Menu

Xρήστος Κισατζεκιάν

Ή­δη φω­το­ρε­πόρ­τερ α­πό τα 17 του χρό­νια, αιχ­μα­λώ­τι­σε στο φα­κό του πε­ρισ­σό­τε­ρα α­πό 6.000 η­χη­ρά ο­νό­μα­τα της εγ­χώ­ριας και πα­γκό­σμιας μου­σι­κής σκη­νής, ε­νώ κα­τά­φε­ρε να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει το με­γα­λύ­τερό του ό­νει­ρο: να συν­δυά­σει τις δύ­ο πε­λώ­ριες του α­γά­πες, τη μου­σι­κή με τη φω­το­γρα­φί­α. Ο Χρή­στος Κι­σα­τζε­κιάν δι­καί­ως μπορεί να πε­ρη­φα­νεύ­ε­ται ό­τι έ­χει συλ­λέ­ξει στο φω­το­γρα­φι­κό του αρ­χεί­ο προ­σωπι­κό­τη­τες α­πό ό­λα τα ιδιώ­μα­τα της μου­σι­κής, ε­κτός από σκυ­λά­δες..

Πώς ξε­κί­νη­σε η ε­να­σχό­λη­σή σου με τη φω­το­γρα­φί­α και ει­δι­κό­τερα με το φω­το­ρε­πορ­τάζ;

Θα ή­ταν πρα­κτι­κά α­δύ­να­τον να… ξε­φύ­γω με­γα­λώ­νο­ντας μέ­σα σε έ­να σπί­τι ό­που ο πα­τέ­ρας μου, Γε­ώρ­γιος Κι­σα­τζε­κιάν, υ­πήρ­ξε δια­φημι­στής με «Δ» κε­φα­λαί­ο. Δη­λα­δή ή­ταν συγ­χρό­νως μα­κε­τί­στας, κει­με­νο­γρά­φος, γρα­φί­στας και φω­το­γρά­φος. Α­να­φέ­ρο­μαι σε μια επο­χή που οι δια­φη­μι­στές ή­ταν πο­λυ­πράγ­μο­νες και πολυ­τά­λα­ντοι. Η αρ­χή έ­γι­νε κά­που στα δέκα μου χρό­νια, ό­ταν μου χά­ρι­σε μια φω­το­γρα­φι­κή μη­χα­νή, μια Voigtlander διο­πτι­κή ρεφλέξ και άρ­χι­σε να μου δί­νει τα ληγ­μέ­να φιλ­μ που του ξέ­με­ναν για να πει­ρα­μα­τί­ζο­μαι εκ του α­σφα­λούς ως αρ­χά­ριος. Ή­ταν ε­ντε­λώς χει­ρο­κί­νη­τη, δί­χως κα­νένα αυ­το­μα­τι­σμό, ο­πό­τε μπή­κα στα «βαθιά» ε­ξαρ­χής μα­θαί­νο­ντας να ρυθ­μί­ζω τα πά­ντα. Ό­μως το πιο όμορ­φο κομ­μά­τι ή­ταν με­τά τη λή­ψη, ό­που μου εμ­φά­νι­ζε τα φιλμ, ε­κτύ­πω­νε δείγ­μα­τα (contacts) και κα­θό­ταν μα­ζί μου ώ­ρες να τα σχο­λιά­σου­με και να βρού­με ποιες ή­ταν σω­στές λή­ψεις και ποιες ε­πι­δέ­χο­νταν βελ­τί­ω­σης ως αί­σθη­ση κά­δρου ή α­πό τε­χνι­κής πλευ­ράς. Τε­ρά­στιο σχο­λεί­ο για μέ­να.

 

Και το ε­πό­με­νο κομ­βι­κό ση­μεί­ο;

Ή­ταν ό­ταν η θεί­α μου, Μα­ρί­α Φω­τει­νού, ό­ντας υ­πεύ­θυνη του Τη­λε­οπτι­κού Τμή­μα­τος στην ε­φη­με­ρίδα «Έ­θνος»- τό­τε που ή­ταν με δια­φο­ρά η πρώ­τη σε κυ-κλο­φο­ρί­α ε­φη­με­ρί­δα στη χώ­ρα μας- γνω­ρίζο­ντας το πά­θος μου, έ­μα­θε πως χρειά­ζο­νταν ά­με­σα ά­το­μο για το τμήμα του φω­το­ρε­πορ­τάζ. Πα­ρό­τι δε­κα­ε­πτά χρο­νών με τα μυα­λά στα κά­γκε­λα -μό­λις εί­χα τε­λειώ­σει το σχο­λεί­ο κα­θό­τι εί­χα κερ­δί­σει χρό­νο- και ε­πι­πλέ­ον ε­ρω­τευ­μέ­νος για πρώ­τη φο­ρά, 1η Αυ­γού­στου του 1983 έ­πιασα δου­λειά, κα­τα­κα­λό­και­ρο. Μα ου­δέ­πο­τε με­τά­νιω­σα για ε­κεί­νη την ε­πι­λο­γή. Α­ντι­θέ­τως μά­λι­στα! Του χρό­νου συ­μπληρώ­νω αι­σί­ως τριά­ντα χρό­νια ως φω­το­ρε­πόρ­τερ και δεν α­πα­σχο­λή­θη­κα ού­τε μια μέ­ρα με κά­τι άλ­λο για τα προς το ζην.

 

Πώς κα­τά­φε­ρες να α­νή­κεις στις σπά­νιες πε­ρι­πτώ­σεις που έ­καναν το με­ρά­κι τους δου­λειά;

Ει­δι­κά α­πό το 1989 που συν­δύ­α­σα τις δυο με­γά­λες μου λα­τρεί­ες, τη μου­σι­κή και τη φω­το­γρα­φί­α, ε ναι, ζω το προ­σω­πι­κό μου ό­νει­ρο και χαί­ρο­μαι α­φά­ντα­στα για αυ­τό. Πι­στεύ­ω πως εί­ναι έ­νας συν­δυα­σμός θέ­λη­σης, ε­πι­μο­νής, κό­που, πει­θαρ­χί­ας και τύ­χης που με ώ­θη­σε να τα κα­τα­φέ­ρω. Διό­τι το φω­το­ρε­πορτάζ εί­ναι έ­να ι­διόρ­ρυθ­μο ε­πάγ­γελ­μα που σε πε­τά­ει έ­ξω μο­νο­μιάς αν δεν εί­σαι άρ­ρω­στος με τη φω­το­γρα­φί­α του «δρό­μου» και την τσί­τα που σου προ­σφέ­ρει το κυ­νή­γι της στιγ­μής. Εί­ναι τό­σο αγ­χώ­δης, αλ­λο­πρό­σαλ­λη, πιε­στι­κή και ά­στα­τη η ζω­ή σου, που δε στέ­κει όρ­θιο τί­πο­τε δί­πλα σου. Δεν σε α­ντέ­χει κα­νείς.

 

Και τώ­ρα στα …δι­κά μας

Η αρ­μενι­κή κα­τα­γω­γή σου κα­τά πό­σο σε έ­χει ε­πη­ρε­ά­σει;

Ί­σως στην ό­ποια «καλ­λι­τε­χνι­κό­τη­τα» με διέ­πει; Άλ­λω­στε, το πό­σο καλ­λι­τε­χνι­κός λα­ός εί­μα­στε α­πο­δει­κνύ­ε­ται πε­ρί­τρα­να α­πό τα βάθη των αιώ­νων. Κα­τά τα άλ­λα, κα­κά τα ψέ­μα­τα, ο πα­τέ­ρας μου δεν ή­ταν α­πό ε­κεί­νους που α­νή­καν ε­νερ­γά στην αρ­μενι­κή πα­ροι­κί­α της Ελ­λά­δας κα­θό­τι ή­ταν ου­σια­στι­κά αυ­τό που λέ­με Αι­γυ­πτιώ­της. Στο Κά­ι­ρο γεν­νήθη­κε και με­γά­λω­σε έ­ως το 1964, και η κοι­νό­τη­τα που τους φι­λο­ξε­νού­σε ε­κεί ή­ταν η ελ­λη­νι­κή, λό­γω της μη­τέ­ρας του που προ­ερ­χό­ταν α­πό τη Σέ­ρι­φο. Εξ ου και δεν ή­ξε­ρε κα­θό­λου αρ­μενι­κά για να μου τα μά­θει. Πα­ρό­λα αυ­τά, εί­μαι βα­θιά πε­ρή­φα­νος για την αρ­μενι­κή ρί­ζα μου α­φού ο αρ­μενι­κός λα­ός μο­νό το Κα­λό και την Τέ­χνη προ­ά­γει και υ­πη­ρε­τεί.

