Menu

Η εκκλησία και ο αγώνας

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Η θρησκεία ίσως περισσότερο από την τέχνη μπορεί ν’ αποδώσει σε βάθος τη φυσιογνωμία ενός λαού, όχι μόνο διότι είναι παλαιότερη για τη σημερινή κοινωνία μα και γιατί εκ φύσεως αγγίζει όλο τον πληθυσμό. Εκφράζει πιο απλά και όχι απλοϊκά τις σκέψεις του λαού. Συγκεντρώνει μέσω της μυθολογίας τα ουσιαστικά στοιχεία της ιστορίας. Αντιστέκεται με όλες τις μορφές της στην καταπάτηση του αδύναμου πληθυσμού σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Χρησιμοποιεί τη φυσιολογική δικτύωση της ιεραρχίας για να εισχωρήσει δυναμικά στο κοινωνικό πλαίσιο. Και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της εξηγούν την επιρροή της κυπριακής εκκλησίας στον αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου.

Πιο ειδικά, στην Κύπρο, η θρησκεία συνδεδεμένη με την παράδοση αποτελεί τη μεγαλύτερη βάση της εθνικής αντίστασης και της κυπριακής συνείδησης διότι το ορθόδοξο στοιχείο δεν μπορεί να διαπραγματευτεί με το παράνομο καθεστώς: οι εκκλησίες μας και τα νεκροταφεία μας στα κατεχόμενα αντιστέκονται στον κατακτητή καθημερινά και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, άρα η κυπριακή εκκλησία είναι υπεύθυνη για όλα μπροστά σε όλους. Η δύναμη της εκκλησίας προέρχεται από τη σχέση που διατηρεί με τον θάνατο. Όταν ασχολείσαι με τον θάνατο, καταλαβαίνεις τι σημαίνει ζωή και κοιτάς τους άλλους. Ενώ όταν ασχολείσαι με τη ζωή, καταλήγεις στον θάνατο και κοιτάς μόνο τον εαυτό σου. Η κυπριακή εκκλησία περιέχει ένα μαχητικό στοιχείο διότι υπάρχει η ανάγκη της προστασίας του λαού. Άρα αντί να τη βάλουμε στο περιθώριο, όπως προσπαθούν μερικοί, πρέπει να την ενισχύσουμε με κάθε τρόπο. Οι περισσότεροι κοιτάζουν τις εσωτερικές διαμάχες δίχως να καταλάβουν τη συμβολή της και πιο γενικά την αξία του έργου που παράγει για την πατρίδα μας. Σημασία δεν έχουν αυτά που ακούμε και αυτά που βλέπουμε μέσω των μέσων, μα η ύπαρξη του έργου.

Ο ίδιος ο κλειστός κύκλος, για τον οποίο μερικοί χαρακτηρίζουν αρνητικά την εκκλησία, είναι που άντεξε την τουρκική κατοχή για 400 χρόνια στην Ελλάδα μας. Άρα ξέρουμε τις ικανότητες και τις δυνατότητες της εκκλησίας. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι μερικές δεκαετίες που πέρασαν στην Κύπρο δεν είναι τίποτα για το ηθικό της εκκλησίας. Με τη βίαιη εισβολή μπορεί να έχουν καταρρεύσει πολλά πράγματα, όχι όμως τα σύμβολά μας: και σπασμένος ο σταυρός, παραμένει σταυρός. Η δομή της εκκλησίας επιτρέπει μια βιώσιμη λύση διότι για έναν λαό η επίλυση του προβλήματος, ακόμα κι αν είναι το Κυπριακό, δεν είναι αρκετή. Η λύση του προβλήματος είναι μόνο η αρχή της ζωής. Κι αυτή η ζωή με τόσα νέα δεδομένα θα χρειαστεί αναγκαστικά ένα σημείο αναφοράς, το οποίο πρέπει να είναι και ηθικό και ιστορικό και κοινωνικό.

