Menu

Οι περιπέτειες της Παναγίας των Αρμενίων

Λευκωσία: Η Αρμενική κοινότητα της Κύπρου εμπλουτίζει με την παρουσία της και τις παραδόσεις της τον πολιτισμό της χώρας μας, ήδη από το 578 μ.Χ., όταν ο στρατηγός και μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαυρίκιος (582-602) μετέφερε και εγκατέστησε στο νησί περίπου 3.500 χιλιάδες Αρμενίους, αποσκοπώντας πιθανότατα στη δημογραφική και αμυντική ενίσχυσή του.
Σπουδαία θρησκευτικά μνημεία σηματοδοτούν την παρουσία της κοινότητας, με σημαντικότερο το μοναστήρι του Αγίου Μακαρίου (Sourp Magar) στο δάσος της Χαλεύκας, την Παναγία των Αρμενίων (Sourp Asdvad-zadzin) στη Λευκωσία (αρχές 14ου αιώνα) την Παναγία του Καντζβόρ στην Αμμόχωστο (14ος αιώνα) και άλλα νεώτερα.
Μέσα από το φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζεται σήμερα για πρώτη φορά, εντοπίζονται αξιόλογοι θρησκευτικοί πίνακες και εικόνες, που κατασχέθηκαν από τις κατοχικές αρχές το 1977.
Η εκκλησία της Παναγίας των Αρμενίων βρίσκεται επί της οδού Βικτωρίας στη συνοικία Karaman Zade της παλιάς Λευκωσίας. Εκεί κατοικούσε η πλειονότητα των Αρμενίων πριν την προσφυγοποίησή τους το 1963. Η τελευταία λειτουργία στο ναό έγινε την τελευταία Κυριακή του Δεκεμβρίου του 1963. Αμέσως μετά τις ταραχές της χρονιάς εκείνης το μοναστήρι και η εκκλησία μετατράπησαν σε στρατόπεδο «τουρκοκυπριακών ενόπλων δυνάμεων» παραμένοντας έτσι μέχρι και το 1977 τουλάχιστον. Όταν το 1977 διαπιστώθηκε αποτοίχιση και κλοπή της τοιχογραφίας με την Παναγία στο νότιο τοίχο, δέκα ή έντεκα θρησκευτικοί πίνακες παρελήφθησαν από το λεγόμενο Τμήμα Αρχαιοτήτων και μεταφέρθηκαν αρχικά στο Kumarcilar Khan και μετά στο Κάστρο της Κερύνειας, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα.
Γύρω από την ταύτιση του ναού υπήρξε σύγχυση και διαφωνίες μεταξύ των ερευνητών, οι περισσότεροι των οποίων πλέον κλίνουν στο ότι η ορθή ονομασία της είναι Παναγία η Τορτόζα και όχι Παναγία της Τύρου. Στη μονή εγκαταστάθηκαν μοναχές που εγκατέλειψαν τη λατινική μονή της Παναγίας της Τορτόζας στη Συρία στις αρχές του 14ου αιώνα με ηγουμένη την Eschive de Bouillon (πέθανε το 1340). Ο τάφος της Eschive βρισκόταν στην ανατολική εξωτερική πλευρά της βόρειας στοάς του ναού μέχρι την καταστροφή του από βάνδαλους, μετά το 1974 και πριν το 2005. Η εκκλησία πανηγύριζε την γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου.
Ο γοτθικός ναός και ο περιβάλλον χώρος ήταν κεντρικό σημείο αναφοράς για την Αρμένικη κοινότητα. Στον περίβολο του ναού οικοδομήθηκε το πρώτο Αρμένικο σχολείο Vartanaz το 1886, ενώ οι δυο εξέχουσες αρμενοκυπριακές οικογένειες των Μελικιάν και των Ουζουνιάν, επιχορήγησαν για το κτίσιμο των δυο σχολείων, το 1921 και 1938 αντίστοιχα. Δυτικά του ναού βρίσκονταν η Αρμένικη Μητρόπολη (τα πρώτα κτήρια κτίστηκαν μεταξύ 1783-1799), ενώ στα ανατολικά βρίσκονταν μοναστηριακά οικοδομήματα καθώς και το αρχοντικό της οικογένειας Μελικιάν, ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά κτήρια της Λευκωσίας, που χρονολογείται στον 15ο ή 16ο αιώνα.
Ο μοναστηριακός ναός της Παναγίας διασώζει σπαράγματα τοιχογραφιών όπως αυτό στο νότιο τοίχο, στο τύμπανο του τόξου του παραθύρου, όπου υπήρχε τοιχογραφία της Παναγίας με τον Χριστό, η οποία όπως αναφέρθηκε πιο πάνω αποτοιχίστηκε από αρχαιοκάπηλους και σήμερα είναι χαμένη. Στο εσωράχιο του τόξου του ιδίου παραθύρου σώθηκε μια ημικατεστραμμένη τοιχογραφία (πιθανώς αρχές 14ου αι.), η οποία ταυτίζεται από λατινική επιγραφή (PAULUS) με τον απόστολο Παύλο, καθώς και σπαράγματα άλλου αδιάγνωστου αγίου, πιθανώς του αποστόλου Πέτρου.