 

Έ­χεις ε­πισκε­φτεί την Αρ­με­νί­α;

Δυ­στυ­χώς ό­χι α­κό­μη. Συ­γκυ­ρια­κά δεν έ­τυ­χε. Και ή­ταν πά­ντο­τε ό­νει­ρο ζω­ής. Το έ­χω ως σκο­πό και εύ­χο­μαι με το που ξε­πε­ρα­στεί αυ­τή η κα­τα­σκευα­σμένη κρί­ση που βιώ­νου­με στη χώ­ρα μας, να πά­ω με τη φω­το­γρα­φι­κή μου… α­γκα­λιά και να ε­πι­στρέ­ψω με α­μέ­τρη­τες ει­κό­νες. Δυ­στυ­χώς πο­τέ δεν έ­μα­θα πώς ο­νο­μαζό­ταν το χω­ριό των προ-παπ­πού­δων μου. Α­πλά γνω­ρί­ζω ό­τι βρι­σκό­ταν κά­που στους πρό­πο­δες του Α­ρα­ράτ, στην πλευ­ρά που α­νή­κει πλέ­ον στην Τουρ­κί­α.

Υ­πάρ­χουν δι­η­γή­σεις α­πό την οι­κο­γέ­νειά σου σχε­τι­κά με τη Γε­νο­κτο­νί­α και πό­σο ευαι­σθητο­ποι­η­μέ­νος εί­σαι ό­σο α­φο­ρά το Αρ­μενι­κό ζή­τη­μα;

Δι­ή­γη­ση α­πό τον πα­τέ­ρα μου πρό­λα­βα να έ­χω μία, αλ­λά ση­μα­ντι­κή. Ή­ταν γαιο­κτή­μο­νες και αλο­γο­τρό­φοι οι πρό­γο­νοί μας α­πό ό­τι έ­λε­γε ο πα­τέ­ρας του και παπ­πούς μου, τον ο­ποί­ο δεν γνώ­ρι­σα. Εί­χαν τε­ρά­στιες ε­κτά­σεις με ο­πο­ρω­φό­ρα, α­μέ­τρη­τα ά­λογα και έ­κα­ναν ε­μπό­ριο. Πλού­τος και ευ­μά­ρεια, κό­ποι μιας ο­λά­κε­ρης ζω­ής που εί­χαν πιά­σει τό­πο. Οι χρυ­σές λύ­ρες με­τριό­ντου­σαν με κα­λά­θια και ό­χι μία-μία.

Και ξάφ­νου, α­πό τη μια μέ­ρα στην άλλη, ο παπ­πούς μου ο Α­ράμ θυ­μό­ταν τον ε­αυ­τό του ως πε­ντά­χρο­νο ξυ­πό­λη­το παι­δί, να τρέ­χει με­ρό­νυ­χτα με την α­δελ­φή του για να γλυ­τώ­σουν το τομά­ρι τους, ορ­φα­νοί πλέ­ον, για να φτά­σουν στα πα­ρά­λια και να πά­νε α­πέ­να­ντι στην Αί­γυ­πτο ό­που θα άρ­χι­ζαν α­πό το μη­δέν. Τα σχό­λια εί­ναι πε­ριτ­τά.


Ποια η ά­πο­ψή σου για την άρ­νη­ση της Τουρ­κί­ας;

Εί­ναι άλ­λο έ­να χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό της τουρ­κι­κής δι­πλω­μα­τί­ας και πο­λι­τι­κής - και ε­δώ συ­νει­δη­τά δεν λέ­ω ε­νός ο­λό­κλη­ρου λα­ού - που με κά­νει έ­ξω φρε­νών. Και γου­στά­ρω πο­λύ τους System Of A Down και τον Σερ­τζ που δεν έχουν πά­ψει ού­τε στιγ­μή να μά­χο­νται προς αυ­τή την κα­τεύ­θυν­ση.

Δεί­χνει πό­σο ά­γριος και α­δί­στα­κτος εί­ναι ο συλ­λο­γι­κός νους των τούρ­κων διπλω­μα­τών και εν γέ­νει αυ­τών που κι­νούν τα νή­μα­τα και κα­τευ­θύ­νουν τον τουρκι­κό λα­ό αιώ­νες τώ­ρα. Ό­μως πι­στεύ­ω πως εί­ναι πλέ­ον θέ­μα χρό­νου για να α­να­τρα­πεί αυ­τή η α­πε­χθής τα­κτι­κή και να α­να­γνω­ρι­στεί ε­πι­τέ­λους η Γε­νο­κτο­νί­α.

 

Πε­ρί μου­σι­κής και …μου­σι­κής

Πά­ει και­ρός α­πό την τε­λευ­ταί­α μας συνά­ντη­ση, στη συ­ναυ­λί­α του Σερ­τζ Ταν­κιάν στην Α­θή­να. Τι ε­ντυπώ­σεις α­πο­κό­μι­σες α­πό την ε­πα­φή μα­ζί του και πώς σου φά­νη­κε η πρό­σφα­τη δου­λειά του;

Μου έ­κα­νε τε­ρά­στια εντύ­πω­ση η α­με­σό­τη­τα και η α­πλό­τη­τά του α­πό την πρώ­τη κιό­λας στιγ­μή που βρεθή­κα­με. Προ­σγειω­μέ­νο ά­το­μο. Εί­ναι μορ­φω­μέ­νος, ο­ξυ­δερ­κής και καλ­λιερ­γη­μέ­νος, πα­ρα­μέ­νει ε­νερ­γός μα­χη­τής και αν­θρω­πι­στής πα­ρά τα χρή­μα­τα που έ­χει βγά­λει και αυ­τό τον τι­μά! Ό­σο για το πρό­σφα­το άλ­μπουμ του «Harakiri», προ­σω­πι­κά θα συμ­φω­νή­σω α­πό­λυτα με την πα­ρου­σί­α­ση του φίλ­τα­του Δη­μή­τρη Τσού­ντα­ρου στο Metal Hammer, δη­λα­δή ό­τι εί­ναι κα­λύ­τε­ρο από το «με­γα­λο­μα­νές» Imperfect Harmonies αλ­λά πιο κά­τω α­πό το Elect The Dead.

 

Ε­κτός της ενα­σχό­λη­σής σου με τη φω­το­γρα­φί­α, εί­σαι και ι­δρυ­τι­κό μέ­λος των What’s the Buzz και Infidel. Πό­σο ...μου­σι­κός εί­σαι τε­λι­κά;

Μου­σι­κός… βα­ριά κου­βέ­ντα. Δε σπού­δα­σα μου­σι­κή, εί­μαι αυ­τοδί­δα­κτος. Βέ­βαια α­πό τό­τε που θυ­μά­μαι τον ε­αυ­τό μου, ό­λα ό­σα με αφορούν έ­χουν ως ε­πί­κε­ντρο τη Μου­σι­κή. Ή­δη α­πό τα πέ­ντε μου ά­κου­γα, κα­θη­με­ρι­νά και ε­πιστα­μέ­να μπά­ντες - χά­ρη στον κα­τά δέ­κα χρό­νια με­γαλύ­τε­ρο α­δελ­φό μου που θε­ω­ρώ και μέ­ντο­ρα. Συλ­λέ­γω άλ­μπουμ α­πό τα εν­νιά μου. Παί­ζω μπά­σο α­πό τα δε­κα­τρί­α μου. Έ­χω συν­θέ­σει κομ­μά­τια, έ­χω γρά­ψει στί­χους και έ­χω συμ­με­τά­σχει σε τρεις δι­σκο­γρα­φι­κές δου­λειές α­πό το 1979 μέ­χρι σή­μερα. Και α­πό την άλ­λη …φω­το­γρα­φί­ζω Μου­σι­κή α­πό το 1989 για ε­πώ­νυ­μα έ­ντυ­πα του εξω­τε­ρι­κού και της χώ­ρας μας και έ­χω πά­ρει συ­νέ­ντευ­ξη α­πό χί­λιους και πλέον ε­πώ­νυ­μους ή­ρω­ες μου. Παί­ζω μου­σι­κές σε clubs και bars. Ο­πό­τε, το πό­σο μουσι­κός εί­μαι ναι μεν «παί­ζε­ται», ό­μως το πό­σο η Μου­σι­κή εί­ναι τα πά­ντα για μέ­να εί­ναι προ­φα­νές .

