Menu

Η συμβολή της γενοκτονίας

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Tout notre héritage culturel est le fruit des apports de toutes les nations. Nous comprenons ceci d’autant mieux lorsque nous pensons combien appauvrie eût été notre culture si les peuples condamnés par l’Allemagne n’eussent point été capables, tels les Juifs, de créer la Bible ou de donner le jour à un Einstein, à un Spinoza; si les Polonais n’eussent été à même d’offrir au monde un Copernic, un Chopin, une Curie; si les Tchèques n’eussent produit un Huss, un Dvorak; si les Grecs n’eussent donné un Platon ni un Socrate; si les Russes n’avaient offert au monde un Tolstoï et un Rimski-Korsakov; les Français un Voltaire, un Montesquieu, un Pasteur; les Hollandais un Erasme, un Grotius et un Rembrandt; les Belges un Rubens et Maeterlinck; les Norvégiens un Grieg; les Yougoslaves un Negosti; les Danois un Kierkegaard.

Raphaël Lemkin

Αν μια γενοκτονία έχει μια συμβολή, αυτή είναι χωρίς αμφιβολία εκείνη της συναίσθησης της απώλειας. Μόνο, πρέπει να γίνει αντιληπτή μια τέτοια απώλεια και να φαντασθούμε τη χειροπιαστή απεικόνισή της, στην περίπτωση που έχει πραγματωθεί. Παράλληλα, στο πλαίσιο του αγώνα μας για την αναγνώριση της γενοκτονίας, ξεχνάμε συχνά να συνειδητοποιούμε την απουσία των προσώπων εκείνων που δεν γεννήθηκαν ποτέ, εξαιτίας του θανάτου των προγόνων τους. Σκεφτόμαστε τα θύματα και ταυτόχρονα ορισμένους ανθρώπους, ιδιαίτερα όταν γνωρίζουμε το έργο τους και τη συμβολή τους στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Μόνο, ποιος εισάγει τη σκέψη μας σ’ αυτούς που δεν είχαν αυτή την δυνατότητα; Η απάντηση είναι απλή: Ο Ραφαέλ Λέμκιν. Πρόκειται για τον δημιουργό της έννοιας της λέξης γενοκτονία. Αλλά είναι ακόμα πιο βαθύς απ’ αυτό. Δια μέσου των γραπτών του μας δείχνει τον ανθρώπινο δρόμο, που στερήθηκε η φωνή μέσα στη κοινωνία της λήθης. Αποκαθαίρει τα έθνη, αποδίδοντας ένα δώρο σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ωστόσο, οι άνθρωποι είναι τα δώρα για την ανθρωπότητα. Σ’ αυτό το νέο πλαίσιο η έννοια της γενοκτονίας αποκτά μια νέα διάσταση, που αφορά παράλληλα στην άρνηση της γενοκτονίας. Δεν πρόκειται πλέον για μεμονωμένα γεγονότα μέσα στο χρόνο με μια τοπική επίδραση, παρά τη φρίκη τους. Πρόκειται για ένα έγκλημα που διαιωνίζεται στο διάβα του χρόνου, όσο δεν αναγνωρίζεται. Και είναι αυτός ο λόγος, που ένα τέτοιο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας γίνεται τόσο αποτρόπαιο. Γιατί συνεχίζει να πληγώνει την ανθρωπότητα. Βρίσκεται στη θέση της μητέρας, που ο βάρβαρος ξεκοίλιασε για ν’ αρπάξει το παιδί της και να το αποκεφαλίσει. Το έγκλημα συντελεί στο να μένει ένα ανεξίτηλο σημάδι μέσα στο χρόνο και στο ότι το παιδί δεν μπορεί να διατηρήσει τη μνήμη της ξεκοιλιασμένης μάνας του. Ωστόσο, ο φόνος είναι διπλός. Δεν διερευνάται μόνο η πληγή, αλλά η διάρκειά της αυτή καθ’ εαυτή. Δεν ικανοποιείται με το συμβολισμό, επιθυμεί το στιγματισμό. Η σταύρωση δεν είναι επαρκής για το δήμιο, γιατί φοβάται την ανάσταση. Όλος ο προβληματισμός γύρω από τη γενοκτονία βρίσκεται στη διάρκεια της πράξης, για όσο έχουμε την τάση να την θεωρούμε ένα απλό γεγονός. Γιατί ξεχνάμε τους απογόνους των θυμάτων. Και κατ’ επέκταση την πιθανή συνεισφορά τους στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Να γιατί ανακαλούμε το κείμενο του Ραφαέλ Λέμκιν. Είναι που μας δίνει τα ονόματα των ανθρώπων που βοήθησαν την ανθρωπότητα, αυτό που μας κάνει να αντιληφθούμε με τρόπο χειροπιαστό την απώλεια που αντιπροσωπεύει η γενοκτονία για την ανθρωπότητα. Επιπλέον, μας επιτρέπει να συνειδητοποιούμε ότι δεν αφορά μόνο στην ανθρωπότητα του παρόντος, αλλά σ’ εκείνη του μέλλοντος, που δεν θα έχει ποτέ την ευκαιρία να γεννηθεί, να ζήσει, να δημιουργήσει. Ο Ραφαέλ Λέμκιν επιμένει σ’ αυτό το γεγονός, για να γίνει αντιληπτή η σπουδαιότητα της καταδίκης αυτού του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας. Υποδεικνύει ακόμα ότι δεν μπορεί να μας αρκεί μόνο η αναγνώριση. Είναι αναγκαίο να περάσουμε στο στάδιο της ποινικοποίησης και τελικά της καταδίκης αυτών που θέλησαν ν’ αποκεφαλίσουν το παιδί, ακόμα κι όταν η μάνα ήταν ήδη ξεκοιλιασμένη. Επιπλέον, η αναγνώριση δεν μπορεί παρά να είναι το πρώτο βήμα στη διαδικασία της αποκατάστασης, καθόσον το έγκλημα διαπράχθηκε δια μέσου του χρόνου. Επίσης, το πραγματικό πρόβλημα της γενοκτονίας, με ανθρώπινες διαστάσεις, δεν είναι η ιστορικότητα, μιας και αυτή είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά το χαρακτηριστικό της διαχρονικότητάς της, μέσω της γενοκτονίας της μνήμης. Το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν πραγματοποιείται μόνο έναντι των περασμένων, αλλά σίγουρα και έναντι των επερχόμενων. Αυτό πρέπει να έχουμε στο νου, όταν εξετάζουμε τη γενοκτονία, αυτή είναι η συμβολή της.