Με παλαιά κειμήλια και έργα τέχνης

Από φωτογραφίες προ του 1963, συνάγεται ότι  η Παναγία των Αρμενίων ήταν ένας πλούσιος ναός, με παλαιά κειμήλια και έργα τέχνης, τα οποία στόλιζαν το εσωτερικό του. Από ένα εξαιρετικά χρήσιμο κατάλογο που συνέταξε ο Gulesserian Papken, ένας δραστήριος ιερωμένος το 1936, καταγράφονται τα εξής κειμήλια (με πλάγια γράμματα το ακριβές κείμενό του):
1. Ευαγγέλιο του 1784.
2. Εικόνα του Αγίου Στεφάνου του 1884. Δεν έχει εντοπιστεί.
3. Εικόνα του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή του 1889.
4. Μια ποιμαντορική ράβδος του 1789 με οφιοειδείς απολήξεις, η οποία χάθηκε μετά το 1974.
5. Εικόνα των Αγίων Ιωακείμ και Άννης του 1790. Στον πίνακα, που εντοπίστηκε και φωτογραφήθηκε στο Κάστρο της Κερύνειας παριστάνεται ο Ευαγγελισμός των αγίων Ιωακείμ και Άννης, οι οποίοι εικονίζονται εκατέρωθεν δέντρου.
6. Σταυρός-λειψανοθήκη με λείψανο του Αγίου Ιακώβου Αδελφοθέου του 1796, που φυλάσσεται σήμερα στην Ιερά Αρχιεπισκοπή των Αρμενίων στη Λευκωσία.
7. Η εικόνα της Θεοτόκου του 1807, η οποία βρισκόταν στην Αγία Τράπεζα. Αυτή η ωραία και θαυματουργός εικόνα αποτελούσε δωρεά του Mahtesi Simon Aga και της γυναίκας του Άννας από την Κριμαία, αφιερωμένη στη μνήμη των γονιών της Ιερεμία και Κοχάρ. Κάτω από κιονοστήρικτο τόξο παριστάνεται ένθρονη, εστεμμένη και βρεφοκρατούσα η Θεοτόκος. Περιβάλλεται από μετάλλια με τους τέσσερις Ευαγγελιστές στις γωνιές, την ανθρωπόμορφη Αγία Τριάδα πάνω και τις σκηνές του Μυστικού Δείπνου και της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού και της Πεντηκοστής.
8. Εικόνα με την Προδοσία του Ιησού του 1810. Δεν έχει εντοπιστεί.
9. Στην εξωτερική βόρεια θύρα (αριστερά) του ναού υπήρχε ένας λευκός μαρμάρινος σταυρός του 1753. Δεν εντοπίστηκε.
Σε βιβλίο του Ghevont Chebeyan (Μητροπολίτης Κύπρου, 1945-1957), αναφέρεται ύπαρξη στο ναό εικόνων των Αγίων Σεργίου και Γεωργίου. Σύμφωνα με μεγαλύτερους σε ηλικία Αρμενίους, στο νότιο τοίχο υπήρχε σε τυφλό τόξο μια εικόνα του Αγίου Γεωργίου που τύγχανε μεγάλου σεβασμού και τιμής. Ίσως πρόκειται για τον πίνακα με τον στρατιωτικό έφιππο άγιο (πιθ. 19ος αι.).
Από τις εικόνες-πίνακες, που παρέλαβαν οι κατοχικές αρχές από τον ναό της Παναγίας της Τορτόζας το 1977, εντοπίστηκαν και φωτογραφήθηκαν οι ακόλουθες δέκα:
1α. Η Σταύρωση του Χριστού (1949). Φέρει αρμενικές επιγραφές με την υπογραφή του ζωγράφου Ο. Keshishian.
2α. Παναγία Βρεφοκρατούσα (1949). Πρόκειται για έργο του ίδιου ζωγράφου, ο οποίος ζωγράφισε τον πίνακα με τη Σταύρωση
3α. Η Βάπτιση του Χριστού και στρατιωτικός άγιος (τέλη 18ου ή 19ος αι.). Δυτικότροπη θεματογραφία, που εμπλουτίζεται με ολόσωμο στρατιωτικό άγιο στα δεξιά, ο οποίος βυθίζει με δύναμη το κοντάρι του σε αδιάγνωστη μορφή.
4α. Πίνακας που απεικονίζει τη θαυμαστή απελευθέρωση του αποστόλου Πέτρου από τη φυλακή (19ος αι.)
5α. Πίνακας με την βάπτιση του βασιλιά Τιριδάτη Γ’ από τον άγιο Γρηγόριο τον Φωτιστή.
6α. Εικόνα με ένθρονο άγιο ιεράρχη (πιθανώς ο Γρηγόριος Φωτιστής), ο οποίος φέρει τιάρα και κρατεί ποιμαντορική ράβδο.  Ίσως να είναι αυτή που αναφέρει ο Gulesserian.
7α. Εικόνα με τη Μετάσταση της Θεοτόκου.
8α. Εικόνα με τον Ιωακείμ και την Άννα, την οποία αναφέρει και ο Gulesserian.
9α. Εικόνα με έφιππο άγιο, ίσως ο άγιος Γεώργιος.
10α. Η εφέστιος θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου, που βρισκόταν στην Αγία Τράπεζα του ναού και την οποία αναφέρει και ο Gulesserian.