 

Τα προ­σε­χή σου σχέ­δια τι πε­ρι­λαμ­βά­νουν;

Σε γε­νι­κές γραμ­μές θα συ­νε­χί­σω να κά­νω αυ­τό που λα­τρεύ­ω και με τρέ­φει. Α­πό τα πιο ση­μα­ντι­κά και ά­με­σα σχέ­διά μου εί­ναι η κυ­κλο­φο­ρί­α του πρώ­του album των Double Treat, της μπά­ντας που έ­χου­με στήσει με τον α­δελ­φι­κό μου φί­λο Σω­τή­ρη Λα­γω­νί­κα -ντρά­μερ και τρα­γου­δι­στή- καθώς και η α­να­ζω­πύ­ρω­ση των What’s The Buzz.

Α­πό την άλ­λη σκο­πεύ­ω να ξε­κι­νή­σω να βά­λω σε τά­ξη μια σει­ρά α­μέ­τρη­των -α­πο­μα­γνη­το­φω­νη­μένων και μη- συ­νε­ντεύ­ξε­ων που έ­γι­ναν ε­δώ και δε­κα­ο­κτώ χρό­νια με jazz, blues, latin, ethnic, pop, rock μου­σι­κούς μέ­σα α­πό το μου­σι­κό έ­ντυπο Metal Hammer. Ού­τε το 1/5 α­πό αυ­τό το υ­λι­κό δεν έ­χω δη­μο­σιεύ­σει. Πιο συ­γκε­κριμέ­να, πρό­κει­ται για μια συλ­λο­γή α­νέκ­δο­των ι­στο­ριών ε­πώ­νυ­μων καλ­λι­τε­χνών που μι­λούν για κά­θε μια α­πό τις δι­σκο­γρα­φι­κές κυ­κλο­φο­ρί­ες τους. Και με ενδια­φέ­ρει να κά­νω έ­να βι­βλί­ο για διε­θνή χρή­ση με αυ­τό το σπά­νιο υ­λι­κό, καθό­τι ο πλού­τος των πλη­ρο­φο­ριών εί­ναι α­πί­στευ­τος.

Μια προ­σπά­θεια που δεν έχω συ­να­ντή­σει έ­ως σή­με­ρα α­πό συ­να­δέλ­φους μου, ε­ντός και ε­κτός των συ­νό­ρων.

 

Στη πο­λυε­τή κα­ριέ­ρα σου, ποιες στιγ­μές α­κό­μα τις θυ­μά­σαι;

Εί­ναι τό­σο πολ­λές οι ό­μορ­φες στιγ­μές και τό­σο λί­γες οι ά­σχημες. Ό­μως με το «πι­στό­λι στον κρό­τα­φο» ας δια­λέ­ξω μία. Α­πό τις κο­ρυ­φαί­ες μου ως α­κρο­α­τή και φω­το­γρά­φου εί­ναι σί­γου­ρα η α­ξέ­χα­στη εμ­φά­νι­ση των Camel στο «Ρό­δον Club» το Δε­κέμ­βρη του 2000, α­φού οι πα­ρε­υρι­σκό­με­νοι γί­να­με μάρ­τυ­ρες μιας α­πί­στευ­της συ­ναι­σθη­ματι­κής αλ­λη­λο­ε­πί­δρα­σης με τον α­νε­πα­νά­λη­πτο Andrew Latimer, κι­θα­ρί­στα του γκρουπ, ο ο­ποί­ος έ­παι­ξε τό­σο πη­γαί­α, τό­σο δια­δρα­στι­κά, που συ­γκι­νή­θη­κε ε­πί σκη­νής, κά­νο­ντάς με να βουρ­κώ­σω στο λε­πτό. Κοί­τα­ξα τριγύ­ρω μου και δεν ή­μουν ο μό­νος με δά­κρυα στα μά­τια. Εί­χα την τύ­χη να γνω­ρί­ζω τον Latimer προ­σω­πι­κά. Αν η αν­θρω­πό­τη­τα ή­ταν γε­μά­τη α­πό τέ­τοια πλά­σμα­τα, ο κό­σμος θα ή­ταν πραγ­μα­τι­κά ό­μορ­φος…

 

Έ­λε­να Κιουρ­κτσή

 

Πηγή: armenika.gr


Διαβάστε περισσότερα...

Αρμενικό Σύστημα Υγείας - Ιστορική αναδρομή και πρόοδος

Η Αρ­με­νί­α κή­ρυ­ξε ε­πί­ση­μα την α­νε­ξαρ­τησί­α της από τη Σο­βιε­τι­κή Έ­νω­ση το 1991 και ξε­κί­νη­σε μια στρα­τη­γι­κή γρή­γο­ρης «θε­ρα­πεί­ας-σοκ» για την οι­κο­νο­μι­κή με­ταρ­ρύθ­μι­ση. Ω­στό­σο, η δη­μιουρ­γί­α μιας δη­μο­κρα­τι­κής κοι­νω­νί­ας που βα­σί­ζε­ται στις αρ­χές της οι­κο­νομί­ας της α­γο­ράς πα­ρα­μέ­νει έ­να ο­δυ­νη­ρά δύσκο­λο έρ­γο. Η με­τά­βα­ση εί­χε σο­βα­ρές και μα­κρο­πρό­θε­σμες ε­πι­πτώ­σεις στο ει­σό­δη­μα και την ευ­η­με­ρί­α του πλη­θυ­σμού. Το προσ­δό­κι­μο ζω­ής εί­ναι πο­λύ χα­μη­λό σε σχέ­ση με τις ευ­ρω­πα­ϊ­κές χώ­ρες και τα ε­πί­πε­δα φτώχειας εί­ναι ση­μα­ντι­κά, ε­νώ πα­ράλ­ληλα η παι­δεί­α και το μορ­φω­τι­κό ε­πί­πε­δο των ε­νη­λί­κων έ­χουν πα­ρα­μεί­νει υ­ψη­λά.

Η Αρ­με­νί­α κλη­ρο­νό­μη­σε έ­να σύ­στη­μα υ­γείας ορ­γα­νω­μέ­νο σύμ­φω­να με το πρό­τυ­πο Semashko1  που εγ­γυά­ται την ε­λεύ­θε­ρη ια­τρι­κή βο­ή­θεια και πρό­σβα­ση σε πλή­ρες φά­σμα της πρω­το­βάθ­μιας, δευ­τε­ρο­βάθ­μιας και τρι­το­βάθ­μιας πε­ρί­θαλ­ψης στο σύ­νο­λο του πλη­θυ­σμού. Το Σο­βιε­τι­κό αυ­τό σύ­στη­μα ή­ταν ι­διαί­τε­ρα συγκε­ντρω­τι­κό με κά­θε­τη και κε­ντρι­κή δια­χεί­ρι­ση, το ο­ποί­ο πα­ρέ­λει­ψε να λά­βει υ­πό­ψη της α­νά­γκες υ­γεί­ας του πλη­θυ­σμού της κά­θε Δη­μο­κρα­τί­ας.

Υ­πήρ­χε μια έμ­φα­ση στους διαρ­θρω­τι­κούς και πο­σο­τι­κούς δεί­κτες, με α­πο­τέ­λε­σμα την υ­περ­προ­σφο­ρά του υ­γειο­νο­μι­κού προ­σω­πι­κού και έ­να πλε­ό­να­σμα των νο­σο­κομεια­κών κλι­νών που ο­δη­γού­σε σε μια ά­νι­ση κα­τα­νο­μή των πό­ρων και α­να­πο­τε­λε­σμα­τι­κή ά­σκηση δη­μό­σιας πο­λι­τι­κής υ­γεί­ας.