Διαβάστε περισσότερα...

Στρατηγική ανάλυση των γενοκτονιών

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Τα θύματα μιας γενοκτονίας έχουν την τάση να τη θεωρούν ως τη μοναδική. Είναι γεγονός ότι η οδύνη και η φρίκη παίρνουν τέτοιες διαστάσεις, που δεν επιτρέπουν μια στρατηγική ανάλυση των μηχανισμών που ενεργοποιούνται για να επιτύχουν την εξόντωση ενός λαού. Όμως, έστω και αν πιστεύουμε ότι οι γενοκτονίες διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς να μοιάζουν, εν τούτοις υπάρχουν κοινά σημεία. Και είναι, άλλωστε, αυτά τα κοινά σημεία, τα οποία συνάδουν με τα κριτήρια των Ηνωμένων Εθνών, που μας επιτρέπουν να προσδιορίσουμε αυτά τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ως γενοκτονίες. Αν προχωρήσουμε ακόμη πιο βαθιά σε αυτή την έννοια, μπορούμε να αναδείξουμε βαθύτερα νοητικά σχήματα. Στην πραγματικότητα, παρά τις γνώσεις μας όσον αφορά στο μέτρο της συστηματοποίησης, δεν αναλύουμε το μέτρο της αποτελεσματικότητάς της. Ενώ αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, το σημαντικότερο σημείο για το γενοκτόνο. Και είναι επίσης αυτό το σημείο που την εντάσσει στην ιστορία διότι είναι αλληλένδετη με την ιδέα της εμπειρίας. Οι λαοί οι οποίοι υπέστησαν γενοκτονίες, εγκλωβισμένοι μέσα στον πόνο τους, αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στην προσπάθειά τους να απομονώσουν τη δική τους γενοκτονία, για να εντοπίσουν και να μελετήσουν τις κατευθυντήριες γραμμές της βάρβαρης συμπεριφοράς των γενοκτόνων. Διότι ακόμα και μέσα στη βαρβαρότητα, υπάρχει μέθοδος. Με άλλα λόγια, η συστηματοποίηση είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της ιδέας της γενοκτονίας, ενώ η αποτελεσματικότητα είναι ο πυρήνας αυτής της μεθόδου. Η λεπτομερής εξέταση των γενοκτονιών των Αρμενίων, των Ασσυροχαλδαίων, των Εβραίων, των Ουκρανών και των Ποντίων μάς δείχνει ότι ο συστηματικός τους χαρακτήρας γίνεται ολοένα αποτελεσματικότερος. Η γενοκτονία των Αρμενίων χωρίζεται η ίδια σε διάφορες φάσεις – χαμιντιανή, νεοτουρκική και κεμαλική – που η καθεμιά είναι πιο αποτελεσματική από την προηγούμενη. Στηριγμένοι πάντα στον δήθεν κίνδυνο μιας εξέγερσης που θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση τις κρατικές δομές, οι γενοκτόνοι είναι αναγκασμένοι, όπως οι ίδιοι ισχυρίζονται, να χτυπήσουν το κακό στη ρίζα του. Γι’ αυτούς, δεν πρόκειται απλώς για εκκαθάριση, αλλά για πραγματική εκρίζωση. Σε αυτό εδώ το επίπεδο, πώς να μην αναφερθούμε στην μαζική χρήση της γερμανικής στρατιωτικής μεθοδολογίας εκ μέρους των Τούρκων προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους; Το πρόσχημα του σχηματισμού οπλισμένων ομάδων μετατρέπεται σταδιακά σε στρατηγικό τέχνασμα. Αρχικά, το πρόσχημα επιτρέπει την κινητοποίηση της κρατικής αντίδρασης. Μόνο που ο ασύμμετρος χαρακτήρας της προκαλεί τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας, αν και δεν είναι αρκετά ισχυρές για να σταματήσουν τη διαδικασία της γενοκτονίας. Έτσι ο γενοκτόνος, σ’ αυτή την περίπτωση η Τουρκία, θέτει σε εφαρμογή την τεχνική των μαζικών μετατοπίσεων και εκμεταλλεύεται τις κλιματικές συνθήκες, για να αυξήσει τις εσωτερικές τριβές όπως περιγράφονται από τον Clausewitz, στο πλαίσιο μιας μετακίνησης στρατευμάτων σε επίπεδο εφοδιαστικής αλυσίδας. Αυτές οι εσωτερικές τριβές, σε αυτό το πλαίσιο το οποίο παρουσιάζει απόκλιση, επιφέρουν σημαντικές απώλειες χωρίς ωστόσο να μπορούν να χαρακτηρισθούν