Το 2007 το UNDP ανέλαβε το δύσκολο έργο της συντήρησης και αποκατάστασης της Παναγίας των Αρμενίων, των μοναστηριακών κτηρίων καθώς και του ημικατεστραμμένου μεγάρου της οικογένειας Μελικιάν. Η περάτωση της συντήρησης της εκκλησίας της Παναγίας εγκαινιάστηκε στις 17 Μαρτίου 2014 με εκδήλωση στην οποία παρέστησαν μεταξύ άλλων, ο επίσκοπος Μεσαορίας εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου Κύπρου, ο Αρχιεπίσκοπος των Αρμενίων στην Κύπρο, ο Αρχιεπίσκοπος των Μαρωνιτών, ο Αμερικανός πρέσβης και ο Διευθυντής του Evkaf.
Εφόσον η εκκλησία της Παναγίας συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε αρχιτεκτονικά, θα έπρεπε να είχε επανέλθει στην άμεση κυριότητα της Αρμενικής κοινότητας, να επιστραφούν και επανατοποθετηθούν τα κατασχεθέντα κειμήλια και να λειτουργήσει ξανά ως χώρος λατρείας, αλλά και ως ο ιστορικός χώρος συνάντησης των Αρμενίων της Κύπρου.

Γράφουν: Δρ Ανδρέας Φούλιας και δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Βυζαντινολόγοι

 

 

Πηγή: philenews.com

Διαβάστε περισσότερα...

Αρμενία: Παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός της χώρας

Ο αντιπρόεδρος της βουλής της Αρμενίας Έντουαρντ Χαρμαζάνοφ ανακοίνωσε σήμερα ότι ο πρωθυπουργός της χώρας Τιγκράν Σαρκισιάν παραιτήθηκε από το αξίωμα του.
Ο Χαρμαζάνοφ εξήγησε μάλιστα ότι πρωθυπουργός είχε υποβάλλει την παραίτησή του πριν από ένα μήνα, αλλά ο πρόεδρος της χώρας την έκανε μόλις σήμερα δεκτή επειδή βρισκόταν σε εξέλιξη η διαδικασία ένταξης στην Τελωνειακή Ένωση με τη Ρωσία.
Ένας άλλος λόγος που καθυστέρησε η αποδοχή της παραίτησης του πρωθυπουργού, όπως γράφει το ΑΠΕ, ήταν το γεγονός ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο εξέταζε κατά πόσο ήταν νόμιμη η μεταρρύθμιση του συστήματος συνταξιοδότησης, ενός αμφιλεγόμενου νόμου που έχει προκαλέσει την οργή της κοινής γνώμης στην Αρμενία.
Ο Σαρκισιάν στη σελίδα του στο facebook ανέφερε έλαβε την απόφαση να παραιτηθεί κατόπιν "ωρίμου σκέψεως", χωρίς να εξηγεί τους λόγους.

 

Πηγή: lifo.gr

Διαβάστε περισσότερα...
Συνδρομή σε αυτήν την τροφοδοσία RSS

Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...

Πολιτική Απορρήτου - Όροι Χρήσης - Περιορισμός Ευθύνης - Επικοινωνία Σχετικά με Προσωπικά Δεδομένα
Αποδέχομαι