Φατίχ Ακίν: Πριν μερικά χρόνια η ταινία μου δεν θα μπορούσε να προβληθεί στην Τουρκία
Πραγματοποίησε επίσκεψη-αστραπή στην Αθήνα για την προβολή της νέας του ταινίας Η Μαχαιριά, που ασχολείται με το θέμα της γενοκτονίας των Αρμενίων. Το in.gr συνάντησε τον τουρκογερμανό σκηνοθέτη Φατίχ Ακίν και μίλησε μαζί του για το πώς αντιμετώπισε η Τουρκία την ταινία του και για το εάν το σινεμά μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Πριν από την προβολή της ταινίας είχατε δηλώσει ότι η Τουρκία είναι έτοιμη για μία ταινία πάνω στα γεγονότα του 1915. Το πιστεύετε ακόμα;
«Από τη μία, η Τουρκία ήταν έτοιμη γιατί η Μαχαιριά προβλήθηκε εκεί. Αυτή είναι μία αλλαγή, γιατί μερικά χρόνια πριν αυτή η ταινία δεν θα μπορούσε να είχε προβληθεί στην Τουρκία. Από την άλλη, την είδαν τόσο λίγοι άνθρωποι που ήταν απογοητευτικό. Ήταν η άγνοια που τους εμπόδισε να δουν την ταινία. Άρα πιστεύω ότι είναι έτοιμοι, αλλά δεν θέλουν να είναι έτοιμοι.
Σε μία σκηνή της ταινίας, ο ήρωας μπαίνει σε μία αυλή όπου προβάλλεται μία ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν. Βλέποντας αυτό το βωβό φιλμ, κάτι αλλάζει μέσα του. Πιστεύετε ότι το σινεμά μπορεί να αλλάξει τον κόσμο ή ότι η Μαχαιριά άλλαξε τουλάχιστον την άποψη πολλών Τούρκων για την γενοκτονία των Αρμενίων;
Η ταινία έχει όντως αλλάξει την άποψη πολλών ανθρώπων για τη γενοκτονία των Αρμενίων. Πολλοί νέοι άνθρωποι που είδαν την ταινία και δεν ήξεραν τίποτα για την γενοκτονία, αποφάσισαν να ψάξουν να βρουν περισσότερα στοιχεία. Σίγουρα μπορείς να επηρεάσεις έναν άνθρωπο. Και ναι, πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Όμως, όταν θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο, ίσως δεις ότι ο κόσμος μερικές φορές δεν θέλει να αλλάξει. Και είναι πολύ δυνατός. Ο κόσμος πηγαίνει προς μία κατεύθυνση και εσύ προς την άλλη και θες να του αλλάξεις κατεύθυνση και καμιά φορά δεν γίνεται. Εάν θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο, ίσως βρεις απέναντι σου δυνάμεις που θέλουν να σε καταστρέψουν.
Πώς μεταφέρει κανείς στο σινεμά μία τραγωδία που είναι δύσκολο να χωρέσει το ανθρώπινο μυαλό;
Δεν ξέρω. Έχει να κάνει με το ένστικτο. Προσπαθήσαμε να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στο συναίσθημα και σε μία πιο "κλινική" προσέγγιση, όπως αυτή που βλέπουμε στο σινεμά του Χάνεκε. Mερικές φορές προσπαθούσα να βρω τη μέση οδό. Δεν έχω μία συνταγή. Είναι όπως η απεικόνιση της βίας. Πώς δείχνει κανείς τη βία; Είναι σωστό να τη δείχνουμε με βαρβαρότητα; Αυτό κάνει το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία. Δείχνει τους αποκεφαλισμούς και τη βία με έναν τρόπο υπέρ-ρεαλιστικό. Πιστεύω ότι το σινεμά πρέπει να διαφοροποιείται από αυτή την απεικόνιση της βίας που βλέπουμε σε βίντεο όπως αυτά της ISIS. Όσο μεγαλώνω, προσπαθώ να βρίσκω την αξιοπρέπεια στους ανθρώπους, να βρίσκω τη μέση οδό ανάμεσα στον υπέρ-ρεαλισμό της βίας και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
«Η δημοκρατία δεν έρχεται με το ταχυδρομείο»
Νωρίτερα, στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε στο Ινστιτούτο Γκαίτε, ο Φατίχ Ακίν αναφέρθηκε σε σειρά θεμάτων, ανάμεσα τους και στη σχέση του με την Τουρκία.
