Η Τεχεράνη, «αγκάθι» μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας

Να υπερψηφίσει η Τουρκία τις κυρώσεις κατά του Ιράν ζήτησε ο Αμερικανός πρόεδρος, αλλά ο κ. Ερντογάν αρνήθηκε

Του ανταποκριτή μας στην Ουασιγκτον Αθανασιου Eλλις

Η διαφοροποίηση του Ταγίπ Ερντογάν από την προσέγγιση της Δύσης στο θέμα του πυρηνικού οπλοστασίου του Ιράν, που εξελίσσεται σε «αγκάθι» των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, βρέθηκε στο επίκεντρο της συνάντησης που είχε ο Μπαράκ Ομπάμα με τον Τούρκο πρωθυπουργό στο περιθώριο της διεθνούς διάσκεψης για την πυρηνική ασφάλεια στην Ουάσιγκτον. Ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε να στηρίξει η Αγκυρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας το αναμενόμενο ψήφισμα επιβολής νέων κυρώσεων στην Τεχεράνη, αλλά ο Τούρκος πρωθυπουργός αρνήθηκε. Η στάση του τελευταίου, ο οποίος απορρίπτει την αμερικανική προσέγγιση και ακολουθεί δική του πολιτική, αναζητώντας μάλιστα συμμάχους όπως τη Βραζιλία, έχει προκαλέσει δυσφορία στην Ουάσιγκτον.

Το επιχείρημα που κατέθεσε ο Ταγίπ Ερντογάν στον Μπαράκ Ομπάμα, αλλά και ο Αχμέτ Νταβούτογλου στη Χίλαρι Κλίντον, και το οποίο οι δύο Τούρκοι ιθύνοντες επανέλαβαν σε ομιλίες τους σε στρατηγικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ουάσιγκτον, είναι πως το Ιράν όχι μόνο είναι γειτονική χώρα, αλλά αποτελεί μείζονα πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας για την Τουρκία. Επιχείρησαν δε να παίξουν το «χαρτί της Ρωσίας», λέγοντας ότι δεν θα ήθελαν να εξαρτάται πλήρως η Τουρκία από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ταυτόχρονα, τόνισαν ότι ενδεχόμενες οικονομικές κυρώσεις σε έναν σημαντικό εμπορικό εταίρο όπως είναι το Ιράν θα προκαλέσει τεράστια ζημία στην τουρκική οικονομία. Στο πλαίσιο αυτό επικαλέσθηκαν τη ζημία που, όπως είπαν, υπέστη η Τουρκία και από τις κυρώσεις που είχαν επιβληθεί την περασμένη δεκαετία σε μια άλλη γειτονική της χώρα, το Ιράκ. Γι’ αυτό η ξεκάθαρη θέση που πρόβαλαν οι κ. Ερντογάν και Νταβούτογλου ήταν ότι η Τουρκία δεν συμφωνεί και δεν θα συναινέσει σε νέες κυρώσεις, και θα συνεχίσει στην οδό της διπλωματίας.

Περιφερειακή δύναμη

Μιλώντας στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων ο κ. Νταβούτογλου περιέγραψε την Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη, η οποία έχει σημαντικά στρατηγικά συμφέροντα στην Ευρώπη, την Ασία, τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο, αλλά και στην Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα, τα οποία λειτουργούν συμπληρωματικά με αυτά των ΗΠΑ. Υποστήριξε ότι η χώρα του είναι αντίθετη με την προοπτική απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν, αλλά συμπλήρωσε ότι ταυτόχρονα θεωρεί πως κανένα κράτος δεν πρέπει να διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο στη Μέση Ανατολή, σε μια ευθεία αναφορά στο Ισραήλ.

