Η συμβολή της γενοκτονίας
- Κατηγορία ΔΙΑΦΟΡΑ
Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός
Tout notre héritage culturel est le fruit des apports de toutes les nations. Nous comprenons ceci d’autant mieux lorsque nous pensons combien appauvrie eût été notre culture si les peuples condamnés par l’Allemagne n’eussent point été capables, tels les Juifs, de créer la Bible ou de donner le jour à un Einstein, à un Spinoza; si les Polonais n’eussent été à même d’offrir au monde un Copernic, un Chopin, une Curie; si les Tchèques n’eussent produit un Huss, un Dvorak; si les Grecs n’eussent donné un Platon ni un Socrate; si les Russes n’avaient offert au monde un Tolstoï et un Rimski-Korsakov; les Français un Voltaire, un Montesquieu, un Pasteur; les Hollandais un Erasme, un Grotius et un Rembrandt; les Belges un Rubens et Maeterlinck; les Norvégiens un Grieg; les Yougoslaves un Negosti; les Danois un Kierkegaard.
Raphaël Lemkin
Αν μια γενοκτονία έχει μια συμβολή, αυτή είναι χωρίς αμφιβολία εκείνη της συναίσθησης της απώλειας. Μόνο, πρέπει να γίνει αντιληπτή μια τέτοια απώλεια και να φαντασθούμε τη χειροπιαστή απεικόνισή της, στην περίπτωση που έχει πραγματωθεί. Παράλληλα, στο πλαίσιο του αγώνα μας για την αναγνώριση της γενοκτονίας, ξεχνάμε συχνά να συνειδητοποιούμε την απουσία των προσώπων εκείνων που δεν γεννήθηκαν ποτέ, εξαιτίας του θανάτου των προγόνων τους. Σκεφτόμαστε τα θύματα και ταυτόχρονα ορισμένους ανθρώπους, ιδιαίτερα όταν γνωρίζουμε το έργο τους και τη συμβολή τους στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Μόνο, ποιος εισάγει τη σκέψη μας σ’ αυτούς που δεν είχαν αυτή την δυνατότητα; Η απάντηση είναι απλή: Ο Ραφαέλ Λέμκιν. Πρόκειται για τον δημιουργό της έννοιας της λέξης γενοκτονία. Αλλά είναι ακόμα πιο βαθύς απ’ αυτό. Δια μέσου των γραπτών του μας δείχνει τον ανθρώπινο δρόμο, που στερήθηκε η φωνή μέσα στη κοινωνία της λήθης. Αποκαθαίρει τα έθνη, αποδίδοντας ένα δώρο σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ωστόσο, οι άνθρωποι είναι τα δώρα για την ανθρωπότητα. Σ’ αυτό το νέο πλαίσιο η έννοια της γενοκτονίας αποκτά μια νέα διάσταση, που αφορά παράλληλα στην άρνηση της γενοκτονίας. Δεν πρόκειται πλέον για μεμονωμένα γεγονότα μέσα στο χρόνο με μια τοπική επίδραση, παρά τη φρίκη τους. Πρόκειται για ένα έγκλημα που διαιωνίζεται στο διάβα του χρόνου, όσο δεν αναγνωρίζεται. Και είναι αυτός ο λόγος, που ένα τέτοιο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας γίνεται τόσο αποτρόπαιο. Γιατί συνεχίζει να πληγώνει την ανθρωπότητα. Βρίσκεται στη θέση της μητέρας, που ο βάρβαρος ξεκοίλιασε για ν’ αρπάξει το παιδί της και να το αποκεφαλίσει. Το έγκλημα συντελεί στο να μένει ένα ανεξίτηλο σημάδι μέσα στο χρόνο και στο ότι το παιδί δεν μπορεί να διατηρήσει τη μνήμη της ξεκοιλιασμένης μάνας του. Ωστόσο, ο φόνος είναι διπλός. Δεν διερευνάται μόνο η πληγή, αλλά η διάρκειά της αυτή καθ’ εαυτή. Δεν ικανοποιείται με το συμβολισμό, επιθυμεί το στιγματισμό. Η σταύρωση δεν είναι επαρκής για το δήμιο, γιατί φοβάται την ανάσταση. Όλος ο προβληματισμός γύρω από τη γενοκτονία βρίσκεται στη διάρκεια της πράξης, για όσο έχουμε την τάση να την θεωρούμε ένα απλό γεγονός. Γιατί ξεχνάμε τους απογόνους των θυμάτων. Και κατ’ επέκταση την πιθανή συνεισφορά τους στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Να γιατί ανακαλούμε το κείμενο του Ραφαέλ Λέμκιν. Είναι που μας δίνει τα ονόματα των ανθρώπων που βοήθησαν την ανθρωπότητα, αυτό που μας κάνει να αντιληφθούμε με τρόπο χειροπιαστό την απώλεια που αντιπροσωπεύει η γενοκτονία για την ανθρωπότητα. Επιπλέον, μας επιτρέπει να συνειδητοποιούμε ότι δεν αφορά μόνο στην ανθρωπότητα του παρόντος, αλλά σ’ εκείνη του μέλλοντος, που δεν θα έχει ποτέ την ευκαιρία να γεννηθεί, να ζήσει, να δημιουργήσει. Ο Ραφαέλ Λέμκιν επιμένει σ’ αυτό το γεγονός, για να γίνει αντιληπτή η σπουδαιότητα της καταδίκης αυτού του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας. Υποδεικνύει ακόμα ότι δεν μπορεί να μας αρκεί μόνο η αναγνώριση. Είναι αναγκαίο να περάσουμε στο στάδιο της ποινικοποίησης και τελικά της καταδίκης αυτών που θέλησαν ν’ αποκεφαλίσουν το παιδί, ακόμα κι όταν η μάνα ήταν ήδη ξεκοιλιασμένη. Επιπλέον, η αναγνώριση δεν μπορεί παρά να είναι το πρώτο βήμα στη διαδικασία της αποκατάστασης, καθόσον το έγκλημα διαπράχθηκε δια μέσου του χρόνου. Επίσης, το πραγματικό πρόβλημα της γενοκτονίας, με ανθρώπινες διαστάσεις, δεν είναι η ιστορικότητα, μιας και αυτή είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά το χαρακτηριστικό της διαχρονικότητάς της, μέσω της γενοκτονίας της μνήμης. Το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν πραγματοποιείται μόνο έναντι των περασμένων, αλλά σίγουρα και έναντι των επερχόμενων. Αυτό πρέπει να έχουμε στο νου, όταν εξετάζουμε τη γενοκτονία, αυτή είναι η συμβολή της.