Menu

Ο Βασιλεύς των Βασιλέων και τα 40 ορφανά

Η επίσημη φιλαρμονική της Αιθιοπίας

είχε σχηματισθεί από ... διασωθέντες!!

Η ασυνήθιστη ιστορία μιας φιλαρμονικής η οποία αποτελείτο από 40 ορφανά Αρμενόπουλα τα οποία είχαν διασωθεί από την γενοκτονία του 1915.

Προσκεκλημένος από τον Νεγκούς (Negus)1, αυτός ο ιδιόμορφος σχηματισμός, θα συμμετείχε σε όλες τις επίσημες τελετές και θα ευεργετείτο για μεγάλο χρονικό διάστημα έχοντας το προνόμιο να είναι το μόνο εξουσιοδοτημένο μουσικό σχήμα –δυτικής μουσικής- της χώρας.

Ήταν 6 Σεπτεμβρίου του 1924, όταν ο Χαϊλέ Σελασιέ2 ο Α΄ ήταν ακόμη αντιβασιλέας. Γεννημένος ως Ρας Ταφάρι3 Μεκόνεν4, αποβιβάστηκε στην Αντίς Αμπέμπα προερχόμενος από το Πορτ Σάιντ, συνοδευόμενος από 40 νέους, οι οποίοι κατά βάση επρόκειτο να ανανεώσουν το παραδοσιακό μουσικό τοπίο της Αιθιοπίας. Μερικούς μήνες νωρίτερα, ο μέλλων τελευταίος βασιλέας της Αιθιοπίας βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ, πρώτο σταθμό ενός πολύμηνου διπλωματικού περίπλου, ο οποίος θα τον οδηγούσε από το Παρίσι στην Αθήνα, περνώντας από Λονδίνο, Ρώμη και Κάιρο. Υποδεχόμενος από μια ορχήστρα χάλκινων οργάνων, γοητεύθηκε αμέσως και ταυτόχρονα θυμήθηκε ότι κατά το παρελθόν ο προκάτοχός του αυτοκράτωρ Μενελίκ (Menelik), είχε και αυτός χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες μιας ορχήστρας πνευστών οργάνων, η οποία του είχε προσφερθεί από τον Νικόλαο τον Β΄ για τη νίκη του επί των Ιταλών (1896).

Όμως, αυτή εδώ η ορχήστρα δεν έμοιαζε καθόλου με άλλες, καθώς επρόκειτο για έναν σχηματισμό ο οποίος αποτελείτο από 40 ορφανά που είχαν γλυτώσει από τη γενοκτονία των Αρμενίων, την οποία είχαν διαπράξει οι Νεότουρκοι το 1915.

 

Μουσική Διείσδυση

Ο Χαϊλέ Σελασιέ, εξαιρετικά εντυπωσιασμένος, δεν είχε παρά μόνον μια σκέψη: Να φέρει αυτή την ορχήστρα υπό το όνομα: «Arba Lijoch» (τα 40 παιδιά) στην Αντίς Αμπέμπα. Όχι για απλή επίδειξη, αλλά ως μόνιμη φιλαρμονική ορχήστρα.

Για τον λόγο αυτό, ζήτησε από τον αρμένιο Πατριάρχη της Ιερουσαλήμ Γεγισέ Τουριάν, ο οποίος τον φιλοξενούσε, την εξουσιοδότησή του για να υιοθετήσει τους εφήβους οι οποίοι διέμεναν στο αρμενικό μοναστήρι του Αγίου Ιακώβου της Ιερουσαλήμ και στον οποίο υποσχέθηκε ότι θα τους χορηγηθεί -μεταξύ άλλων- και μουσική παιδεία.

Ο Πατριάρχης δέχθηκε πρόθυμα αφού υπέγραψαν και το απαραίτητο συμβόλαιο. Έκτοτε, αυτή η μουσική διείσδυση στην Αιθιοπία έτεινε να προκαλέσει μια νέα αντίθεση πολιτισμών, μεταξύ της παράδοσης του Κrar (λύρα, άρπα...) και αυτής της εισαγόμενης, από τον ίδιο τον Νεγκούς, δυτικής μουσικής στο όνομα του εκσυγχρονισμού.