Η στάση αυτή δεν ικανοποιεί την Ουάσιγκτον, η οποία θεωρεί ότι έχουν εξαντληθεί όλες οι δυνατότητες διαλόγου με το Ιράν και προσπαθεί να εξασφαλίσει τη ευρύτερη δυνατή συναίνεση στους κόλπους του Σ. Α. για την επιβολή κυρώσεων. «Διαφωνούμε με όσους μας ζητούν να σταματήσουμε τις κυρώσεις γιατί υπάρχει ακόμη προοπτική να υπάρξει διευθέτηση», τόνισε αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, επικρίνοντας εμμέσως πλην σαφώς την Αγκυρα, και συμπλήρωσε με νόημα ότι «αυτή τη στιγμή κρίνεται η αξιοπιστία της διεθνούς κοινότητας». Πάντως, τουρκικές πηγές τόνιζαν ότι ο ο Ταγίπ Ερντογάν «δεν παίζει κάποιο διπλωματικό παιχνίδι, αλλά εννοεί αυτά που λέει για το Ιράν», αν και έχει έχει διαμηνύσει στην Τεχεράνη ότι η απόκτηση πυρηνικού όπλου δεν θα βοηθήσει έναντι του Ισραήλ, καθώς δεν μπορεί η Τεχεράνη να εξαπολύσει επίθεση κατά της Ιερουσαλήμ, που αποτελεί ιερή πόλη όχι μόνο για το Ισραήλ αλλά και για το Ισλάμ.

Η Αρμενία

Στο άλλο μείζον ζήτημα που απασχολεί πλέον τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ο κ. Ομπάμα ζήτησε να προχωρήσει η διαδικασία προσέγγισης Τουρκίας και Αρμενίας, αλλά και εδώ ο Ταγίπ Ερντογάν εμφανίσθηκε διστακτικός, επιμένοντας να αποτρέψει ο Λευκός Οίκος την αναγνώριση της αρμενικής γενοκτονίας από την ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων, παρότι το Κογκρέσο λειτουργεί κάτω από τις δικές του επιρροές και ακολουθεί προτεραιότητες που συχνά δεν ταυτίζονται με αυτές της εκτελεστικής εξουσίας.

Η Χίλαρι Κλίντον είχε εκτενή συζήτηση με τον Αχμέτ Νταβούτογλου για το αρμενικό ζήτημα και, σύμφωνα με αξιωματούχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εξετάσθηκαν «δημιουργικές φόρμουλες» που θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο για την ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αρμενία.

Ελληνοτουρκικά και Κυπριακό

Χίλαρι Κλίντον και Αχμέτ Νταβούτογλου συναντήθηκαν δύο φορές. Οι Αμερικανοί εκφράζουν ελπίδες ότι στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα υπάρξει πρόοδος, θεωρώντας καθοριστικό παράγοντα την παρουσία του Γ. Παπανδρέου. Την Παρασκευή το απόγευμα ο Ελληνας πρωθυπουργός είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Τούρκο ομόλογό του κ. Ταγίπ Ερντoγάν και συμφώνησαν η επίσκεψη του τελευταίου στην Αθήνα να γίνει τέλη Μαΐου.

Στην Κύπρο επενδύουν στον Δ. Χριστόφια και ταυτόχρονα ελπίζουν σε νίκη του Ταλάτ στις εκλογές που διεξάγονται σήμερα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, ενώ η πιθανή επικράτηση του Ντερβίς Ερογλου προκαλεί προβληματισμό. Η κ. Κλίντον συμφώνησε με τον Τούρκο ομόλογό της ότι σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ενθαρρύνουν τον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις.

Πάντως, σε περίπτωση που επικρατήσει ο κ. Ερογλου, η ελληνοκυπριακή πλευρά κινδυνεύει να βρεθεί στη χειρότερη δυνατή θέση. Να έχει προχωρήσει ο πρόεδρος Χριστόφιας σε παραχωρήσεις, τις οποίες η πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων πολιτών και των πολιτικών κομμάτων θεωρούν υπερβολικές, αλλά η διεθνής κοινότητα αντί να πιέσει την τουρκοκυπριακή πλευρά να ανταποκριθεί με ανάλογες κινήσεις, να στρέψει τις πιέσεις προς την ελληνοκυπριακή πλευρά με σκοπό να διασφαλίσει τη συνεργασία του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη ο οποίος χαρακτηρίζεται «εθνικιστής».