Κα­τά τη στιγ­μή της κα­τάρ­ρευ­σης της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης, το σύ­στημα υ­γεί­ας που κλη­ρο­δο­τή­θη­κε στην Αρ­με­νί­α ή­ταν σε κα­κή κα­τά­στα­ση. Ο ια­τρι­κός ε­ξο­πλισμός και τα συ­να­φή ε­φό­δια ή­ταν πα­ρω­χη­μέ­νης τε­χνο­λο­γί­ας. Υ­πήρ­χε υ­περ­προ­σφο­ρά και στρε­βλή κα­τα­νο­μή των ερ­γα­ζο­μέ­νων στον το­μέ­α της υ­γεί­ας, η τε­χνο­γνω­σί­α του ια­τρι­κού προ­σω­πι­κού ή­ταν κα­τώ­τε­ρη του προσ­δο­κώ­με­νου και υ­πήρ­χαν ση­μα­ντι­κές α­νι­σό­τη­τες με­τα­ξύ των α­στι­κών και των α­γρο­τι­κών υ­πο­δο­μών και πό­ρων. Η κα­κή οι­κο­νο­μι­κή δια­χεί­ρι­ση και η ανυπαρ­ξί­α στε­λε­χών με γνώ­σεις δια­χεί­ρι­σης ια­τρι­κών υ­πη­ρε­σιών ήρ­θε να προ­στε­θεί σε α­να­πο­τε­λε­σμα­τι­κές χρή­σεις των ήδη πε­ριο­ρι­σμέ­νων πό­ρων.

 

Εμφανείς αδυναμίες


Α­πό την α­νε­ξαρ­τη­σί­α της, το σύ­στη­μα υ­γεί­ας στην Αρ­με­νί­α, έ­χει υ­πο­στεί πο­λυά­ριθ­μες αλ­λα­γές που έ­χουν στό­χο να βελ­τιώ­σουν τις εμ­φα­νείς α­δυ­να­μί­ες ε­νός σο­βιε­τι­κού μο­ντέ­λου και να βο­η­θή­σουν την ο­μα­λή με­τά­βα­ση σ’ έ­να μο­ντέρ­νο σύ­στη­μα υ­γεί­ας. Ο πλη­θυ­σμός, ι­διαί­τε­ρα ε­κεί­νος που έ­χει ιδιαί­τε­ρη α­νά­γκη (μη προ­νο­μιού­χοι, α­γρο­τι­κός πλη­θυ­σμός κ.ά), έ­χει πε­ριο­ρι­σμέ­νη πρό­σβα­ση σε υ­πη­ρεσί­ες υ­γεί­ας, ε­νώ οι διαθέσιμες εί­ναι συ­χνά αμ­φί­βο­λης ποιό­τη­τας. Βα­σι­κά φάρ­μα­κα για τα στοι­χειώ­δη δεν εί­ναι γε­νι­κά προ­σι­τά σε ό­σους τα έ­χουν α­νά­γκη. Πολ­λές ε­γκα­τα­στά­σεις, ι­διαί­τε­ρα στις α­γρο­τι­κές πε­ριο­χές, στε­ρού­νται σύγ­χρο­νης ια­τρικής τε­χνο­λογί­ας και αυ­τές που είναι υπάρχουν δεν χρη­σι­μο­ποιού­νται α­πο­τε­λε­σμα­τικά.

Έ­τσι, η δέ­σμευ­ση για δω­ρε­άν ια­τρο­φαρ­μακευ­τι­κή πε­ρί­θαλ­ψη πα­ρα­μέ­νει θε­ω­ρη­τι­κή και συχνά οι ά­τυ­πες πλη­ρω­μές -τα «φα­κε­λά­κια»- εί­ναι πλέ­ον α­πα­ραί­τη­τες. Υ­πολο­γί­ζε­ται ό­τι το 1992, το 90% των ια­τρι­κών δα­πα­νών στην Αρ­με­νί­α α­φο­ρού­σε τέ­τοιες άτυ­πες πλη­ρω­μές α­πό ι­διώ­τες. Πα­ρά τις ση­μαντι­κές ε­πεν­δύ­σεις στην πρω­το­βάθ­μια πε­ρί­θαλ­ψη, έ­να δυ­σα­νά­λο­γο με­ρί­διο των πό­ρων έ­χουν επεν­δυ­θεί στη δευ­τε­ρο­γε­νή και τρι­το­γε­νή φρο­ντίδα.

Παρ’ ό­λα αυ­τά, η Αρ­με­νί­α συμμε­τέ­χει ό­λο και πε­ρισ­σό­τε­ρο σε μια με­ταρρυθ­μι­στι­κή δια­δι­κα­σί­α που σκο­πό έ­χει τη δη­μιουρ­γί­α ε­νός συ­στή­μα­τος που δε δί­νει μόνο έμ­φα­ση στην α­ντι­με­τώ­πι­ση της νό­σου και την α­ντα­πό­κρι­ση στις ε­πι­δη­μί­ες αλ­λά κυ­ρίως στην πρό­λη­ψη, τη φρο­ντί­δα της οι­κο­γέ­νειας και των ευ­πα­θών κοι­νω­νι­κών ο­μά­δων.

 

Σημάδια εκσυγχρονισμού


Το 1992 το ε­πί­ση­μο Αρ­με­νι­κό Κρά­τος, άρ­χι­σε μια προ­σπά­θεια εκ­συγ­χρο­νι­σμού του συ­στή­μα­τος υ­γεί­ας. Αρ­χι­κά νο­μο­θε­τή­θη­κε έ­να σχέ­διο νό­μου πε­ρί της υ­γιει­νής, ε­πι­δη­μί­ας και της α­σφά­λειας του πλη­θυ­σμού. Ή­ταν μια πρώ­τη προ­σπά­θεια για να θε­σμο­θε­τη­θεί το δικαί­ω­μα κά­θε πο­λί­τη να έ­χει ά­με­ση πρό­σβα­ση στις υ­πη­ρε­σί­ες υ­γεί­ας. Το 1995 υ­ιο­θε­τή­θη­κε το «Πρό­γραμ­μα για την α­νά­πτυ­ξη και τη με­ταρ­ρύθ­μι­ση της υ­γειο­νο­μι­κής πε­ρί­θαλ­ψης στο σύ­στη­μα Υ­γεί­ας της Δη­μο­κρα­τί­ας της Αρ­με­νί­ας 1996-2000». Το πρό­γραμ­μα αυ­τό επιχειρούσε να προσ­διο­ρί­σει έ­να πλαί­σιο με­ταρ­ρύθ­μι­σης στο ό­ποιο θα εκ­συγ­χρο­νί­ζο­νταν οι το­μείς της δια­χεί­ρι­σης, οι υ­πο­δο­μές, η χρη­μα­το­δό­τη­ση και η εκ­παί­δευ­ση του υ­γειο­νο­μι­κού προ­σω­πικού.

Την ί­δια χρο­νιά προ­στέθηκε στο Σύ­νταγμα της Δη­μο­κρα­τί­ας άρ­θρο το ό­ποιο θε­σμο­θε­τεί το δι­καί­ω­μα των πο­λι­τών για δω­ρε­άν πα­ρο­χή υ­πη­ρε­σιών υ­γεί­ας και ε­πι­βεβαιώ­νει ό­τι η οι­κο­γέ­νεια, η μη­τρό­τη­τα και η παι­δι­κή η­λι­κί­α τε­λούν υ­πό την προστα­σί­α της κοι­νω­νί­ας και του κρά­τους. Το 1996 γί­νε­ται η πρώ­τη και πλέ­ον σο­βα­ρή προ­σπά­θεια με­ταρ­ρύθ­μι­σης στον το­μέ­α της υ­γεί­ας. Ψη­φί­ζε­ται ο νό­μος «για την ια­τρι­κή βο­ή­θεια και υ­πη­ρε­σί­ες υ­γεί­ας στον πλη­θυ­σμό».