Πράγματι, όλο το επίσημο μουσικό τοπίο επρόκειτο να αλλάξει και να εξαπλωθεί στην αιθιοπική κοινωνία. Αλλά μόνο οι προτιμητέοι από τον αυτοκράτορα Αρμένιοι επιτρεπόταν να μνημονεύονται, ενώ απαγορευόταν η σύσταση άλλων ανεξάρτητων σχημάτων.

Έμμισθοι, οι «Arba Lijoch» συμμετείχαν σε όλους τους θεμελιώδεις μουσικούς σχηματισμούς (στην αυτοκρατορική φρουρά, στο στρατό, στην αστυνομία, στο δήμο και στο θέατρο Χαϊλέ Σελασιέ). Επίσης, στα 1950, η τζαζ και το R’n’b εισάγονται στις νυκτερινές μπουάτ της Αντίς Αμπέμπα, έως το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1974.

Αυτή η χρυσή εποχή θα επιτρέψει την εκκόλαψη ταλέντων της Αιθιοπίας όπως των: Getatchew Mekurya, Mulatu Astatqe με την «Εthiojazz» του και Mahmoud Ahmed.

 

Οι Ναλμπαντιάν

Αλλά ας επανέλθουμε στη μουσική εκπαίδευση των «Arba Lijoch». Για να τιμήσει την υπογραφή και την υπόσχεση την οποία είχε δώσει στον Πατριάρχη της Ιερουσαλήμ, ο Χαϊλέ Σελασιέ προσέλαβε τον Κεβόρκ Ναλμπαντιάν, καθηγητή μουσικής και διευθυντή χορωδίας, εξαίρετο γνώστη της μουσικής τέχνης, συνθέτη και ενορχηστρωτή. Και αυτός επίσης δραπέτευσε από την Τουρκία μετά τη γενοκτονία και για πολλά χρόνια περιεπλανάτο από χώρα σε χώρα προτού διακριθεί στο Κάιρο.

Ένα χρόνο μετά την άφιξή του στην Αντίς Αμπέμπα, ο διευθυντής Ναλμπαντιάν ανανέωσε το συμβόλαιό του. Η φιλαρμονική των 40 ορφανών ήταν επί τέλους έτοιμη και καθιερώθηκε ως η πρώτη επίσημη ορχήστρα της Αιθιοπίας. Μια ορχήστρα, η οποία προκαλούσε αν όχι το θαυμασμό, το λιγότερο την έκπληξη του κόσμου όταν, κατά τις προηγηθείσες μετακινήσεις της βασίλισσας Ζewditou, τα φερόμενα από τους «λευκούς» απαστράπτοντα χάλκινα όργανα διέσχιζαν τους δρόμους της πρωτεύουσας παιανίζοντας δυνατά.

Ο Κεβόρκ Ναλμπαντιάν δεν περιορίστηκε μόνο στη μουσική διδασκαλία. Συνέθεσε κατά παραγγελία του Χαϊλέ Σελασιέ τον Εθνικό Ύμνο και τα εμβατήρια προς τιμήν του μέλλοντος Νεγκούς και της βασίλισσας Μένεν5. Εξίσου αφοσιώθηκε στην εκλαΐκευση της αιθιοπικής μουσικής με τις ενορχηστρώσεις και τις συνθέσεις του και έμελλε να είναι ο επικεφαλής μιας σπουδαίας γενιάς αρμενίων μουσικών και διαμορφωτών προερχόμενης από τους «Arba Lijoch» - όπως αυτής του Γκαραμπέτ Χαγκασμαζιάν και ο οποίος θα ανελάμβανε τη θέση του διευθυντού της φιλαρμονικής των φρουρών της ειρήνης της Αντίς Αμπέμπα.

Ακόμη, φρόντισε να έρθει στην Αιθιοπία μέρος της οικογένειάς του, όλοι μουσικοί, εκ των οποίων ο ανηψιός του Νερσές Ναλμπαντιάν γεννημένος το 1915, αυτοδίδακτος, μέλλων διευθυντής της μεγάλης ορχήστρας της πρωτεύουσας και του μουσικού θεάτρου «Χαϊλέ Σελασιέ» (1955) – όπως αναφέρει ο Francis Falceto στο έργο του: «Ένας αιώνας σύγχρονης μουσικής στην Αιθιοπία» (Cahiers d’ Etudes Africaines, 2002) - και άξιος συνεχιστής του έργου του πατέρα του. Η μουσική της Αιθιοπίας του οφείλει τα μέγιστα.

