Αποτυχία στο ανατολικό μέτωπο

Εάν το αρχικό σχέδιο του προγράμματος «Ανατολικής Συνεργασίας» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής το Μάη του 2009 (με πολωνοσουηδική πρωτοβουλία), είχε στόχο τη στήριξη των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων σε έξι πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες (Ουκρανία, Λευκορωσία, Μολδαβία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία και Αρμενία), προς το παρόν μπορούμε να αποφανθούμε ότι απέτυχε παταγωδώς.

Η Ουκρανία του Βίκτορ Γιανουκόβιτς προσεγγίζει ξανά τη Μόσχα και απομακρύνεται από την προοπτική ένταξής της στο ΝΑΤΟ. Η Λευκορωσία του Αλεξάντρ Λουκασένκο φαντάζει στα μάτια της ΕΕ ως η «τελευταία δικτατορία» της Γηραιάς Ηπείρου. Η Μολδαβία, ανίκανη εδώ και είκοσι χρόνια να λύσει το ζήτημα της Υπερδνειστερίας, είναι διχασμένη στις σχέσεις της με το Κρεμλίνο. Το Αζερμπαϊτζάν, με μεγαλύτερη άνεση κινήσεων -εξαιτίας των πλούσιων ενεργειακών πηγών της- εξακολουθεί να βολοδέρνει μεταξύ Μόσχας και ΕΕ. Η Γεωργία, μόνη «πιστή» στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, κοινώς την «πάτησε» με τον τυχοδιωκτισμό της απέναντι στη Ρωσία, χάνοντας οριστικά τη Νότια Οσετία και την Αμπχαζία, που αναγνωρίστηκαν από τη Μόσχα ως ανεξάρτητα κράτη. Τέλος, η Αρμενία -όπως και στο παρελθόν- έχει την ανάγκη να στηρίζεται στη Μόσχα.

Το Κρεμλίνο, που αρχικά είχε επιφυλάξεις γι' αυτήν τη συσπείρωση, βλέποντας ότι το χέρι της Δύσης προσπαθεί να του αρπάξει τις σφαίρες επιρροής του, προς το παρόν έχει ηρεμήσει. Αντιλήφθηκε ότι η τύχη της περιοχής δεν εναπόκειται στην «Ανατολική Συνεργασία» της ΕΕ.

Ο διακηρυγμένος στόχος της «Ανατολικής Συνεργασίας» από τη μια ήταν η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η προώθηση της οικονομίας της αγοράς, η διευθέτηση των εντάσεων στην περιοχή (όπως αυτή μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν) και από την άλλη η εμβάθυνση της οικονομικής συνεργασίας με την ΕΕ, με απώτερο στόχο ακόμη και την κατάργηση της βίζας για τις έξι χώρες.

Στα καθήκοντα αυτής της συσπείρωσης υποτίθεται ότι συμπεριλαμβάνεται και η ενδυνάμωση της ενεργειακής ασφάλειας, ωστόσο, εξαιτίας της έντασης της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας με το Κρεμλίνο για τις τιμές του φυσικού αερίου, η ΕΕ προτιμάει τις απευθείας συνομιλίες με τη Μόσχα, όπως δείχνει το παράδειγμα της κατασκευής των αγωγών (Βόρειου και Νότιου) φυσικού αερίου.

Τα παραπάνω μαρτυρούν ότι και η ίδια η ΕΕ δεν έχει ενιαία αντίληψη για το τι σημαίνει «Ανατολική Συνεργασία». Η Βαρσοβία την αντιλαμβάνεται ως ένα σκαλοπάτι για την ένταξη στην ΕΕ, ενώ Βερολίνο και Παρίσι δεν επιθυμούν να δώσουν πολιτικές υποσχέσεις, ούτε αόριστα. Το μόνο που ενέκριναν ήταν τα 600 εκατ. ευρώ για το 2011 - 2013 για την υλοποίηση του προγράμματος της «Ανατολικής Συνεργασίας». Πλην, όμως, αυτή η συνεργασία εξακολουθεί να φαντάζει ως απλό φλερτάρισμα.