Ο νό­μος αυ­τός έ­γι­νε έ­να ση­μεί­ο κα­μπής, δε­δο­μέ­νου ό­τι κα­ταρ­γή­θη­κε ου­σια­στι­κά το σο­βιε­τι­κό σύ­στη­μα υ­γεί­ας με την πα­ρου­σί­α­ση ε­νός νο­μι­κού πλαι­σί­ου για την ει­σα­γω­γή ε­ναλ­λα­κτι­κών μέ­σων χρη­μα­το­δό­τη­σης της υ­γειο­νο­μι­κής πε­ρί­θαλ­ψης, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων «τε­λών χρή­σης», δη­λα­δή μιας μορ­φής ασφαλι-στικών ει­σφο­ρών και για τη λει­τουρ­γί­α νοση­λευ­τι­κών μο­νά­δων υ­πό την αι­γί­δα ι­δρυ­μά­των του ε­ξω­τε­ρι­κού. Το τε­λευ­ταί­ο α­πο­δεί­χθη­κε ιδιαί­τε­ρα ευερ­γε­τι­κό για τον πλη­θυ­σμό για­τί έ­κτο­τε φι­λαν­θρω­πι­κές ορ­γα­νώ­σεις α­πό τις αρμέ­νι­κες πα­ροι­κί­ες της Δια­σπο­ράς άρ­χι­σαν να συμ­με­τέ­χουν ε­νερ­γά στην υ­λο­ποί­η­ση ε­πεν­δύ­σε­ων στον το­μέ­α της Υ­γεί­ας.

Το 2000 ε­γκρί­θη­κε α­πό την κυ­βέρ­νη­ση το σχέ­διο νό­μου για τη «Στρα­τη­γι­κή α­νά­πτυ­ξης του συ­στή­μα­τος υ­γεί­ας στην Αρ­με­νί­α 2000-2003» πε­ρι­γρά­φο­ντας τους μα­κρο­πρό­θε­σμους στό­χους και την κα­τεύ­θυν­ση της πε­ραι­τέ­ρω α­νά­πτυ­ξης του συ­στή­μα­τος υ­γειο­νο­μι­κής πε­ρί­θαλ­ψης με σκο­πό την ενίσχυση της πρό­σβα­σης των πο­λι­τών στις υ­πη­ρε­σί­ες υ­γεί­ας, τη βελ­τί­ω­ση της ορ­γά­νω­σης, της δια­χεί­ρι­σης και της ποιό­τη­τας της πε­ρί­θαλ­ψης αλλά και την προ­ώ­θη­ση της πρω­το­βάθ­μιας φρο­ντί­δας υ­γεί­ας.

 

Πρώτοι «καρποί»


Η πα­ρού­σα κα­τά­στα­ση πα­ρα­μέ­νει δύσκο­λη για την πλειο­νό­τη­τα των πο­λι­τών της Αρ­μενι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας. Έ­χουν βε­βαί­ως γί­νει σπου­δαία βή­μα­τα προς τη σω­στή κα­τεύ­θυν­ση, αλ­λά η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ι­δί­ως στις πα­ρα­με­λη­μέ­νες ε­παρ­χί­ες της Δη­μο­κρα­τί­ας, πα­ρα­μέ­νει ζο­φε­ρή. Η ποιό­τη­τα των υ­πη­ρε­σιών υ­γεί­ας έ­χει βελ­τιω­θεί αι­σθη­τά. Οι ε­πεν­δύ­σεις σε τε­χνο­λο­γι­κό υ­λι­κό και αν­θρώ­πι­νο δυ­να­μι­κό έ­χουν αρ­χί­σει να α­πο­δί­δουν καρ­πούς. Το πο­σο­στό των ι­διω­τι­κών δα­πα­νών σε υ­πη­ρε­σί­ες υ­γεί­ας έ­χει υ­πο­χω­ρή­σει μέ­σα σε μια δε­κα­πε­ντα­ετί­α α­πό 90% σε 75%.

Νε­α­ροί αρ­μέ­νιοι ια­τροί με έ­ξο­δα του κρά­τους με­τεκ­παι­δεύ­ο­νται και ει­δι­κεύ­ο­νται σε α­να­γνω­ρι­σμέ­να ι­δρύ­μα­τα του ε­ξω­τε­ρι­κού, αν και έ­να με­γά­λο πο­σο­στό α­πό αυ­τούς δι­στά­ζουν να γυ­ρί­σουν πί­σω στην Αρ­με­νί­α. Στην πρω­τεύ­ου­σα Ε­ρε­βάν, έ­χουν χτι­στεί και­νούρ­για νοσο­κο­μεί­α και υ­γειο­νο­μι­κές μο­νά­δες που προ­σφέ­ρουν υ­ψη­λού ε­πί­πε­δου υ­πη­ρε­σί­ες στο λα­ό.

Το πρό­βλη­μα πα­ρα­μέ­νει ό­μως με­γά­λο στις υ­πό­λοι­πες πό­λεις και τα χω­ριά της περι­φέ­ρειας. Η προ­σο­χή της πο­λι­τι­κής η­γε­σί­ας έ­χει ε­στια­στεί στην πρω­τεύ­ου­σα και η επαρ­χί­α έ­χει πα­ραμε­λη­θεί. Σε αυ­τό το ε­πί­πε­δο η βο­ή­θεια των πα­ροι­κιών της Δια­σπο­ράς έ­χει προ­σφέ­ρει λύ­σεις και υ­πάρ­χουν τε­ρά­στιες προ­ο­πτι­κές για α­ρω­γή στο μέλ­λον.

 

Σωτήριες επενδύσεις


Το 2005 υ­λο­ποι­ή­θη­κε μια με­γά­λη επέν­δυ­ση α­πό τον Αρ­με­νι­κό Κυα­νού Σταυ­ρό (ΑΚΣ) στην πε­ριο­χή Α­χου­ριάν, έ­να μι­κρό χω­ριό πέντε χι­λιό­με­τρα νό­τια του Γκιουμ­ρί. Ε­γκαι­νιά­στηκε έ­να Μαιευ­τή­ριο και Παι­δια­τρι­κό κέ­ντρο που ε­ξυ­πη­ρε­τεί α­πο­κλει­στι­κά τους φτω­χούς α­γροτι­κούς πλη­θυ­σμούς της πε­ριο­χής. Α­πό το 2005 έχουν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί πά­νω α­πό 2.500 το­κε­τοί, με τε­ράστι­α μεί­ω­ση πα­ράλ­λη­λα στη μητρι­κή και νε­ο­γνι­κή θνη­σι­μό­τη­τα.

Η κλι­νι­κή αυ­τή εξακολουθεί να χρη­μα­το­δο­τείται α­κό­μη και σή­με­ρα α­πό τον ΑΚ­Σ. Έ­να α­κό­μη σπου­δαί­ο έρ­γο, η δη­μιουρ­γί­α και ο ε­ξο­πλι­σμός αι­μα­το­λο­γι­κής και παι­δια­τρι­κής ο­γκο­λο­γι­κής κλι­νι­κής, στο Παι­δια­τρι­κό Νο­σο­κο­μείο του Ε­ρε­βάν, έ­γι­νε πραγ­μα­τι­κό­τη­τα το 2007, α­πό πό­ρους του ALL ARMENIA FUND (HIMNATRAM) και χο­ρη­γί­α α­πό τον Αρ­γε­ντι­νο­αρ­μέ­νιο Έ­ντυ Σα­ριάν.

Συ­μπε­ρα­σμα­τι­κά, θα μπο­ρού­σα­με να πού­με ό­τι πα­ρά τις δυ­σκο­λί­ες, η κα­τά­στα­ση στον το­μέ­α της υ­γεί­ας έ­χει βελ­τιω­θεί αι­σθητά την τε­λευ­ταί­α δε­κα­πε­ντα­ε­τί­α. Ζω­τι­κής φύ­σε­ως προ­βλή­μα­τα, ό­πως η α­νι­σο­κα­τα­νο­μή των δια­θέ­σι­μων πό­ρων και η ελ­λι­πής τε­χνο­γνωσί­α του προ­σω­πι­κού υ­γεί­ας, συ­νε­χί­ζουν να είναι υ­παρ­κτά.