 

Μια Αναγνωρίσιμη Μουσική

Ποτέ, η Αιθιοπία δεν είχε γνωρίσει ένα τέτοιο πολιτιστικό «εργαστήρι» το οποίο παρουσίαζε ένα ρεπερτόριο ξεκινώντας από στρατιωτικά εμβατήρια, περνώντας στους γαλλικούς λαϊκούς ήχους της εποχής και στις εμπνεύσεις της ανατολής, προερχόμενες από την αρμενική λαϊκή μουσική. Εξ’ άλλου, με τη σφραγίδα του Νερσές καθώς και με την ωριμότητα και τις αποχρώσεις της αιθιοπικής μουσικής, σήμερα είναι παγκοσμίως αναγνωρίσιμη.

Και καθώς η μουσική ισούται με την «καταγραφή», ένας ακόμη Αρμένιος ονόματι Γκαρμπίς Χαϊγκαζιάν εισήγαγε τις πρώτες ηχογραφήσεις των μεγαλυτέρων επιτυχιών εκτελεσμένων από το θεσμοθετημένο σχήμα των Brass-Band, οι οποίες αργότερα μεταπωλήθηκαν στα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας και της άρχουσας τάξης. Υπενθυμίζουμε ότι η πρώτη φιλαρμονική εισήχθη στην Αιθιοπία το 1875 στην Χαράρ, τόπο γεννήσεως του Χαϊλέ Σελασιέ, όπου στάθμευε μια αιγυπτιακή φρουρά.

 

Η προετοιμασία μιας κινηματογραφικής ταινίας

Με την παρότρυνση του Αρτούρ Μπαχταμιάν και χάρη στους Αρμενο-αιθίοπες - τους εγκατεστημένους σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο - μελετάται η παραγωγή μιας ταινίας ντοκιμαντέρ βασισμένης στις μνήμες και τα τεκμήρια τα οποία κατέχει ο Βαρτκές Ναλμπαντιάν, γιος του Νερσές ο οποίος εξακολουθεί να ζει στην Αντίς Αμπέμπα. Συμμέτοχος στην παραγωγή της ταινίας θα είναι τα Richmond Studios του Λονδίνου.

 

Οι Μπογιατζιάν Επίσημοι φωτογράφοι της Αυλής

Πριν από την εποποιΐα των«Arba Lijoch» στην Αιθιοπία, άλλοι Αρμένιοι υπηρετούσαν στο αυτοκρατορικό παλάτι. Οι Μπογιατζιάν: επαγγελματίες φωτογράφοι.

Ήταν το 1905, όταν ο Μπεντρός Μπογιατζιάν απεβιβάσθη στην Αντίς Αμπέμπα. Σύντομα έγινε ο επίσημος φωτογράφος και κατά σύμπτωση, από τους πρωτοπόρους της ιστορίας της φωτογραφίας στην Αφρική. Ακολούθησαν οι δυο γιοι του, ο Χαϊγκάζ και ο Τόνυ ο οποίος, σε αντίθεση με τα έως τότε ειοθώτα, στα τέλη του 1920 ακολουθούσε τον Χαϊλέ Σελασιέ σε όλες του τις μετακινήσεις έως το τέλος της ζωής του. Καθώς βλέπουμε, η αρμενική κοινότητα της Αιθιοπίας συμμετείχε επί μακρόν στην πολιτιστική εξέλιξη αυτής της χριστιανικής και φιλικής χώρας. Το αποτύπωμα το οποίο άφησαν τα «40 χαμίνια!!» της Ιερουσαλήμ, έμεινε ανεξίτηλο στην Αντίς Αμπέμπα.

 

Και... ολίγη ιστορία

Το σημειωματάριο των αρμενοαιθιοπικών σχέσεων

Οι συγγένειες μιας ισχυρής φιλίας

Οι Αρμένιοι και οι Αιθίοπες έχουν πλήθος κοινών σημείων και μια φιλία η οποία ανάγεται σε πολλούς αιώνες, με μια προνομιακή κοινωνική υπόσταση την οποία οι Ευρωπαίοι θα εκμεταλλεύονταν για εμπορικούς και διπλωματικούς σκοπούς.

