Γράμματα που αξίζουν μια περιουσία
Ο Τζιοβάνι Μπατίστα Τιέπολο (1696-1770) ήταν ο δημοφιλέστερος και πιο ακριβοπληρωμένος βενετός ζωγράφος της εποχής του. Πλούσιες οικογένειες, μοναστήρια και εκκλησίες, ήθελαν να συμπεριλάβουν τα πολύτιμα έργα του στις συλλογές τους. Κατά συνέπεια, ο χρόνος αναμονής για την εξασφάλιση των υπηρεσιών του ζωγράφου ήταν μεγάλος. Ο σάξονας πρωθυπουργός, Χένρι φον Μπριλ, για να συμπληρώσει την πολύτιμη συλλογή του που περιελάμβανε έργα των μεγαλύτερων ζωγράφων της ιστορίας, είχε παραγγείλει και έργα του Τιέπολο. Ο Τιέπολο είχε παραγγελίες για τα έργα του από ολόκληρη την Ευρώπη έως και τη Ρωσία, με αποτέλεσμα να διαμένει πολύ λίγο χρόνο στον τόπο καταγωγής του, τη Βενετία. Κάποτε δέχθηκε ταυτόχρονα παραγγελίες από τη Σουηδία και τη Γερμανία. Έτσι, ο καλλιτέχνης αναγκάστηκε να απορρίψει την προσφορά του σουηδού βασιλιά και να δεχθεί αυτήν του βαυαρού επισκόπου Καρλ Φιλίπ φον Γκράιφενκλαου, ο οποίος και μόλις είχε αποπερατώσει την κατασκευή της κατοικίας του στο Βίρτσμπουργκ.Ο πρίγκιπας-επίσκοπος ήταν ένας ιδιαίτερος άνθρωπος με άψογο γούστο στην τέχνη. Ο Τιέπολο από την πλευρά του, εκτός από πανάκριβος δημιουργός, ήταν και πολύ γρήγορος. Σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών, η κεντρική αίθουσα του ανακτόρου Καϊσερσάλ, είχε καλυφθεί από τοιχογραφίες. Ο επίσκοπος ενθουσιάστηκε πολύ, όταν είδε πως η τοιχογραφία περιελάμβανε απεικονίσεις της κατοικίας του γερμανού βασιλιά στο Βίρτσμπουργκ αλλά και του αυτοκράτορα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Φρειδερίκου του Πορφυρογένη του Α’. Μάλιστα, ο πρίγκιπας-επίσκοπος ήταν τόσο ευχαριστημένος από το έργο του Τιέπολο που δε δίστασε ούτε στιγμή να του αναθέσει τη διακόσμηση της οροφής πάνω από την κεντρική σκάλα της κατοικίας στο Τρέπενχαους. Το έργο αυτό αποτελούσε και το σπουδαιότερο εντός του παλατιού και αντικατόπτριζε τη δόξα και την κουλτούρα των πανίσχυρων κατόχων του.
Το 1752, ο Τιέπολο ξεκίνησε ένα νέο αριστούργημά του που ονομάζεται « Απόλλωνας και ήπειροι», με το οποίο εκτοξεύτηκε η φήμη του και το οποίο αποτελεί την κορωνίδα της καριέρας του. Τα προσχέδια της τοιχογραφίας αυτής βρίσκονται σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Τον 18ο αιώνα μαλτέζοι και ιταλοί αριστοκράτες, αρέσκονταν στη ζωγραφική με θεματολογία από την ιστορία και τη μυθολογία. Τα θέματα αυτά αποτελούσαν τη βάση του έργου του Τιέπολο. Ο πρίγκιπας-επίσκοπος, ωστόσο, δεν ενδιαφερόταν για τυπικά θέματα. Ζητούσε από τον ζωγράφο να απεικονίσει την ιστορία της Χριστιανοσύνης με στοιχεία από τον αρχαίο κόσμο. Έτσι, ο Τιέπολο δημιούργησε μια τοιχογραφία που απεικόνιζε την Ασία, τη γενέτειρα του Χριστού, και μία εκ των παλαιότερων αλφαβήτων, που συμβόλιζε το λίκνο του Χριστιανισμού. Δύο προσκυνητές υποκλίνονταν μπροστά στο σταυρό του Χριστού και έγνεφαν προς την Ευρώπη. Ο συμβολισμός του έργου αυτού είναι ξεκάθαρος.
