Menu

Οι Αρμένιοι στη Μοσούλη

Η  Μο­σού­λη, η δεύ­τε­ρη σε μέ­γε­θος πόλη του Ι­ράκ, βρί­σκε­ται στα βό­ρεια της χώ­ρας, κο­ντά στον πο­τα­μό Τί­γρη και στην ι­στο­ρι­κή πό­λη Νι­νευ­ή.
Στα βό­ρεια σύ­νο­ρα της Με­σο­πο­τα­μί­ας, υπήρ­χαν αρ­με­νι­κές πα­ροι­κί­ες ή­δη α­πό τον 10ο αιώ­να, ό­ταν η Βυζα­ντι­νή Αυ­το­κρα­το­ρί­α κα­τέ­λα­βε τις πε­ριο­χές της Συ­ρί­ας και της Με­σο­πο­τα­μί­ας α­πό το Χα­λι­φά­το. Οι κά­τοι­κοι των πε­ριο­χών αυ­τών, ά­φη­σαν τα σπί­τια τους κι α­κο­λού­θη­σαν το στρα­τό που ο­πι­σθο­χω­ρού­σε. Οι Βυ­ζα­ντι­νοί έφε­ραν κι ε­γκα­τέ­στη­σαν ε­κεί Αρ­μέ­νιους, Έλ­λη­νες και Ασσύ­ριους. Δυ­στυ­χώς, ο βί­ος αυ­τών των παροι­κιών ή­ταν πο­λύ βρα­χύς, κα­θώς στα μέ­σα του 10ου αιώ­να, οι Σελ­τζού­κοι κατα­λαμ­βά­νουν το Ι­ράκ, και θύ­μα­τα των α­γριοτή­των τους εί­ναι πρω­τί­στως οι Αρ­μέ­νιοι. Αρ­γό­τε­ρα πλήτ­το­νται και πά­λι, αυ­τή τη φο­ρά α­πό τους Μογ­γό­λους, οι ο­ποί­οι κα­τα­λαμ­βά­νουν την πε­ριο­χή το 1250.
Τον 14ο αιώ­να, η πα­ροι­κί­α δια­θέ­τει κλη­ρι­κούς και εκ­κλη­σί­ες, οι ο­ποί­ες ό­μως κα­τα­στρέ­φο­νται το 1397, με­τά τις ε­πι­δρο­μές του Τα­μερ­λά­νου (Λεν­κ Τι­μούρ).
Με­τά το 1638, ό­ταν ξε­κι­νά η ο­θω­μα­νι­κή κυ­ριαρ­χί­α που έ­μελ­λε να διαρ­κέ­σει τέσ­σε­ρις αιώ­νες, ε­γκα­θί­στα­ται στη Μο­σού­λη έ­νας μι­κρός α­ριθ­μός Αρ­με­νί­ων. Κά­ποιοι α­πό αυ­τούς εί­ναι δη­μό­σιοι υ­πάλ­λη­λοι, άλ­λοι έ­μπο­ροι, ε­νώ κά­ποιοι έρ­χο­νται για να γλυ­τώ­σουν α­πό τις διώ­ξεις. Αυ­τοί προ­έρ­χο­νται κυ­ρί­ως α­πό την ε­παρ­χί­α Σι­ίρ­τ, τη Ντό­κα το Ντι­κρα­να­κέρ­τ και άλ­λες πε­ριο­χές.
Λό­γω της γειτ­νί­α­σης με την ι­στο­ρι­κή Νι­νευ­ή, την πε­ριο­χή ε­πι­σκέ­πτο­νται συ­χνά ξένοι πε­ρι­η­γη­τές και του­ρί­στες ή­δη α­πό τον 16ο αιώ­να. Πολ­λοί α­πό αυ­τούς κα­τό­πιν μαρ­τυ­ρούν την ύ­παρ­ξη χρι­στια­νι­κών και μά­λι­στα αρ­με­νι­κών κοι­νο­τή­των. Κα­θώς αρ­χι­κά ο αριθ­μός των Αρ­με­νί­ων εί­ναι μι­κρός, δεν έ­χουν εκ­κλη­σί­ες και χρη­σι­μο­ποιούν αυ­τές των Ασσυ­ρί­ων της πε­ριο­χής. Το 1851 χτί­ζε­ται προ­σω­ρι­νά έ­να μι­κρό εκ­κλη­σά­κι, ε­νώ το 1857 α­νε­γείρε­ται στη Μο­σού­λη ο να­ός Σουρπ Ε­τσμια­τζίν. Οι Αρ­μέ­νιοι συ­σπει­ρώ­νο­νται γύ­ρω α­πό τον να­ό, που λει­τουρ­γεί και ως πό­λος δια­τή­ρη­σης της γλώσ­σας και της πα­ρά­δο­σης.
