Η Αρμενική Λεγεώνα και η Κύπρος
- Κατηγορία ΔΙΑΦΟΡΑ
Με αφορμή την πρόσφατη διημερίδα ψηφιοποίησης αντικειμένων και ιστοριών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, στα πλαίσια του προγράμματος Europeana 1914-1918, παρουσιάζουμε ένα άγνωστο - σε πολλούς - κομμάτι του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Κατά τη διάρκεια της Αρμενικής Γενοκτονίας και του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και μετά από διαπραγματεύσεις τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1916, μεταξύ του Μπογός Νουμπάρ Πασιά (προέδρου της Αρμενικής Εθνικής Αντιπροσωπείας) και των γαλλικών στρατιωτικών και πολιτικών αρχών, τις οποίες αντιπροσώπευε ο διπλωμάτης François Georges-Picot (ο οποίος είχε συνυπογράψει τη συμφωνία Sykes-Picot), αποφασίστηκε η ίδρυση της Ανατολικής Λεγεώνας (Légion d' Orient), σύμφωνα με ειδικό καταστατικό που υπέγραψε στο Παρίσι ο υπουργός Πολέμου της Γαλλίας, Στρατηγός Pierre August Roques, στις 26 Νοεμβρίου 1916.
Με βάση το καταστατικό, η Ανατολική Λεγεώνα θα ήταν βοηθητική μονάδα του Γαλλικού Στρατού, που θα αποτελείτο κατά κύριο λόγο από Αρμένιους εθελοντές, ο σκοπός των οποίων θα ήταν η απελευθέρωση της Κιλικίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με στόχο τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου αρμενικού κράτους στην περιοχή. Σύμφωνα με τις διαπραγματεύσεις που είχαν προηγηθεί με τις βρετανικές αρχές, στα πλαίσια της γαλλοβρετανικής συνεργασίας για συλλογή πληροφοριών, αποφασίστηκε ότι η εκπαίδευση των εθελοντών θα λάμβανε χώρα στο χωριό Μοναργά, στη χερσόνησο της Καρπασίας, κοντά στο Μπογάζι. Τη διοίκηση της Ανατολικής Λεγεώνας θα είχαν Γάλλοι αξιωματικοί.
Το στρατόπεδο κτίστηκε τον Δεκέμβριο του 1916 από πρόσφυγες της Αρμενικής Γενοκτονίας και τον Ιανουάριο του 1917 ξεκίνησε η άφιξη των πρώτων εθελοντών, η οποία συνεχίστηκε καθ' όλη τη διάρκεια του 1917 και του 1918. Οι εθελοντές κατέφθαναν στο λιμάνι της Αμμοχώστου από τα λιμάνια της Μασσαλίας και του Πορτ Σάιντ και στη συνέχεια μεταφέρονταν στη Μοναργά. Αρκετές αρμενικές οργανώσεις στη Μέση Ανατολή,την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική ενίσχυσαν τη Λεγεώνα, είτε με οικονομικές εισφορές είτε στρατολογώντας Αρμένιους της Διασποράς για να συγκροτήσουν λόχους της Λεγεώνας. Η επιλογή και η εκπαίδευση ήσαν αρκετά αυστηρές, ενώ οι υπέρμετρες δυσκολίες των μεταφορών δυσχέραιναν την άφιξη των εθελοντών από το νέο κόσμο.
Οι εθελοντές ήσαν ιδιαίτερα ανυπόμονοι να εκτελέσουν το πατριωτικό τους καθήκον. Το στρατόπεδο αποτελείτο από το αρχηγείο, τους στρατώνες, διάφορες βοηθητικές εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβανομένης μιας χαβούζας) και ένα μικρό εκκλησάκι. Συνολικά, υπήρχαν 4.124 εθελοντές, που σχημάτιζαν 3 τάγματα. Ο διοικητής του στρατοπέδου ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Louis Romieu, ενώ ο πνευματικός ποιμένας της ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Τανιέλ Χακοπιάν, βοηθούμενος από τον Αρχιμανδρίτη Κρικόρ Μπαχλαβουνί, που αργότερα έμεινε γνωστός ως «Τοπάλ Βαρταμπέτ» (Κουτσός Αρχιμανδρίτης), λόγω τραυματισμού που υπέστη κατά τη στρατιωτική υπηρεσία του.
Η εκπαίδευση ολοκληρώθηκε μέχρι το Μάιο του 1918. Μέχρι τότε, το 1ο τάγμα είχε περίπου ενάμισι χρόνο εκπαίδευσης, το 2ο τάγμα περίπου οκτώ μήνες και το 3ο τάγμα μόλις σχηματιζόταν. Τότε το μεγαλύτερο μέλος της Λεγεώνας μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο και στη συνέχεια αναπτύχθηκε στην Παλαιστίνη, όπου έγραψε λαμπρές σελίδες στην ιστορία της, σημειώνοντας τη διάσημη Μάχη του Αραρά στις 19 Σεπτεμβρίου 1918.
Το 3ο Τάγμα έφυγε από την Κύπρο τον Οκτώβριο του 1918. Το Δεκέμβριο του 1918 η Λεγεώνα - αποτελούμενη πλέον από 4 τάγματα, 4.368 στρατιώτες και 66 αξιωματικούς - εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Κιλικίας ως μέρος της γαλλικής εντολής, όπου και παρέμεινε μέχρι που διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1920. Την 1η Φεβρουαρίου 1919 ονομάστηκε και επίσημα Αρμενική Λεγεώνα (Légion Arménienne). Μετά τη διάλυση της Λεγεώνας, μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός Λεγεωνάριων επέστρεψε στην Κύπρο.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο αρμενικό κοιμητήριο της Λάρνακας βρίσκεται ομαδικός τάφος 9 Λεγεωνάριων που σκοτώθηκαν εν ώρα δράσης, ο οποίος κατασκευάστηκε από το Γαλλικό Προξενείο στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Στο χώρο που άλλοτε βρισκόταν το στρατόπεδο της Λεγεώνας, στις τουρκοκρατούμενες περιοχές, πολύ λίγα απομεινάρια παραμένουν. Ωστόσο, η ανάμνηση και ο ηρωισμός των Λεγεωνάριων είναι γραμμένοι με χρυσά γράμματα στην αρμενική ιστορία.
* Εκπρόσωπος Τύπου του εκπροσώπου των Αρμενίων στη Βουλή κ. Βαρτκές Μαχτεσιάν
Πηγή: alithia.com.cy