Ωστόσο, ένας από τους εικονιζόμενους χαρακτήρες δημιουργούσε απορίες. Ένας σοφός κρατώντας έναν πυρσό στο χέρι στέκεται μπροστά σε μια πέτρινη πλάκα, πάνω στην οποία έχουν σκαλιστεί γράμματα που δεν ήταν γνωστα στην Ευρώπη την περίοδο εκείνη. Τι πραγματικά είχε σκαλιστεί πάνω στην πέτρα; Όποιος γνωρίζει την αρμενική αλφάβητο αναγνωρίζει αμέσως πως τα περισσότερα από τα γράμματα που είναι σκαλισμένα στην πέτρινη αυτή πλάκα είναι αρμενικά. Αποτελεί, όμως, απλή σύμπτωση η απεικόνιση της αρμενικής αλφαβήτου στη μεγαλύτερη τοιχογραφία του κόσμου; Ποιος αλήθεια είναι ο ηλικιωμένος σοφός και τι συμβολίζει αυτή η σύνθεση; Αυτές οι ερωτήσεις διέγειραν τη φαντασία πολλών ανθρώπων για παραπάνω από δύο αιώνες. Ωστόσο, απαντήθηκαν πρόσφατα από τον γερμανό επιστήμονα Φόλκμαρ Σμιτ, ο οποίος και δικαιολογεί την παρουσία των αρμενικών στοιχείων στην τοιχογραφία του Τιέπολο ως εξής.
Στην πραγματικότητα ο ίδιος ο Τιέπολο είχε έμμεσα σχέση με το αρμενικό αλφάβητο. Τη δεκαετία του 1740, ο Φρανσέσκο Τζούνιο (1708-1787), ένας από τους αγαπημένους μαθητές του Τιέπολο, πέρασε αρκετό διάστημα με το Τάγμα των Μεχιταριστών που βρίσκεται στο νησί του Αγίου Λαζάρου κοντά στη Βενετία, όπου και ζωγράφισε τις μορφές των αγίων πατέρων της αρμενικής εκκλησίας. Ανάμεσα στα έργα αυτά, το αριστουργηματικό έργο που απεικονίζει τη βάπτιση του αρμένιου βασιλιά Τιριδάτη από τον Άγιο Γρηγόριο τον Φωτιστή καθώς επίσης και μια προσωπογραφία του Μεσρόπ Μαστότς που κρατά στα χέρια του το αρμενικό αλφάβητο.
Μήπως ο σοφός με τον πυρσό στο χέρι που εμφανίζεται στην τοιχογραφία του Τιέπολο στο Τρέπενχαους ήταν ο Μεσρόπ Μαστότς; Όσο για τα γράμματα, υπάρχουν 43 διαφορετικά, 7 περισσότερα απο το αρμενικό αλφάβητο του Μαστότς. Στην πραγματικότητα, κάποια από τα γράμματα αυτά είναι ατελή, ανεστραμμένα ή ακόμα και όμοια με τα αντίστοιχα ομόηχα γράμματα του λατινικού και του ελληνικού αλφαβήτου. Ωστόσο, η πλειονότητα των γραμμάτων, πέρα από κάθε αμφισβήτηση, είναι αρμενικά. Ίσως, με την αναπαράσταση των αρμενικών γραμμάτων καθώς επίσης και του δημιουργού τους, ο Τιέπολο θέλησε να τιμήσει το έθνος που πρώτο υιοθέτησε ως επίσημη θρησκεία του κράτους τον χριστιανισμό. Είναι, επίσης, πιθανό τα γράμματα να περιέχουν ένα μυστικό μήνυμα, σύμφωνα και με την τεχνοτροπία του μπαρόκ. Τα τελευταία ερωτήματα, ωστόσο, προς το παρόν θα μείνουν αναπάντητα.
Έρνα Ρεβάζοβα
Μετάφραση: Αγκόπ Χανικιάν
Πηγή: armenika.gr