Υ­πάρ­χει αι­σιο­δο­ξί­α ό­τι στο μέλ­λον η πο­λι­τι­κή ε­λίτ της Αρ­με­νί­ας θα μπο­ρέσει να α­ντα­πε­ξέλ­θει στις δυ­σκο­λί­ες και θα πα­ρά­σχει υ­ψη­λού ε­πί­πε­δου υ­πη­ρε­σί­ες σε ό­λους τους πο­λί­τες της Δη­μο­κρα­τί­ας.

 

1) Ο Nikolai Aleksandrovich Semashko (Никола­й А­ле­ксан­дрович Се­маш­ко, 1874 -1949), ή­ταν Ρώ­σος πο­λιτι­κός που έ­γι­νε ο πρώ­τος κο­μι­σά­ριος Δη­μόσιας Υ­γεί­ας της ΕΣ­ΣΔ το 1918 και υ­πη­ρέτη­σε σε αυ­τόν το πόστο μέ­χρι το 1930. Ή­ταν έ­νας α­πό τους ορ­γα­νω­τές του συ­στή­μα­τος υ­γεί­ας στην ΕΣ­ΣΔ και μέ­λος της Σο­βιε­τικής Α­κα­δη­μί­ας Ια­τρι­κών Ε­πι­στη­μών (1944) και του RSFSR (1945).

 

Πη­γές:1) European Observatory on Health Systems And Policies: “Armenia: Health system on review”. April 2006.

2) World Health Organization : “Armenia health system performance assessment”.

3) HEALTH CARE SYSTEM IN ARMENIA: PAST, PRESENT AND PROSPECTS. Tamara Tonoyan, National Institute of Health RA, Yerevan, Armenia, Chair of Health Care Financing and Economics Visiting professor at Technical University of Berlin, Institute of Public Finance and Health Economics. Berlin August 2004.

Αγκόπ Αβακιάν

*Ο Α­γκόπ Α­βα­κιάν είναι Γα­στρε­ντε­ρολό­γος Ηπα­τολόγος τ. Διευ­θυ­ντής της Βρε­τα­νικής Γα­στρ/κης Κλι­νικής Ysbyty Gwynedd.

 

Πηγή: armenika.gr

Διαβάστε περισσότερα...

Ραγκίπ Ζαράκολου

“Εί­ναι η­θι­κή υ­πο­χρέ­ω­ση για μας η σκληρή δου­λειά για α­να­γνώ­ρι­ση, συγ­γνώ­μη και επα­νόρ­θω­ση μέχρι το 2015”

 

Άν­θρω­πος των γραμ­μάτων, υ­πέρ­μα­χος της ε­λευ­θε­ρί­ας του Tύπου και της έκ­φρα­σης. Εκ­δό­της, συγ­γραφέ­ας και υ­πε­ρα­σπι­στής των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των.

Δη­μο­σιο­γρά­φος ο ο­ποί­ος φυ­λα­κί­στη­κε α­πό τις Αρ­χές. Για το ψυ­χι­κό του σθέ­νος, την υ­πο­μο­νή, την πνευ­μα­τι­κή διαύ­γεια και την διαρ­κή μά­χη για την κα­τά­κτη­ση της πραγ­μα­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας, ο ί­διος έ­χει λά­βει αρκε­τά βρα­βεί­α. Με­τα­ξύ αυ­τών, το 2010 α­πέσπα­σε το Βρα­βεί­ο της Ε­θνι­κής Βι­βλιο­θή­κης της Αρ­με­νί­ας, ε­νώ έ­χει προ­τα­θεί για το Νό­μπελ Ει­ρή­νης 2012.

Ο Ρα­γκίπ Ζα­ρά­κο­λου γεν­νή­θη­κε το 1948 στην Πρί­γκη­πο. Με­γά­λω­σε με­τα­ξύ Ελ­λή­νων και Αρ­με­νί­ων και α­πό τα νε­α­νι­κά του χρό­νια έ­δει­ξε με­γά­λο εν­δια­φέ­ρον για τους δύ­ο αυ­τούς λα­ούς.

Εί­κο­σι χρο­νών άρ­χι­σε να αρ­θρο­γρα­φεί σε πε­ριο­δι­κά. Το 1977, μα­ζί με τη σύ­ζυ­γό του, Α­ϊ­σέ Νουρ, ίδρυσαν τον εκ­δο­τι­κό οί­κο «Belge» με έ­δρα την Κωνστα­ντι­νού­πο­λη και α­πό τό­τε βρί­σκε­ται σε διαρ­κές «φλερτ» με τους διά­φο­ρους εκ­δο­τι­κούς πε­ριο­ρι­σμούς που υ­φί­στα­νται γε­νι­κά στην Τουρ­κί­α.

Ε­πί­σης, έχει γί­νει το ε­πί­κε­ντρο κά­θε τουρ­κι­κού νό­μου πε­ρί λο­γο­κρι­σί­ας λό­γω της έκδο­σης βι­βλί­ων, μέ­σω των ο­ποί­ων προ­κα­λεί το κε­μα­λι­κό τα­μπού, το στρα­τιω­τι­κό κα­θε­στώς, τα ε­θνι­κι­στι­κά δόγ­μα­τα στην Τουρ­κί­α.

Με την έκ­δο­ση των  πρώ­των κιό­λας  βι­βλί­ων, α­παγ­γέλ­θη­καν κα­τη­γο­ρί­ες κα­τά του ζεύ­γους, ο­δη­γή­θη­καν στη φυ­λα­κή, έ­γι­νε κα­τά­σχε­ση και κα­τα­στρο­φή των αντι­τύ­πων, ε­νώ τους ε­πι­βλή­θη­καν βα­ρύ­τα­τα πρό­στι­μα.

Μέ­χρι σή­με­ρα, έ­χει εκ­δό­σει κεί­με­να Ελ­λή­νων, Αρ­με­νί­ων και Κούρ­δων συγ­γραφέ­ων. Ο Ζα­ράκο­λου, χω­ρίς αμ­φι­σβή­τη­ση, εί­ναι έ­νας διε­θνώς α­ναγνω­ρι­σμέ­νος υ­πε­ρα­σπι­στής του δι­καιώ­μα­τος της ε­λευ­θε­ρί­ας του λό­γου και της ε­λευ­θε­ρο­τυ­πί­ας.

Για πε­ρισ­σό­τε­ρες α­πό τρεις δε­κα­ε­τί­ες, ο Ρα­γκίπ Ζα­ρά­κο­λου ερ­γά­στη­κε σκληρά για να γκρε­μί­σει τα ό­ποια ε­μπό­δια της λο­γο­κρι­σί­ας στην Τουρ­κί­α.

Για πολ­λούς στην Τουρ­κί­α αλ­λά και στο ε­ξω­τε­ρι­κό, ο Ρα­γκίπ Ζα­ρά­κο­λου εί­ναι έ­νας ή­ρω­ας στον α­γώ­να για την ε­λευ­θε­ρί­α της έκ­φρα­σης και των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των. Στο τεύ­χος αυ­τό έ­χου­με την τι­μή, να συ­ζη­τή­σου­με μα­ζί του εφ’ όλης της ύ­λης.

 

Πεί­τε μας πώς ξε­κι­νή­σα­τε να ερ­γά­ζε­στε ως εκ­δό­της; Ποιες δυ­σκο­λί­ες α­ντι­με­τω­πί­σα­τε;

Το 1977 ι­δρύ­σα­με μα­ζί με τη μα­κα­ρί­τισ­σα σύ­ζυ­γό μου Α­ϊ­σέ Νουρ τον εκ­δο­τι­κό οί­κο Belge (στα τουρ­κικά ση­μαί­νει ντο­κου­μέ­ντο). Εκ­δό­σαμε βι­βλί­α ι­στο­ρι­κά, φι­λο­σο­φι­κά, λο­γο­τε­χνι­κά και με θέμα­τα που α­φο­ρού­σαν αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα. Θί­ξαμε για πρώ­τη φο­ρά ως τό­τε θέ­μα­τα τα­μπού στην Τουρ­κί­α, ό­πως τα δι­καιώ­μα­τα των μειο­νο­τή­των, η γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων, ε­θνικές εκ­κα­θα­ρί­σεις στην Α­να­το­λί­α, αλ­λά και κρα­τι­κά ε­γκλή­μα­τα, ό­πως βα­σα­νι­σμοί, πα­ρά­νο­μες ε­κτε­λέ­σεις, πο­γκρόμ, η μοί­ρα των Ελ­λή­νων του Πό­ντου, το κουρ­δι­κό ζή­τη­μα, οι Ασ­σύ­ριοι, οι Ε­βραί­οι και ο α­ντι­ση­μι­τι­σμός, το στρα­τιω­τι­κό κα­θε­στώς και το α­πο­λυ­ταρ­χι­κό σύ­στη­μα της Τουρ­κί­ας. 40 α­πό τα βι­βλί­α που εκδό­σα­με α­πα­γο­ρεύ­τη­καν και μας α­παγ­γέλ­θη­καν κα­τη­γο­ρί­ες. Η σύ­ζυ­γός μου φυλα­κί­στη­κε τέσ­σε­ρεις φο­ρές. Η κυ­κλο­φο­ρί­α των βι­βλί­ων μας α­πα­γο­ρεύ­τη­κε και α­να­γκα­στή­κα­με να χρε­ω­κο­πή­σου­με.