Για παράδειγμα ο Φρανσουά Μπερνιέ7 αναφέρει ότι οι Ευρωπαίοι “μεταμφιέζονταν” βάσει της αρμενικής ενδυματολογίας για να προσεγγίζουν ευκολότερα τον κόσμο και να αναπτύσσουν τις εμπορικές τους συναλλαγές.

Το 18ο αιώνα, ανελύσσονται τα ονόματα των - πατρός και υιού - Τοβματζιάν οι οποίοι επιτυχώς κατείχαν τη θέση του υπουργού του Δημοσίου Θησαυροφυλακίου (Οικονομικών). Όμως, ήταν το τέλος του 19ου αίώνα και το 1915 με τη μετανάστευση προς την Χαράρ (πόλη σε υψόμετρο 1750 μέτρων και 500 χλμ. από την Αντίς Αμπέμπα) όταν πραγματοποιήθηκε η πραγματική ανάπτυξη.

Ο Αρθούρος Ρεμπώ8 έζησε εκεί και ο Ούγκο Πρατ9 δημιούργησε το θέατρο το οποίο ενεπνεύσθη.

 

Ιερή Λογοτεχνία

Ο Νηλ Αγκόπωφ, μελετητής στο Κέντρο Ερευνών της Αρμενικής Διασποράς (C.R.D.A.), σημειώνει ότι: «υπάρχουν ποικίλες, αλλά αξιοσημείωτες αποδείξεις σχετικά με τις πολιτιστικές και λογοτεχνικές αρμενο-αιθιοπικές σχέσεις».

Ο βίος του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστού και μια σειρά θρησκευτικών διδασκαλιών των οποίων θεωρείται ο συγγραφέας, έχουν μεταφραστεί από τα αρμενικά στα αιθιοπικά. Ως ομόθρησκοι των Αρμενίων, οι Αιθίοπες μνημονεύουν τρεις φορές το χρόνο την εορτή του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστού.

Κατά τους χρόνους των ταξιδιών του Εβέκ Τ. Πολαντιάν στην Αβησσυνία10, οι μοναχοί της μονής Tebra-Paisi, του έδειξαν τη βιογραφία αρμένιου βασιλιά Ντρτάντ (Τιριδάτη), η οποία αναμφίβολα είχε μεταφραστεί από την αρμενική.

Μέσα στο πνεύμα των λογοτεχνικών σχέσεων... «η αρμενική νησίδα!!» της Αιθιοπίας ιδιαιτέρως και η αρμενική μοναστική κοινότητα της Ιερουσαλήμ, έφεραν εις πέρας μια εκτενέστατη εργασία. Έτσι, είναι γνωστό ότι ο αρχιμανδρίτης Κεβόρκ, ένας εκ των μοναχών της αρμενικής κοινότητας, κατέχει ένα μονόλογο γραμμένο στη γλώσσα Geez (αρχαία λογοτεχνική γλώσσα των Αιθιόπων), ο οποίος χαρακτηρίζεται ως αριστούργημα. Αυτό το κείμενο έχει μεταφραστεί από τα αιθιοπικά από έναν αρμένιο ονόματι Μπεντρός μέσω της πρωτοτύπου αραβικής και των διάφορων διαλέκτων της.

 

H Aλφάβητος

Μερικοί Αρμένιοι ειδικοί μελέτησαν και βρήκαν μια τεράστια ομοιότητα μεταξύ των χαρακτήρων γραφής των Αρμενίων και αυτής των Αιθιόπων. Αυτό αποδεικνύει ότι ο εφευρέτης των γραμμάτων της αιθιοπικής αλφαβήτου ήταν γνώστης του συστήματος των αρμενικών ιερογλυφικών και αυτή του η εμπειρία έπαιξε το ρόλο της στη δημιουργία της αλφαβήτου των Αιθιόπων.

Στην κατηγορία των αρμενικών γραπτών, τα οποία διατηρούνται σε καταλόγους και ιδιαίτερα μεταξύ αυτών των δύο λαών της Ανατολής, μπορούμε να βρούμε έναν τόμο αφιερώμενο εξ’ ολοκλήρου στην Αιθιοπία, ο οποίος περιέχει τους πίνακες των μηνών του αιθιοπικού ημερολογίου και του κινητού αρμενικού ημερολογίου καθώς και τους πίνακες του σταθερού ρωμαϊκού ημερολογίου.

