Θέλουμε τα γεγονότα ή τις αποσιωπήσεις;

Τον ερχόμενο μήνα στο διεθνές Φεστιβάλ του Βερολίνου η Ελλάδα θα εκπροσωπηθεί από δύο ταινίες: μία κατά βάση αλβανική, την «Αμνηστία», του πρωτοεμφανιζόμενου και ταλαντούχου Μπουγιάρ Αλιμάνι (εδώ και χρόνια κατοίκου Αθηνών), στην οποία η χώρα μας συμμετέχει ως συμπαραγωγός, και μια ελληνική με τον αγγλόφωνο τίτλο «Man at sea» και διεθνή, ουμανιστικό προβληματισμό, του Κωνσταντίνου Γιάνναρη. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε μια σπονδυλωτή ταινία για την Κωνσταντινούπολη με τίτλο «Do not forget me - Istanbul», στην οποία μία από τις έξι ιστορίες έχει γυρίσει Ελληνας σκηνοθέτης (Στέργιος Νιζήρης), ενώ την επιμέλεια του σεναρίου είχε ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης. Οι υπόλοιποι σκηνοθέτες είναι από τη Βοσνία, την Παλαιστίνη, τη Σερβία, την Αμερική.

Στην τέχνη η συνύπαρξη είναι προϋπόθεση. Καλλιτέχνες και παραγωγοί από χώρες, που σε πολιτικό επίπεδο έχουν άλυτα θέματα και διελκυστίνδες αιώνων να διαχειριστούν, κάθονται γύρω από ένα τραπέζι και συναποφασίζουν λύσεις, οικονομικές, αισθητικές, πολιτισμικές.

Είναι η τέχνη μια ανεξάρτητη και ιδιότυπη συνιστώσα της κοινωνικής ζωής; Ο πολιτισμός δεν είναι ένα ξεχωριστό και αυτόνομο σύστημα, αναδύεται μέσα από δράσεις και πράξεις.

Σε αντιφατικούς καιρούς, όμως, όπου οι κοινωνικές συγκρούσεις διαλύουν σταθερές και βεβαιότητες, οι διαχωριστικές γραμμές βαθαίνουν και τα πάθη οξύνονται γιατί πίσω από αμετακίνητες θέσεις και απόψεις καλύπτονται εγγενείς ανασφάλειες και ερμηνευτικές αδυναμίες. Η λέξη ταυτότητα παραπέμπει πάντα στην εθνική ταυτότητα. Κάτι που στον χώρο της τέχνης έχει προ πολλού λυθεί, ακόμη και όταν έχουν εμφανιστεί αντιδράσεις και συρράξεις για ονομασίες και αποκλειστικές χρήσεις. Οταν κάποιοι, για παράδειγμα, πιστεύουν ότι για την παρουσίαση της ελληνικής τραγωδίας, οι Ελληνες δημιουργοί είναι οι πλέον αρμόδιοι γιατί αυτοί κατέχουν κλειδιά, μυστικά και ντοκουμέντα. Ή ότι στη θεατρική ή κινηματογραφική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας οι αυτόχθονες καλλιτέχνες έχουν το προβάδισμα. Πριν από πέντε χρόνια μια Τουρκάλα σκηνοθέτις, η Γιεσίμ Ουστάογλου, γύρισε μια ταινία («Περιμένοντας τα σύννεφα») πάνω στην ταυτότητα και στη μνήμη του ποντιακού ελληνισμού.

Οι αναφορές στην Αλβανία και την Τουρκία δεν είναι τυχαίες. Οσο ο διάλογος σε πολιτικό επίπεδο ανάμεσα στην Ελλάδα και τις δύο χώρες παραμένει στάσιμος, αδιέξοδος και οι όποιες προσεγγίσεις βασίζονται σε εξαιρετικά εύθραυστες ισορροπίες, η καλλιτεχνική συνεργασία προπορεύεται, εξοικειωμένη με τη διαφορετικότητα και την ετερότητα. Οχι, απλώς, εξοικειωμένη, αλλά στηριζόμενη και εμπνεόμενη από αυτήν. Προφανώς και τα μεγέθη της πολιτικής σκακιέρας δεν είναι συγκρίσιμα με εκείνα της τέχνης, ούτε η επιρροή και οι συνέπειες των αποφάσεων.

Ο Τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ παραλίγο να συλληφθεί γιατί είχε πει ότι στην Τουρκία σκοτώθηκαν 1 εκατ. Αρμένιοι και 30.000 Κούρδοι. Γιατί αποκάλυψε «όχι τα γεγονότα της τουρκικής ιστορίας αλλά τις αποσιωπήσεις», όπως δήλωσε ο ίδιος.

Η απάντηση του Παμούκ μας φέρνει αντιμέτωπους με το ίδιο δίλημμα: θέλουμε να ζούμε με τα γεγονότα ή με τις αποσιωπήσεις;

Πηγή: kathimerini.gr