Το 1910 η πα­ροι­κί­α, που α­πο­τε­λεί­ται α­πό 20-25 οι­κο­γέ­νειες, α­πο­κτά δη­μο­τι­κό σχο­λεί­ο. Δυ­στυ­χώς δεν υ­πάρ­χουν στοι­χεί­α για τη διάρ­κεια ζω­ής του σχο­λεί­ου αυ­τού.
Με την έ­ναρ­ξη του Α΄ Πα­γκοσμί­ου Πο­λέ­μου το 1914, κύ­μα­τα προ­σφύ­γων κα­τα­φεύ­γουν στη Μο­σού­λη. Α­νά­με­σά τους υ­πάρ­χουν Αρ­μένιοι, Ασ­σύ­ριοι, Νε­στο­ρια­νοί, Κούρ­δοι και άλ­λοι. Άν­θρω­ποι διωγ­μέ­νοι α­πό διά­φο­ρες πε­ριο­χές της Μι­κράς Α­σί­ας, τα­λαι­πω­ρη­μέ­νοι και βα­σα­νισμέ­νοι. Ε­πί­σης πολ­λοί Αρ­μέ­νιοι που εί­χαν γλι­τώ­σει σαν α­πό θαύ­μα α­πό τις σφα­γές και τις κα­κου­χί­ες στην έρη­μο Ντερ Ζορ της Συ­ρί­ας. Η κα­τά­στα­ση των προ­σφύ­γων εί­ναι τρα­γι­κή. Η πεί­να, οι κα­κου­χί­ες και το χα­μη­λό η­θι­κό τους είναι α­πε­ρί­γρα­πτα, με α­ποτέ­λε­σμα να κα­τα­γρά­φο­νται πε­ρί­που δέ­κα θά­να­τοι την η­μέ­ρα.
Στην πε­ριο­χή Σι­ντζάρ, που βρί­σκε­ται σε α­πό­στα­ση 100 χιλιο­μέ­τρων δυ­τι­κά της Μο­σού­λης, ό­που κα­τοι­κούν ως ε­πί το πλεί­στον Γεζι­ντί, το 1915 βρί­σκουν κα­τα­φύ­γιο πολλοί Αρ­μέ­νιοι οι ο­ποί­οι εί­χαν γλιτώ­σει α­πό τον ε­φιάλ­τη της Ντερ Ζορ. Στους αν­θρώ­πους αυ­τούς προ­σφέ­ρουν κα­τα­φύ­γιο και πε­ρί­θαλ­ψη οι κά­τοι­κοι της πε­ριο­χής.
Το 1920 οι Αρ­μέ­νιοι της Μο­σού­λης α­νέρ­χο­νται σε τρεις με τέσ­σε­ρις χι­λιάδες. Εί­ναι πλέ­ον ε­πι­τα­κτι­κή η α­νά­γκη ύ­παρ­ξης ενός σχο­λεί­ου. Έ­νας Αρ­μένιος πα­ρα­χω­ρεί τμή­μα του σπι­τιού του, για να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί ως σχο­λεί­ο. Οι μα­θη­τές που φοι­τούν σ’ αυ­τό εί­ναι 110. Λί­γα χρό­νια με­τά, η έ­δρα του σχο­λεί­ου με­τα­φέ­ρε­ται σε κά­ποιες αί­θου­σες που βρί­σκο­νται στον πε­ρί­βο­λο της εκ­κλη­σί­ας και έ­τσι, λει­τουρ­γεί μέ­χρι το 1926. Το 1927 νοι­κιά­ζε­ται ένα κτή­ριο σε μια πε­ριο­χή ό­που κα­τοι­κούν πολ­λοί Αρ­μέ­νιοι και με­τα­φέ­ρο­νται ε­κεί οι έ­ξι τά­ξεις του δη­μο­τι­κού και το νη­πιαγω­γεί­ο.