 

Η διαιώνιση της φιλίας των εκκλησιών

Από τις 8 Οκτωβρίου 451 μ.Χ., ημερομηνία και χρονολογία της Συνόδου της Χαλκηδόνας, η οποία προεκάλεσε το σχίσμα με την επίσημη βυζαντινή εκκλησία, η προσέγγιση μεταξύ των Αρμενίων και των Αιθιόπων η οποία διευκολύνθηκε από τους Κόπτες, ουδέποτε διεψεύσθη.

Λαμπρύνθηκε στις 12-07-2007, όταν η Αγιότητά του Αράμ Α΄, Καθολικός του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας μετέβη στην Αντίς Αμπέμπα για τον εορτασμό της 15ης επετείου της ενθρονίσεως του Ορθοδόξου Πατριάρχη της Αιθιοπίας, Αbune Paulos.

Ένα χρόνο νωρίτερα, ο τελευταίος είχε εκλεγεί πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Ορθοδόξων Ανατολικών Εκκλησιών.

Η Αιθιοπία, είναι το δεύτερο έθνος, μετά την Αρμενία, το οποίο εκχριστιανίσθηκε.

 

Η αρμενική παρακμή

«Η αρμενική κοινότητα της Αιθιοπίας η οποία αριθμούσε περισσότερα από 1500 μέλη έως το 1975, σήμερα είναι συρρικνωμένη μόλις σε μια εκατοντάδα, μετά τη μετανάστευσή τους προς την Ευρώπη και τις Η.Π.Α.», δηλώνει ο εκπαιδευτικός Γκαρμπίς Κρατζιάν, εγγονός ενός εκ των 40 ορφανών της Ιερουσαλήμ.

Πραγματικά, οι περιουσίες των πολυάριθμων Αρμενίων δημεύθηκαν από την κομμουνιστική χούντα το 1974.

Όμως, παρά την πρόσφατη μετανάστευση, είναι απαραίτητο να λεχθεί ότι χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες των αρμενίων ταξιδιωτών, της Εκκλησίας και των αρμενίων διπλωματών, το κέρδος του συστήματος των ευρωπαϊκών αξιών στην Αιθιοπία πιστώνεται σ’ αυτή την κοινότητα των εμπνευσμένων ιδρυτών.

 

Κλείνοντας και ως φόρο τιμής στον τελευταίο αυτοκράτορα και μάρτυρα της Αιθιοπίας παραθέτουμε τα ονόματα των 40 ορφανών της ορχήστρας.

 

Χμαγιάκ Ουζουμιάν, Χατσίκ Χατσικιάν, Βαζκέν Γκεοργκιάν, Κρικόρ Κρικοριάν, Αντρανίκ Μαρκαριάν, Μουσέγ Βαρτανιάν, Μαρτιρός Βαγαρσακιάν, Παπκέν Σεφεριάν, Σαβάρς Ναλτσατζιάν, Βαχράμ Χαρουτιουνιάν, Γερβάντ Αγκοπιάν, Καρεκίν Μαρτιροσιάν, Καραμπέτ Κουτσουκιάν, Κρικόρ Καραμπετιάν, Κεβόρκ Χασερτσιάν, Σαρκίς Χατσαντουριάν, Σαχάκ Τοροσιάν, Χαρουτιούν Τοβμασιάν, Βαχάν Κρικοριάν, Καραμπέτ Χαγκασμαζιάν, Λουντέρ Αγνουγιάν, Κρικόρ Χουνταβερτιάν, Μπαγντασάρ Γαριμπιάν, Χοβαννές Μ. Μαλχασιάν, Χοβαννές Γ. Μαλχασιάν, Μουσέγ Μαγακιάν, Σετράκ Αγκοπιάν, Κρικόρ Τσαλκετσιάν, Τατεός Τσαλκετσιάν, Βαχάν Σαρκισιάν, Μεσρόπ Τερ Νερσεσιάν, Αρντασές Πανοσιάν, Κεβόρκ Σαρκισιάν, Αβάκ Αγκοπιάν, Ζιράιρ Μαρκαριάν, Σαχάκ Χατσατουριάν, Νσάν Τοβμασιάν, Μαρκός Ζακαριάν, Γερβάντ Ανταμιάν, Χάικ Κρικοριάν.