Στο πα­ρελ­θόν, ό­ταν οι συν­θή­κες για την ε­λευ­θε­ρί­α του λό­γου στην Τουρκί­α ή­ταν πολύ πο­λύ πιο δύ­σκο­λες, επι­λέ­ξα­τε ν’α­σχο­λη­θεί­τε με έ­να ευαί­σθη­το αλ­λά συγ­χρό­νως ε­πι­κίν­δυ­νο ζή­τη­μα που θε­ω­ρεί­το τα­μπού: τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων. Ποιο ή­ταν το ε­ρέ­θι­σμα και το κί­νη­τρο για μια τέ­τοια α­πό­φα­ση που “σφρά­γι­σε” τη ζω­ή σας α­πό τό­τε;

Κα­θώς πραγ­μα­τευό­μα­σταν ζη­τή­μα­τα αν­θρώ­πι­νων δι­καιω­μά­των, έ­πρε­πε ν’α­να­λύ­σου­με τη δο­μή του τουρ­κι­κού κρά­τους, και εί­δα­με το ε­ξαι­ρε­τι­κά α­πο­λυ­ταρ­χι­κό κα­θε­στώς που εί­χε ε­γκα­θι­δρυ­θεί στην Τουρ­κί­α α­πό το κόμμα Ιτ­τι­χάτ α­κρι­βώς πριν τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων. Η α­ντί­λη­ψη του ε­σωτερι­κού ε­χθρού συ­νε­χί­στη­κε αρ­γό­τε­ρα και για άλ­λες μειο­νό­τη­τες ό­πως οι α­ρι­στε­ροί ή οι Κούρ­δοι. Ή­ταν έ­νας δύ­σκο­λος α­γώ­νας αυ­τός που κά­να­με τα τε­λευ­ταί­α 20 χρό­νια. Εί­μα­σταν μό­νοι μας στην αρ­χή, αλ­λά α­πό το 2005 οι υ­πο­στη­ρι­κτές των αν­θρώ­πι­νων δι­καιω­μά­των άρ­χι­σαν να διορ­γα­νώ­νουν Η­μέ­ρες Μνήμης κά­θε χρό­νο στις 24 Α­πρι­λί­ου.

Το Δε­κέμ­βριο του 1994 ο εκ­δο­τι­κός μας οί­κος βομ­βαρ­δί­στηκε. Ε­μείς γλυ­τώ­σα­με, αλ­λά τα γρα­φεί­α μας κα­τα­στρά­φη­καν ο­λο­σχε­ρώς. Δε­χθή­κα­με α­πει­λές και τα ο­νό­μα­τά μας μπή­καν σε μαύ­ρη λί­στα. Το κί­νη­τρό μας δεν ή­ταν μό­νο η η­θι­κή α­ντι­με­τώ­πι­ση της ι­στο­ρί­ας, αλ­λά και η α­πο­φυ­γή νέ­ων ε­κτο­πί­σε­ων, ε­θνι­κών εκ­κα­θα­ρί­σε­ων ή γε­νο­κτο­νιών.

 

Πό­σες εκ­δό­σεις έ­χε­τε σχε­τι­κά με το αρ­με­νι­κό ζή­τη­μα και τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων; Σε πό­σες γλώσ­σες έ­χε­τε εκδό­σει τα έρ­γα σας;

Οι εκ­δόσεις μας για τη γε­νο­κτο­νί­α έ­χουν γί­νει χω­ρίς λο­γο­κρι­σί­α ή αυ­το­λο­γο­κρι­σί­α. Έ­χου­με εκ­δό­σει πε­ρισ­σό­τε­ρα από 30 βι­βλί­α για το αρ­με­νι­κό ζή­τη­μα και τη γε­νο­κτο­νί­α. Έ­χου­με εκ­δό­σει το βι­βλί­ο του Τε­ο­ντίκ «Μνη­μεί­ο 11ης Α­πρι­λί­ου» στα αρ­με­νι­κά, τα τουρ­κι­κά και τα αγ­γλικά. Έ­χου­με, ε­πί­σης, εκ­δό­σει το βι­βλί­ο του Κε­βόρ­κ Α­μπντου­λάχ για τη γερ­μα­νι­κή δια­σύν­δε­ση με τις ε­κτο­πί­σεις των Αρ­με­νί­ων στα γαλ­λι­κά και τα τουρκι­κά. Το βι­βλί­ο εί­χε πρω­το­κυ­κλο­φο­ρή­σει στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη το 1919.

 

Πρό­σφα­τα η α­στυ­νο­μί­α κα­τέ­σχε­σε ό­λα τα χει­ρόγρα­φά σας. Συλ­λη­φθή­κα­τε και φυ­λα­κι­στή­κα­τε. Ποιοι ή­ταν οι λό­γοι της σύλ­λη­ψής σας και ποιες κα­τη­γο­ρί­ες σας α­παγ­γέλ­θη­καν;

Συλ­λή­φθη­κα ως Τούρ­κος δια­νο­ού­με­νος, πα­ρα­δειγ­μα­τι­κά, για να α­πο­τρα­πούν ό­λοι οι δη­μο­κρά­τες δια­νο­ού­με­νοι ν’ α­σχο­λη­θούν με το αρ­με­νι­κό, το κουρδι­κό ή ζη­τή­ματα άλ­λων μειο­νο­τή­των. Τους α­σκή­θη­κε τρο­μο­κρα­τία με­τά τη σύλ­λη­ψή μου. Υ­πήρ­ξε ό­μως μια δυ­να­μι­κή εκ­στρα­τεί­α αλ­λη­λεγ­γύ­ης για ε­μέ­να και τον κα­θη­γη­τή Bursa Ersanli, διε­θνώς αλ­λά και στην Τουρ­κί­α. Α­να­γκά­στη­καν να μας α­φή­σουν ε­λεύ­θε­ρους. Υ­πάρ­χουν ω­στό­σο άλ­λοι άν­θρω­ποι στις φυ­λα­κές τώ­ρα. Κατ’ αρ­χάς ο γιος μου, Ντε­νίζ, που εί­ναι με­λε­τη­τής πο­λι­τι­κών ε­πι­στη­μών. Στους ε­πό­με­νους μή­νες θα εκ­δό­σου­με το βι­βλί­ο του για την πο­λι­τι­κή θε­ω­ρί­α του Hobbes.

Έ­χου­με εκ­δό­σει βι­βλί­ο του Aziz Tunc που α­πο­τε­λεί την πρώ­τη έρευ­να για τη σφα­γή των Α­λα­ου­ι­τών στην πό­λη Μα­ράς το 1978 ε­πί κυ­βέρ­νη­σης Ε­τζε­βίτ. Το βι­βλί­ο αυ­τό ε­πε­λέ­γη α­πό το τουρ­κι­κό κέ­ντρο ΡΕΝ ως “βι­βλί­ο του μή­να”. Ο Tunc βρί­σκε­ται στη φυ­λα­κή τώ­ρα. Το ί­διο και ο ι­στο­ρι­κός Ayse Berktay. Ή ο Dursun Yilmaz, που έ­γρα­ψε βι­βλί­ο για την ε­ναλ­λα­κτι­κή παι­δα­γω­γι­κή και την πο­λι­τι­κή α­νυ­πα­κο­ή. Ή ο κουρ­δο­λό­γος Mulazim Ozcan α­πό το πα­νε­πι­στή­μιο της Ου­ψά­λα. Ο Ozcan ή­ταν δά­σκα­λός μου στα κουρ­δι­κά, κα­θώς εί­μα­σταν στην ί­δια φυ­λα­κή.