Ερωτηθείς πόσο Γερμανός ή πόσο Τούρκος αισθάνεται, ο Φατίχ Ακίν απάντησε: «Σήμερα αισθάνομαι πολύ Έλληνας. Δεν ξέρω τι θα συμβεί αύριο. Με την Τουρκία έχω μία σχέση που θα τη συνέκρινα με σχέση γάμου: ενός γάμου που δεν πάει καλά. Αν την συνέκρινα με σύζυγο θα έλεγα ότι την αγαπώ αλλά δεν μπορώ να συνυπάρξω μαζί της. Πρέπει να χωρίσουμε. Πρέπει να περάσω άλλα δέκα χρόνια με άλλες γυναίκες μέχρι να επιστρέψω σε αυτήν».
Παραδέχεται, πάντως, ότι το θέμα της ταινίας του καθιστά δύσκολο το να ξαναπάει στην Τουρκία. «Μετά τη Μαχαιριά δεν μου είναι εύκολο να κόβω βόλτες στην Τουρκία. Μπούχτισα κιόλας. Όπως σας είπα, πήρα διαζύγιο από την Τουρκία».
Αν και τα γυρίσματα δεν πραγματοποιήθηκαν στην Τουρκία, ο σκηνοθέτης είπε ότι το θέμα της ταινίας παρέμεινε κρυφό. «Ήξερα ότι εάν το πρότζεκτ μαθευόταν στην Τουρκία θα ήθελαν να το δυναμιτίσουν ή να το σταματήσουν. Παρουσιάσαμε, λοιπόν ένα άλλο πρότζεκτ, είπαμε ότι θα γυρίζαμε μία ταινία με έναν μποξέρ. Όλη αυτή η ιστορία θύμιζε σενάριο Τζέιμς Μποντ» λέει απαντώντας σε ερώτηση του κοινού.
«Ο πατέρας μου ήταν στους Γκρίζους Λύκους, φασίστας. Σε τέτοιο περιβάλλον μεγάλωσα και εγώ. Ήξερα ανθρώπους εθνικιστές, οι οποίοι είδαν την ταινία και άλλαξαν άποψη. Για αυτούς έγινε η ταινία. Οι διανοούμενοι μπορεί να τη θεωρήσουν χαμηλού επιπέδου, αλλά εγώ δεν γύρισα την ταινία για τους διανοούμενους» τονίζει ο σκηνοθέτης.
Όπως είπε, πλέον τον ενδιαφέρει να μιλά για σημαντικά θέματα. «Η δημοκρατία δεν έρχεται με το ταχυδρομείο, πρέπει να την υπερασπίζεται κανείς καθημερινά. Και θα το κάνω με τη δουλειά μου, όχι με το Twitter και το Facebook. Αυτό που θέλω είναι να κάνω τέχνη» πρόσθεσε.
Σε ερώτηση δημοσιογράφου για το εάν θα ήθελε να πεθάνει για την τέχνη του όπως είχε πει παλαιότερα, απάντησε: «Το να πεθάνει κανείς για την τέχνη του έχει και κάτι το ρομαντικό, ίσως και κάτι ναρκισσιστικό. Υπάρχουν τόσες ασθένειες και δεν ξέρει κανείς από τι θα πεθάνει. Δεν έχω, πάντως, σκοπό να τα τινάξω. Στην πραγματικότητα, ήταν ο Κώστας Γαβράς που μου το είχε πει αυτό. Συζητούσαμε για τον Χραντ Ντινκ και το γεγονός ότι δολοφονήθηκε και εκείνος μου είπε: Δεν είναι και τόσο άσχημος τρόπος να πεθάνει κανείς».
Ερωτηθείς για τις σχέσεις Ελλάδας και Γερμανίας, επισημαίνει ότι δεν είναι οικονομολόγος. «Αν είναι θέμα ιμπεριαλισμού, ε τότε ας φέρουμε πίσω τον Τσε Γκεβάρα. Δεν νομίζω όμως ότι την λύση έχει ο Τσε Γκεβάρα. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα γιατί σε όλα υπάρχουν 50 αποχρώσεις του γκρι» τόνισε.
«Στη Γερμανία, μέσα από τα ΜΜΕ αποκομίζει κανείς μια ιδέα, αλλά αυτή είναι μονοσήμαντη. Διαβάζω όλες αυτές τις ρητορείες και αναρωτιέμαι πώς να είναι ακριβώς τα πράγματα. Το καλύτερο στην κυβέρνηση σας είναι ότι οι δικοί σας δεν φοράνε γραβάτες. [...] Δεν θα ήθελα η Ελλάδα να διαχωριστεί από την Ευρώπη. Δεν πιστεύω ότι η λύση βρίσκεται στον ατομισμό, αλλά δεν πιστεύω ότι βρίσκεται και στον σοσιαλισμό».