 

Υποσημειώσεις - Επεξηγήσεις

1.Νέγκους (Negus): τίτλος ευγενείας των αυτοκρατόρων της Αιθιοπίας.

2.Χαϊλέ Σελασιέ: σημαίνει «η δύναμη της Αγίας Τριάδος». Γεννήθηκε στην πόλη Ετζάρα Γκόρα της επαρχίας Χαράρ στις 23-07-1892. Γόνος ευγενούς οικογένειας. Έλαβε το όνομα Λιτζ Ταφάρι. Η λέξη «λιτζ» αποτελούσε τίτλο τιμής και δινόταν στα παιδιά των ευγενών της φυλής Αμχάρα, η οποία αριθμούσε αρκετά εκατομμύρια μέλη. Κατοικούν στα αιθιοπικά οροπέδια επί αιώνες, είναι χριστιανοί και διακρίνονται για την αυστηρή τήρηση των μακραίωνων παραδόσεών τους. Αυτοκράτορας της Αιθιοπίας από το 1930 έως το 1936 (εξορίσθη στην Αγγλία μετά την εισβολή των Ιταλών) και κατόπιν από το 1941 έως το 1974, οπότε ανετράπη από στρατιωτικό πραξικόπημα. Δολοφονήθηκε το βράδυ της 27ης Αυγούστου 1975. Τα λείψανά του βρέθηκαν στις τουαλέτες των ανακτόρων το 1992. Ετάφη επισήμως το 2000 στο Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Τριάδος της Αντίς Αμπέμπα.

3.Ρας: ηγεμόνας Ταφάρι.

4.Μεκόνεν ή Μακόνεν: Ο πατέρας του ονομαζόταν Ρας Μακόνεν Γκόλντε Μιχαήλ.

5.Μένεν: η σύζυγος του Χαϊλέ Σελασιέ ονομαζόταν Ουαϊζάρο Μένεν.

6.Αρτούρ Μπαχταμιάν: Σκηνοθέτης, γεννημένος στο Ερεβάν το 1963. Πολυσχιδής προσωπικότητα. Πτυχιούχος της Σχολής Καλών Τεχνών και Θεάτρου του Ερεβάν. Δημοσιογράφος, παραγωγός της Pan Armenian TV, επιμελείται πολλών πολιτιστικών εκπομπών στη συχνότητα TVΗ1 και έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από 20 ταινίες ντοκιμαντέρ όπως «Οι Αρμένιοι της Βενετίας» το 2004, «Εκατόμβη» (με θέμα τη γενοκτονία των Αρμενίων του 1915). Ετοιμάζει μια μεγάλη σειρά αφιερωμένη στην Κιλικία.

7.Francois Bernier: (1625-1688) φιλόσοφος, γιατρός και ταξιδευτής. Ήταν προσωπικός γιατρός του σουλτάνου Αurangzeb (1658-1707) της αυτοκρατορίας του Μughal (1526-1858).

8.Αρθούρος Ρεμπώ: ποιητής (20/10/1854 - 10/11/1891).

9.Ούγκο Πρατ: (15/06/1927 - 20/08/1995) συγγραφέας, ευρύτερα γνωστός από το έργο του Corto Maltese.

10.Αβησσυνία: η παλαιότερη ονομασία της Αιθιοπίας.

 

 

Πηγές:

1) Περιοδικό «Nouvelles d’ Armenie» - τεύχος 150 - Μάρτιος 2009.

2) Περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» - τεύχος 490 - Απρίλιος 2009. Αφιέρωμα στον Χαϊλέ Σελασιέ - επιμέλεια Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου, διεθνολόγου, Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγή: armenika.gr

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Κερκ Κρικοριάν Οι οκτώ φάσεις του Stanton »

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

επιστροφή στην κορυφή

Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...

Πολιτική Απορρήτου - Όροι Χρήσης - Περιορισμός Ευθύνης - Επικοινωνία Σχετικά με Προσωπικά Δεδομένα
Αποδέχομαι