράξουν με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον της κοινότητας, θέτοντας σε προτεραιότητα την εκπαίδευση, αλλά και τις υπόλοιπες δομές. Πρέπει να εκμεταλλευτείτε τα ακίνητα που υπάρχουν, για να μπορέσει να επιζήσει η ελληνοαρμενική κοινότητα και να κρατηθούν οι εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και οι υπόλοιπες κοινοτικές δομές ζωντανές και υγιείς.
Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...