Κα­θώς εί­ναι έκ­δη­λη η ε­πι­θυ­μί­α α­πό­κτη­σης ι­διό­κτη­του σχο­λεί­ου στα μέ­λη της πα­ροικί­ας, α­γο­ρά­ζε­ται έ­να οι­κό­πε­δο στο κέ­ντρο της πό­λης, ό­που και α­νε­γεί­ρε­ται διώ­ρο­φο κτή­ριο. Ε­κεί, το 1934 ξε­κι­νά η λει­τουρ­γί­α του σχο­λεί­ου και συ­νε­χί­ζε­ται ως το 1974, ο­πό­τε και κρα­τι­κο­ποιού­νται τα σχο­λεί­α που α­νή­κουν σε κοι­νό­τη­τες.
Το  1960 ι­δρύ­ε­ται στη Μο­σού­λη πα­ράρ­τη­μα της Έ­νω­σης Αρ­με­νί­ων Α­θλη­τών «Χο­με­νε­τμέν», το ο­ποί­ο εί­χε έ­ντο­νη δρα­στηριό­τη­τα για δε­κα­ε­τί­ες.
Το 1950 ο να­ός του Σουρπ Ε­τσμια­τζίν έχει συ­μπλη­ρώ­σει σχε­δόν έ­ναν αιώ­να ζω­ής. Εί­ναι φα­νε­ρό πως χρειά­ζε­ται συ­ντή­ρηση και α­να­καί­νι­ση, κα­θώς το θέ­αμα που πα­ρου­σιά­ζει δεν εί­ναι κα­θό­λου ευ­χάρι­στο. Απο­φα­σί­ζε­ται α­ντί α­να­καί­νι­σης να α­νε­γερ­θεί έ­νας νέ­ος να­ός στην ί­δια πε­ριο­χή, που ο­νο­μά­ζε­ται ε­πί­σης Σουρπ Ε­τσμια­τζίν. Ο να­ός χτί­ζε­ται τε­λι­κά το 1968.
Κα­θώς η πό­λη ε­πε­κτεί­νε­ται στα­δια­κά, όλο και πε­ρισ­σό­τε­ροι Αρ­μέ­νιοι α­πο­μα­κρύ­νο­νται από το κέ­ντρο. Η πε­ριο­χή γύρω από την εκ­κλη­σί­α ε­γκα­τα­λεί­πε­ται α­πό τους Αρ­με­νί­ους. Ξε­κι­νά η α­να­ζή­τη­ση οι­κο­πέδου, ό­που θα χτι­στεί σύγ­χρο­νο συ­γκρό­τη­μα πολλα­πλών χρή­σε­ων, που θα πε­ρι­λαμ­βά­νει και εκκλη­σί­α. Το 1993, ι­κα­νο­ποιώ­ντας το αί­τη­μα της αρ­με­νι­κής κοι­νό­τη­τας, η πο­λι­τεί­α πα­ρα­χω­ρεί τελικά έ­να οι­κό­πεδο στην α­ρι­στε­ρή ό­χθη του πο­τα­μού Τί­γρη. Τα θεμέ­λια της εκ­κλη­σί­ας μπαί­νουν το 2001. Το έρ­γο εί­χε σχε­δόν ο­λο­κλη­ρω­θεί το 2004, ό­ταν ο να­ός έ­γι­νε στό­χος και βομ­βαρ­δί­στη­κε.
Το 2003, με­τά την κα­τάρ­ρευ­ση του κα­θε­στώ­τος, οι πε­ρί­που 1500 Αρ­μέ­νιοι της Μο­σού­λης μα­ζί με κα­τοί­κους άλ­λων χρι­στια­νι­κών κοι­νοτή­των δέ­χο­νται πιέ­σεις και ε­γκα­ταλεί­πουν την πε­ριο­χή. Έ­να τμή­μα τους ε­γκα­θίστα­ται στις κουρ­δι­κές πε­ριο­χές στο βό­ρειο Ι­ράκ, ό­που υ­πάρ­χει σχε­τι­κά με­γα­λύ­τε­ρη α­σφά­λεια. Έ­να άλ­λο τμή­μα κα­τευ­θύ­νε­ται στη Συ­ρί­α, με σκο­πό να με­τα­να­στεύ­σει σε άλ­λες χώ­ρες.