Άσχετα αν το καθορίζουμε μ’ έναν διαφορετικό τρόπο, όλοι μας βλέπουμε τώρα πως τα δεδομένα του Κυπριακού έχουν αλλάξει ριζικά με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι έπαψαν οι φοβίες μας σε σχέση με τις εξελίξεις, αντιθέτως! Διότι για πολλά χρόνια οι περισσότεροι από εμάς θεωρούσαν ότι τίποτα δεν μπορεί ν’ αλλάξει και είχαν κρατήσει σταθερές θέσεις. Μα τώρα που δεν υπάρχει τίποτα το σταθερό, έχουν χάσει κάθε κρίση της κατάστασης. Ενώ η εκκλησία, ως κοινωνικός πυρήνας, απέκτησε ένα νέο κύρος διότι ποτέ της δεν παρέδωσε τα όπλα και πάντα συνέχισε τον αγώνα της ακόμα και μοναχικά, ακόμα και στο περιθώριο, ακόμα κι αν φάνηκε γραφική.

Σε μια μεταβατική περίοδο που ζούμε καθημερινά και σ’ ένα μέλλον με πολλαπλές πιέσεις, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε πού βρίσκεται ο πυρήνας της εθνικής αντίστασης και το κέντρο της κυπριακής συνείδησης. Διότι όσο η πολιτική δεν έχει θέσει το εθνικό θέμα ως αξιολογία της, παραμένει μόνο ένα διπλωματικό πλαίσιο που ανήκει μόνο σε μια εποχή και όχι διαχρονικά στην ιστορία του νησιού όπως η εκκλησία όπου βρίσκεται όλη η δύναμη του στρατού του αγνοούμενου.

Διαβάστε περισσότερα...

Η μυστική προσευχή

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

[Στην ερειπωμένη εκκλησία της Κυθρέας, ένας παππούς δείχνει στα εγγόνια του τα στίγματα του χρόνου...]

Νεοκλής: Παππού, τι έπαθε η εκκλησία;

Πανίκος: Δεν άντεξε τον πόνο μας [Σιωπή]

Νεοκλής: Ήταν τόσο μεγάλος;

Πανίκος: Η δύναμη της εκκλησίας είναι οι άνθρωποι... Δίχως ανθρώπους...

Νεοκλής: Πεθαίνει;

Πανίκος: Όχι αμέσως... Αρχίζουν πρώτα τα βάσανά της... [Χρόνος] Πέφτει ο σταυρός... Η εκκλησία δεν έχει τη δύναμη να τον κρατήσει κοντά στον ουρανό... Ύστερα σωπαίνουν οι καμπάνες...

Νεοκλής: Γιατί; Κουράστηκαν;

Πανίκος: Δεν υπάρχει πια κανείς να τις ακούσει!

Νεοκλής: Μα εγώ ακούω τη σιωπή τους...

Πανίκος: Εσύ ακούς ακόμα και τον πόνο της σιωπής... Όμως οι άλλοι...

Νεοκλής: Τώρα η σκεπή της είναι ο ουρανός μας!

Πανίκος: Και το δάπεδό της η γη μας...

Νεοκλής: Οι τοίχοι προσεύχονται...

Πανίκος: Τι λες παιδί μου;

Νεοκλής: Ακούω την προσευχή τους...

Πανίκος: Κάποιος θα είναι μέσα... Έλα πάμε να δούμε!

Νεοκλής: Δεν είναι μόνο ένας...

[Ο παππούς κι ο εγγονός μπαίνουν μέσα στην εκκλησία. Ο Πανίκος κοιτάζει παντού ενώ το βλέμμα του Νεοκλή έχει καρφωθεί πάνω στις λαβωμένες τοιχογραφίες...]

Πανίκος: Δεν είναι κανείς εδώ! [Σιωπή]

Νεοκλής: Οι καημένοι... [Δακρύζουν τα μάτια του.]

Πανίκος: [Κοιτάζοντας το Νεοκλή] Τι έπαθες; [Βλέποντας τις τοιχογραφίες] Δεν έφυγαν... Μαρτύρησαν δύο φορές.