Ερωτηθείς για το κίνημα του ευρωσκεπτικισμού δηλώνει ότι τίποτα δεν είναι τέλειο. Στην Ευρώπη υπάρχει η δημοκρατία, η οποία έχει πολλές διαφορετικές εκφάνσεις, τονίζει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Λεπέν ή οι ευρωσκεπτικιστές και οι ακροδεξιοί στις σκανδιναβικές χώρες –και στη Γερμανία έχουμε ρατσιστικά κινήματα- είναι εκλεγμένα κόμματα, επισημαίνει. «Όπως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και το κόμμα του Χίτλερ είχε ανέβει στην εξουσία μετά από εκλογές, όπως και το ότι ο Ερντογάν –που δεν θα τον συμπεριλάμβανα στους δημοκράτες- ανέλαβε την εξουσία μετά από εκλογές».
Η πρώτη ιδέα του σεναρίου της Μαχαιριάς είχε έντονο άρωμα Ελλάδας. «Η εξέλιξη του σεναρίου ήταν μια Οδύσσεια από μόνη της. Ο φίλος μου Αδάμ Μπουσδούκος μου πρότεινε να κάνουμε μία ταινία για έλληνες πειρατές στην αρχαιότητα. Του είπα ότι το σενάριο ήταν πολύ ακριβό και του πρότεινα να γράψουμε ένα ουέστερν» λέει.
«Γράψαμε ένα σενάριο όπου θα ξεκινούσε στην Κωνσταντινούπολη το 1923 με τον Μπουσδούκο να τραγουδά έναν αμανέ. Θα έμπαινε τότε ένας Τούρκος και ο Μπουσδούκος θα του έκοβε τον λαιμό. Θα έφευγε για την Ελλάδα όπου θα τον αντιμετώπιζαν σαν ξένο και θα τον χαρακτήριζαν "τουρκόσπορο". Μετά θα πήγαινε στις ΗΠΑ όπου θα εργαζόταν στους σιδηροδρόμους. [...] Πήγαμε στην Αμερική και κάναμε έρευνα και είδα ότι τα έξοδα θα ήταν τεράστια. Τελικά γυρίσαμε το Soul Kitchen. Ταξιδεύοντας για την προώθηση του Soul Kitchen έπεσα πολλές φορές στο θέμα της γενοκτονίας. Αποφάσισα να κρατήσω τμήματα του σεναρίου που είχαμε γράψει με τον Μπουσδούκο και να μιλήσω για την γενοκτονία των Αρμενίων. Θεωρώ ότι η σύγκρουση Ελλήνων –Τούρκων έχει λίγο πολύ διευθετηθεί. Υπάρχουν συγκρούσεις, αλλά δεν είναι θέμα ταμπού. Θέμα ταμπού στην Τουρκία είναι η γενοκτονία των Αρμενίων».
Ο ίδιος αναφέρθηκε και στις πολιτικές καταβολές του. Είπε ότι η τουρκική Αριστερά, από την οποία προέρχεται, προσπάθησε να τον χειραγωγήσει και τονίζει ότι εκεί είναι που το έργο του ταυτίζεται με εκείνο του αρμένιου δημοσιογράφου Χραντ Ντινκ που δολοφονήθηκε το 2007.
«Η δολοφονία του Χραντ Ντινκ, το γεγονός ότι έγινε μάρτυρας –αν και δεν μου αρέσει καθόλου αυτή η λέξη-, με ώθησαν να διαβάσω τα κείμενα του, τα οποία με συγκίνησαν πολύ. Όταν ο Χραντ Ντινκ ήταν εν ζωή δεν ήταν πολύ δημοφιλής γιατί δεν ταυτιζόταν με συγκεκριμένες πολιτικές κινήσεις. Ούτε οι Τούρκοι μπορούσαν να τον χειραγωγήσουν, αλλά ούτε και οι Αρμένιοι. Γι’ αυτό νομίζω ότι δολοφονήθηκε. Με την ταινία μου προσπάθησα να ακολουθήσω την παράδοση αυτού του ανθρώπου» λέει.
*Η νέα ταινία του Φατίχ Ακίν «Η Μαχαιριά» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 5 Μαρτίου σε διανομή Rosebud 21.
Αγγελική Στελλάκη
Πηγή: in.gr