ως οι άμεσα υπαίτιες. Και είναι με αυτόν τον τρόπο που εμφανίζεται η ιδέα της διάκρισης, η οποία θα χρησιμοποιηθεί στο έπακρο στο «λευκό μακελειό» εναντίον των Ποντίων. Το σταλινικό καθεστώς που ακολούθησε από κοντά την εξέλιξη των Συνθηκών των Σεβρών, της Λωζάννης και του Καρς ήξερε πώς να αυξήσει την απόδοση αυτής της τεχνικής για να εξοντώσει τον ουκρανικό λαό. Δημιούργησε εξ ολοκλήρου τον κίνδυνο του σχηματισμού των οπλισμένων ομάδων, εφάρμοσε τις μαζικές κινητοποιήσεις, διαχώρισε τον πληθυσμό σε κατηγορίες για να προκαλέσει εσωτερικές τριβές, πολιτικοποίησε την εκκαθάριση για να αποφύγει κριτικές φυλετικού χαρακτήρα και απαγόρευσε κάθε αναφορά σ’ αυτή τη γενοκτονία χάρη στη διείσδυση, την ανθρωποφαγία και την κρατική μηχανή. Αυτή η γενοκτονία απέδειξε το ενδιαφέρον να ενσωματωθεί η φάση της άρνησης της γενοκτονίας στη φάση της εξολόθρευσης (βλ.opus 2494-Οι οκτώ φάσεις του Stanton). Αυτό το μάθημα υπήρξε ιδιαίτερα χρήσιμο στο ναζιστικό καθεστώς το οποίο από την αρχή εφάρμοσε ένα πραγματικό δίκτυο μαζικής καταστροφής για να δώσει οριστική λύση, σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια, στο εβραϊκό ζήτημα. Αυτή τη φορά, η γενοκτονία δεν ήταν μόνο αποτελεσματική μέσω του επιστημονικού χαρακτήρα της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά επιπλέον ήταν και διακριτική, με την έννοια ότι δεν είχε ανακαλυφθεί παρά αρκετά χρόνια μετά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ναζιστικό καθεστώς δεν χρειαζόταν να αρνηθεί τη γενοκτονία που διέπραξε, αφού είχε κάνει τα πάντα για να σβήσει κάθε ίχνος της ύπαρξής της σταδιακά κατά την υλοποίησή της. Βλέπουμε μέσω αυτής της στρατηγικής ανάλυσης των γενοκτονιών ότι οι γενοκτόνοι μαθαίνουν τις τεχνικές από τους προκατόχους τους για να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και τη διακριτικότητά τους, με στόχο να μην υποστούν τις συνέπειες των πράξεών τους. Αυτό αποδεικνύει την αναγκαιότητα της στρατηγικής προσέγγισης των γενοκτονιών για να καταλάβουμε την ιστορική εφαρμογή του μηχανισμού συστηματικής καταστροφής. Η στρατηγική των γενοκτόνων χρησιμοποιεί την πείρα των προηγουμένων. Ενώ οι δίκαιοι και τα θύματα που αρκούνται να αγωνίζονται μόνο και μόνο στο πλαίσιο της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν ενσωματώνουν αυτά τα στοιχεία. Γι’ αυτό ο αγώνας τους είναι άνισος. Πρέπει, λοιπόν, να εντατικοποιήσουμε τις προσπάθειές μας να βρούμε τα κοινά σημεία των γενοκτονιών για να αγωνιζόμαστε αποτελεσματικά εναντίον των δημίων έτσι ώστε να θεσπιστεί νομοθεσία που να ενισχύει το νομικό μας οπλοστάσιο. Διότι οφείλουμε να διεξάγουμε τον αγώνα εναντίον των γενοκτονιών ως πραγματικοί πολεμιστές της ειρήνης, αν θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε την ανθρωπότητα να μην υφίσταται αυτά τα εγκλήματα. Για τους γενοκτόνους, η στρατηγική είναι μια πολυτέλεια η οποία διευκολύνει τα πράγματα. Για τα θύματα και τους δίκαιους είναι μία ανάγκη. Και αυτό αντιπροσωπεύει την ίδια τη φύση της στρατηγικής η οποία αποτελεί το μοναδικό μέσο που διαθέτουν οι αδύνατοι για να αμύνονται έναντι των δυνατών. Το να μην κατανοούμε αυτή την πραγματικότητα, είναι μια αυτοκτονία για την οποία η ανθρωπότητα δεν έχει να κάνει τίποτα. Η ανθρωπότητα βοηθά κάθε λαό-θύμα. Μόνο που αυτό δεν αρκεί. Κάθε λαός-θύμα οφείλει επίσης να τη βοηθά να βοηθά. Αυτό είναι το νοητικό σχήμα που μας διδάσκει η στρατηγική ανάλυση των γενοκτονιών.