Ό­λοι αυ­τοί οι άν­θρω­ποι εί­ναι στη φυ­λα­κή τώ­ρα. Χρεια­ζό­μαστε μια δυ­να­μι­κή εκ­στρα­τεί­α αλ­λη­λεγ­γύ­ης γι’ αυ­τούς.

 

Θα λέ­γα­τε ό­τι οι εκ­δό­σεις σας α­πό τη δε­κα­ε­τί­α του 1970 και με­τά, έ­χουν συμ­βά­λει στην προ­σέγ­γι­ση των Τούρ­κων πολι­τών στα ζη­τή­μα­τα αν­θρωπίνων δι­καιω­μά­των, μειο­νο­τή­των, κα­θώς και στο ευαί­σθη­το θέ­μα της γε­νοκτο­νί­ας των Αρ­με­νί­ων;

Υ­πάρ­χει μια βιο­μη­χα­νί­α άρ­νη­σης στην Τουρ­κί­α, η ο­ποί­α χρη­μα­το­δο­τεί­ται α­πό τον κρα­τι­κό κορ­βα­νά. Η κυ­βέρ­νη­ση Ε­τζε­βίτ, φο­βού­με­νη τις εκ­δό­σεις μας α­πο­φά­σι­σαν να συ­στή­σουν μια ει­δι­κή ε­πι­τρο­πή ως μέ­ρος του ε­θνι­κού συ­στή­μα­τος α­σφα­λεί­ας για να πο­λε­μή­σει το ζή­τη­μα της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρ­με­νί­ων. Διορ­γά­νω­σαν σει­ρά δια­λέ­ξε­ων για α­κα­δη­μα­ϊ­κούς, κρα­τι­κούς λει­τουρ­γούς και φοι­τη­τές. Ω­στό­σο υ­πάρ­χουν τώ­ρα πολ­λοί έ­ντι­μοι κι ε­νά­ρε­τοι άν­θρω­ποι, που πα­ρα­δέ­χο­νται την αλή­θεια και συμ­με­τέ­χουν σε εκ­δη­λώ­σεις μνή­μης. Το κί­νη­μα των “Μη­τέ­ρων του Σαβ­βά­του” που α­σχο­λεί­ται με α­γνο­ού­με­νους, διαδή­λω­σαν με τις φω­το­γρα­φί­ες των ποι­η­τών Σια­μα­ντό, Ρου­πέν Σε­βάκ, Κρι­κόρ Ζο­χράπ και άλλων οι ο­ποί­οι συλ­λή­φθη­καν, βα­σα­νί­στη­καν και θα­να­τώ­θη­καν στη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων.

 

Προ­τα­θή­κα­τε για το βρα­βεί­ο Νό­μπελ α­πό τη σου­η­δι­κή α­κα­δη­μί­α. Πρό­σφα­τα σας τί­μη­σε ο πρό­ε­δρος της Δη­μο­κρα­τί­ας της Αρ­με­νί­ας για το έρ­γο σας α­να­φο­ρι­κά με τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων. Σας δί­νουν οι πρω­το­βου­λί­ες αυ­τές δύ­να­μη για να συ­νε­χί­σε­τε το δύ­σκο­λο έρ­γο σας;

Πράγ­μα­τι ή­ταν ση­μα­ντι­κές εκ­δη­λώ­σεις υ­πο­στή­ρι­ξης στον α­γώ­να μας για την ει­ρή­νη, την α­λή­θεια και τη δι­καιο­σύ­νη.

 

Οι Έλ­λη­νες γνω­ρί­ζουν κα­λά το έρ­γο σας ως α­κτι­βι­στή για τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα. Έ­χε­τε βρα­βευ­τεί στη Λευ­κά­δα, έ­χε­τε δώ­σει δια­λέ­ξεις στην Α­θή­να κα­θώς και σε άλ­λες πό­λεις. Πώς θα πε­ρι­γρά­φα­τε αυ­τού του εί­δους τις ε­πα­φές;

Πραγ­μα­τευ­τή­κα­με την ελ­λη­νι­κή πραγ­ματι­κό­τη­τα στην Α­να­το­λί­α α­πό πα­λιά. Εκ­δό­σα­με πε­ρισ­σό­τε­ρα α­πό 50 βι­βλί­α, λο­γο­τε­χνι­κά και ιστο­ρι­κά, ή­δη α­πό τη δε­κα­ε­τί­α του 1970. Το πρώ­το ή­ταν το 1973, σχε­τι­κά με τους βα­σα­νισμούς α­πό το στρα­τιω­τι­κό κα­θε­στώς στην Ελλά­δα. Ή­ταν α­δύ­να­το να εκ­δό­σου­με α­ντί­στοι­χο βι­βλί­ο στην Τουρ­κί­α εξ αι­τί­ας της τουρκι­κής χού­ντας, έ­τσι το κά­να­με “μέ­σω” Ελ­λά­δας. Το 1982 εκ­δό­σα­με τα «Μα­τω­μέ­να Χώ­μα­τα» της Δι­δώς Σω­τη­ρί­ου. Α­πα­γο­ρεύ­τη­κε α­πό το στρα­τιω­τι­κό κα­θε­στώς. Αρ­γό­τε­ρα α­κο­λού­θη­σαν και άλ­λοι τί­τλοι. Η τε­λευ­ταί­α δί­κη της συ­ζύ­γου μου ή­ταν για έ­να βι­βλί­ο για τον πο­λι­τι­σμό και τη γλώσ­σα του Πόντου. Η κα­τη­γο­ρί­α της α­παγ­γέλ­θη­κε μια ε­βδομά­δα πριν το θά­να­τό της. Δεν εί­ναι μό­νο το αρ­με­νι­κό ζή­τη­μα θέ­μα τα­μπού για την Τουρ­κί­α, αλ­λά και το πο­ντια­κό. Έ­νας α­πό τους πιο δη­μο­φι­λείς έλ­λη­νες συγ­γρα­φείς, ο Γιώρ­γος Αν­δρε­ά­δης, εί­ναι persona non grata στην Τουρ­κί­α α­πό το 1998 ως σή­με­ρα.

 

Ποιοι σας υ­πο­στή­ρι­ξαν ό­λα αυ­τά τα χρό­νια σκλη­ρής δου­λειάς και α­γώ­να;

Οι α­να­γνώ­στες μας, οι ε­νώσεις συγ­γρα­φέ­ων και εκ­δο­τών, οι ορ­γα­νώ­σεις υ­πε­ρά­σπι­σης αν­θρωπίνων δι­καιω­μά­των σε ε­θνι­κό και διε­θνές ε­πί­πε­δο.

 

Το 2015 εί­ναι ση­μα­δια­κή χρο­νιά για τους Αρ­με­νί­ους, κα­θώς συ­μπλη­ρώ­νο­νται 100 χρό­νια α­πό τη γε­νο­κτο­νί­α. Θα θέ­λα­τε ν’ α­πευθύ­νε­τε το λόγο στους α­να­γνώ­στες μας με αυ­τή την α­φορ­μή;

Ε­μείς θα συ­νε­χί­σου­με να εκ­δί­δουμε τί­τλους για τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων. Εί­ναι η­θι­κή υ­πο­χρέ­ω­ση για μας η σκληρή δου­λειά για α­να­γνώ­ρι­ση, συγ­γνώ­μη και επα­νόρ­θω­ση μέχρι το 2015.

 

Μάικ Τσιλιγκιριάν

 

Πηγή: armenika.gr

 

Διαβάστε περισσότερα...
Συνδρομή σε αυτήν την τροφοδοσία RSS

Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...

Πολιτική Απορρήτου - Όροι Χρήσης - Περιορισμός Ευθύνης - Επικοινωνία Σχετικά με Προσωπικά Δεδομένα
Αποδέχομαι