Η Εκκλησία Αγίου Στεφάνου στη Λάρνακα Αναφορά στην ιστορία των Αρμενίων της Κύπρου

Με τον Αλέξ.-Μιχαήλ Χατζηλύρα

Η ΠΡΩΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Τελέστηκε το Μάιο του 1914

Στο κέντρο της Λάρνακας, στην οδό Αρμενικής Εκκλησίας, λίγα μόλις μέτρα από το παραλιακό μέτωπο της πόλης, βρίσκεται μια μικρή και γραφική αρμενική εκκλησία. Η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα τραγικά γεγονότα της Σφαγής των Αδάνων (1909), μάλιστα δε, αποτελεί το πρώτο μνημείο σε ολόκληρη την Αρμενική Διασπορά εις μνήμην των μαρτύρων των σφαγών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η αναμνηστική επιγραφή πάνω από την είσοδο πλαισιώνεται από πάνω με τη μορφή και το όνομα του Πατριάρχη Χάικ και από κάτω με τα σύμβολα και τις συντμήσεις των τεσσάρων Ευαγγελιστών (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς, Ιωάννης). Στη μέση βρίσκεται η αρμενική επιγραφή «Εις μνήμην των μαρτύρων της Κιλικίας, 1 Απριλίου 1909» και στο κέντρο της εικόνα του τελευταίου Βασιλιά της Κιλικίας, Λέοντα Ε’. Πιο πάνω βρίσκεται φεγγίτης, με μια μορφή αγγέλου ως επιστέγασμα.

Αμέσως μετά τη Σφαγή των Αδάνων, κατέφθασαν στη Λάρνακα περίπου 2.000 Αρμένιοι πρόσφυγες, ενώ ένα μήνα μετά το Κιλικιακό πέλαγος ξέβραζε πτώματα σφαγιασθέντων Αρμενίων στις ακτές της Κερύνειας (Λάπηθος, Άγιος Επίκτητος, Άγιος Αμβρόσιος), και στη χερσόνησο της Καρπασίας. Οι περισσότεροι Αδανίτες πρόσφυγες έμειναν προσωρινά και στη συνέχεια επέστρεψαν στην Κιλικία. Για τις λατρευτικές τους ανάγκες έκτισαν πρόχειρα ένα μικρό παρεκκλήσι, οι εργασίες του οποίου όμως έμειναν ανολοκλήρωτες λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων, αφού οι διώξεις και οι σφαγές στην ιστορική Αρμενία δεν επέτρεπαν τη διενέργεια εράνων για τη συμπλήρωση της εκκλησίας.

Στις 24/10/1912, ο Αρμένιος Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης Χοβαννές Αρσιαρουνί έδωσε άδεια για τη διενέργεια εράνου με σκοπό τη συμπλήρωση των εργασιών της εκκλησίας. Στην πρώτη σελίδα του τετραδίου που παραχώρησε, αναγράφεται ότι αυτό παραχωρήθηκε στον εφέντη Χακόπ Χοβσεπιάν, καλώντας το «ευγενές και φιλακόλουθο ποίμνιο να συνεισφέρει με χαρά με σκοπό τη βοήθεια στην επιτυχία αυτού του εγχειρήματος, το οποίο θα ευχαριστεί και τον Παντοδύναμο». Ο Καθολικός (Πατριάρχης) του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας Σαχάκ Β’ και ο Μητροπολίτης Αδάνων Επίσκοπος Γεγισέ Καρογιάν κατέγραψαν τις εισφορές στον έρανο.

Η εκκλησία ολοκληρώθηκε την 1η Απριλίου 1913 και ανεγέρθηκε με τη συμβολή του αρμένικου λαού της Κιλικίας και της εν Κύπρω διαμένουσας αρμενικής κοινότητας. Μάλιστα δε, οι συνεισφορές δεν προήλθαν μόνο από τους Αρμενοκύπριους, αλλά και από Αρμένιους της Κιλικίας, του Ανταπαζάρ (πόλη στη βορειοδυτική Τουρκία) και της Αιγύπτου. Από μια φωτογραφία του 1926, βλέπουμε ότι αρχικά υπήρχε και ένας μικρός οκταγωνικός τρούλλος, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1930 αφαιρέθηκε.

Αντίγραφο εκκλησίας που κάηκε από τους Τούρκους

Η εκκλησία αφιερώθηκε στον Άγιο Στέφανο, προστάτη-Άγιο των Αδάνων, αποτελεί δε μικρότερο αντίγραφο της εκκλησίας της πόλης, που κάηκε από τον όχλο των Τούρκων. Η πρώτη Θεία Λειτουργία τελέστηκε το Μάιο του 1914, χοροστατούντος του Ανώτερου Αρχιμανδρίτη Σεροβπέ Σαμβελιάν από την Ιερουσαλήμ. Ο καθαγιασμός της εκκλησίας έγινε στις 30 Ιουνίου 1918 από τον Αρχιεπίσκοπο Τανιέλ Χακοπιάν, ο οποίος υπήρξε ο πνευματικός ποιμένας της Αρμενικής Λεγεώνας, που μεταξύ Δεκεμβρίου 1916 και Μαΐου 1918 εκπαιδεύθηκε στο χωριό Μοναρκά της Καρπασίας.

Από το εσωτερικό της εκκλησίας, αξίζει να αναφέρουμε την ξυλόγλυπτη Αγία Τράπεζα, η οποία ήλθε από τα Άδανα, όπως και την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, η οποία είναι δωρεά του Μητροπολίτη Νικομήδειας, Στεπανός Χοβακιμιάν, με την αφιέρωση: «Εις μνήμην της ψυχής των γονέων του Σεβασμιότατου Νερσές Βαρζαμπετιάν, φιλόπατρη Πατριάρχη Αρμενίων της Κωνσταντινούπολης, το σωτήριο έτος κυρίου 1913, 25 Αυγούστου».

Η εκκλησία ανακαινίστηκε εσωτερικά μεταξύ 1956-1957, υπό την επίβλεψη του Ζιράιρ Αζιριάν. Οι εσωτερικοί τοίχοι ενισχύθηκαν με κυπριακό μωσαϊκό και κτίστηκε το σημερινό βαφτιστήρι. Το 1998 έγινε γενική ανακαίνιση της εκκλησίας υπό την επίβλεψη του Τζον Γκεβεριάν και δωρήθηκαν οι δύο σταυροί της στέγης. Οι εξωτερικοί τοίχοι ενισχύθηκαν με μάρμαρο και η στέγη ανακατασκευάστηκε. Από το 1974, λειτουργείται κάθε δεύτερη Κυριακή του μήνα, εναλλάξ με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Λεμεσό. Η εκκλησία εορτάζει την τελευταία εβδομάδα του Δεκέμβρη.

* Εκπρόσωπος Τύπου του Εκπροσώπου των Αρμενίων στη Βουλή κ. Βαρτκές Μαχτεσιάν.

Πηγή: sigmalive.com