Διαβάστε περισσότερα...

Με την ανθρωπιά

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Πώς ν’ αγαπήσεις εκατομμύρια νεκρούς;

Πώς να θυμηθείς τα ονόματά τους;

Πώς να κλάψεις εκατομμύρια τραγωδίας;

Πώς να ξεχάσεις τις ζωές τους;

Όταν είσαι μόνο ένας άνθρωπος.
Όταν είσαι μόνος μέσα στην ερημιά.
Όταν σε βρίζει η αδιαφορία.
Όταν σε χλευάζει η κοινωνία.

Με την ανθρωπιά.

Διαβάστε περισσότερα...

Σε σένα, αδελφέ μου

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Πώς πρέπει να το πω;
Πώς πρέπει να το γράψω;
Φίλε και συμπολεμιστή
μη χύσεις άλλα δάκρυα.
Δεν το ξέρεις ακόμα
μα αν ο Θεός πέθανε
μπροστά στη γενοκτονία,
είναι από την αυτοκτονία του
γεμάτη με το αίμα μας
που γεννήθηκε το βιβλίο που λείπει.

Διαβάστε περισσότερα...

Μές το φώς

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Αναζητούσαμε μες τη μνήμη μας
την απουσία της πέτρας της λίμνης.
Αναζητούσαμε μες το μοναστήρι μας
την παρουσία των σπαθιών του χορού.

Με τον χρόνο, τα ξαναβρήκαμε.
Ήμασταν ο καθένας, η πέτρα και το σπαθί.
Ήμασταν ο καθένας, το μοναστήρι της μνήμης.
Με το μονοπάτι, χορεύαμε πάνω στη λίμνη.

Διαβάστε περισσότερα...

Μόνος

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Μόνο ένας άνθρωπος γεννημένος μέσα σ’ έναν τάφο
μπορεί να καταλάβει τον πόνο ενός λαού.

Μόνο ένας άνθρωπος νεκρός μες τη λήθη
μπορεί να νιώσει τα ξεριζωμένα δέντρα.

Μόνο ένας άνθρωπος έναντι της βαρβαρότητας
μπορεί να ακούσει την κραυγή της πέτρας.

Διαβάστε περισσότερα...
Συνδρομή σε αυτήν την τροφοδοσία RSS

Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...

Πολιτική Απορρήτου - Όροι Χρήσης - Περιορισμός Ευθύνης - Επικοινωνία Σχετικά με Προσωπικά Δεδομένα
Αποδέχομαι