Με πρω­το­βου­λί­α της αρ­με­νι­κής αρ­χιε­πι­σκο­πής του Ι­ράκ και τη βο­ή­θεια των ­ ι­θυ­νό­ντων των κουρ­δι­κών πε­ριο­χών του βο­ρεί­ου Ι­ράκ, κα­τα­σκευά­ζο­νται κα­τοι­κί­ες και πα­ρα­χω­ρού­νται στους Αρ­με­νί­ους που εί­χαν ε­γκα­τα­λεί­ψει τη Μο­σού­λη. Οι κα­τοι­κί­ες αυ­τές κα­τα­σκευάζο­νται στην κω­μό­πο­λη Κα­ρα­μαν­λής, η ο­ποί­α βρί­σκε­ται 35 χι­λιό­με­τρα ΝΑ της Μο­σού­λης και κα­τοι­κεί­ται α­πό χρι­στια­νούς. Στην πε­ριο­χή υ­πήρχε αρ­με­νι­κή κοι­νό­τη­τα ή­δη α­πό τον 14ο αιώ­να. Πό­τε και για­τί ε­γκα­τα­λεί­φθη­κε α­πό τους κα­τοί­κους της δεν εί­ναι γνω­στό. Το πι­θα­νό­τε­ρο εί­ναι να την ε­γκατέλει­ψαν λό­γω των ε­πι­δρο­μών διαφό­ρων φυλών.
Εί­ναι οι ί­διοι Κούρ­δοι ι­θύ­νο­ντες που α­νοι­κο­δο­μούν το χω­ριό Χα­βρέζ και φρο­ντί­ζουν ώ­στε να με­τα­φερ­θούν ε­κεί αρ­με­νι­κές οι­κο­γέ­νειες α­πό τη Μο­σού­λη. Το χω­ριό Χα­βρέζ (που στα κουρ­δι­κά ση­μαί­νει εκ­δίκη­ση) βρί­σκε­ται πε­ρί­που 65 χι­λιό­με­τρα βό­ρεια της Μο­σού­λης. Το 1923 εί­χαν ε­γκα­τα­στα­θεί ε­κεί πρό­σφυ­γες α­πό την πε­ριο­χή του Βα­σπου­ρα­κάν. Το 1974-1975 το χω­ριό εί­χε κα­τα­στρα­φεί λό­γω των συ­γκρού­σε­ων του ι­ρα­κι­νού στρα­τού με την κουρδι­κή πο­λι­το­φυ­λα­κή. Με τα ση­με­ρι­νά δε­δο­μέ­να, ο α­ριθ­μός των Αρ­με­νί­ων στη Μο­σού­λη έ­χει μειω­θεί δρα­μα­τι­κά. Το ι­σλα­μι­κό κα­θε­στώς α­παί­τη­σε α­πό τους χρι­στια­νι­κούς πλη­θυ­σμούς εί­τε να ε­ξι­σλα­μι­στούν, εί­τε να πλη­ρώ­σουν θρη­σκευ­τι­κό φό­ρο, αλ­λιώς θα θα­να­τω­θούν. Κα­τό­πιν τού­του, οι ε­λά­χι­στες αρ­με­νι­κές οι­κο­γέ­νειες που εί­χαν α­πο­μεί­νει στη Μο­σού­λη ε­γκα­τέ­λει­ψαν την πό­λη και κα­τευ­θύν­θη­καν στις κουρδι­κές πε­ριο­χές.

 

Nαζίκ Τζαμουζιάν

 

 

Πηγή: armenika.gr

Διαβάστε περισσότερα...
Συνδρομή σε αυτήν την τροφοδοσία RSS

Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...

Πολιτική Απορρήτου - Όροι Χρήσης - Περιορισμός Ευθύνης - Επικοινωνία Σχετικά με Προσωπικά Δεδομένα
Αποδέχομαι