[Πλησιάζουν μαζί σιωπηλά. Ο μικρός κρατάει το χέρι του μεγάλου. Ο μεγάλος κρατάει το κλάμα του μικρού]

Νεοκλής: Γιατί έχουν τόσες πληγές;

Πανίκος: Γιατί έμειναν μόνοι... [Χρόνος]

Νεοκλής: Και τώρα τι θα γίνει; [Χρόνος] Θα τους αφήσουμε πάλι μόνους;

Πανίκος: Όχι! Τώρα θα τους προστατέψουμε εμείς...

Νεοκλής: Άσπρη μέρα δεν είδαν τα μάτια τους... Τους λυπάμαι...

Πανίκος: Τα βάσανά τους τέλειωσαν τώρα... Θα κλείσουν κι οι πληγές τους...

Νεοκλής: Πρέπει να βρούμε ένα γιατρό για τους άγιους...

Πανίκος: Ξεπέρασαν τόσα βάσανα, δε θα πάθουν τίποτα για λίγες μέρες...

Νεοκλής: [Σε μια κραυγή] Όχι! Τώρα μας έχουν ανάγκη! [Χρόνος] Τώρα που είδαμε πόσο πόνεσαν αυτά τα χρόνια πρέπει να τους βοηθήσουμε!

Πανίκος: Έχεις δίκιο! [Χρόνος] Τώρα είμαστε κι εμείς υπεύθυνοι...

Νεοκλής: Έκρυψαν το Χριστό... Κοίτα! [Ο μικρός δείχνει ένα λευκό σημείο]

Πανίκος: Μα δε βλέπω τίποτα... [Ο μικρός αγγίζει προσεχτικά την τοιχογραφία]

Νεοκλής: [Βγάζοντας ένα κομμάτι μπογιάς] Βλέπεις;

Πανίκος: Αυτοί οι άγιοι είναι θαυματουργοί... Εσύ πώς το ήξερες;

Νεοκλής: Η Προσευχή τους!

Πανίκος: Η προσευχή τους...

Νεοκλής: Θέλουν να ξαναδεί το φως ...

Πανίκος: Αυτό έλεγαν;

Νεοκλής: Τίποτα άλλο! Η μόνη τους παράκληση...

Πανίκος: Πρέπει να βιαστούμε τότε... Πρέπει να ξαναρθούμε...

Νεοκλής: Μπορώ να τους φιλήσω;

Πανίκος: Και βέβαια... [Ο παππούς σηκώνει τον εγγονό του για να φιλήσει τις τοιχογραφίες]

Νεοκλής: Πιο ψηλά! Θέλω να τους φιλήσω το πρόσωπο.

Πανίκος: Δεν κάνει παιδί μου...

Νεοκλής: Μα εκεί είναι η πληγές τους! [Χρόνος] Σε παρακαλώ. [Τον σηκώνει πιο ψηλά και φιλά όλους τους αγίους]

Διαβάστε περισσότερα...

Οι δύο γραμμούλες

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

[Δύο γέροι, στο σπίτι τους, στην Αγία Τριάδα... Ο άντρας κρατά ένα γαλάζιο τετράδιο και η γυναίκα καθαρίζει αμύγδαλα...]

Δήμητρα: Τον σημείωσες κι αυτόν;

Δημήτρης: Ναι πέρασε κι αυτός... [Χρόνος]

Δήμητρα: Τον ήξερες;

Δημήτρης: Όχι, τώρα τον έμαθα...

Δήμητρα: Δάκρυσαν τα μάτια σου...

Δημήτρης: Πάντα δακρύζουν...

Δήμητρα: όταν σβήνει ένας δικός μας.

Δημήτρης: Τώρα έγινε δικός μας! [Χρόνος] Πριν ήταν ένας άγνωστος...

Δήμητρα: Πριν ήταν ένα όνομα, τώρα είναι μια γραμμή... [Χρόνος]

Δημήτρης: Μια γαλάζια γραμμή!

Δήμητρα: Σημασία δεν έχει το χρώμα μα η γραμμή...

Δημήτρης: Κι όμως το χρώμα...

Δήμητρα: Ποιο χρώμα;

Δημήτρης: Το χρώμα του αόρατου είναι η ουσία... [Σιωπή] Γιατί καθαρίζεις αμύγδαλα εφόσον δεν μπορούμε να τα φάμε;

Δημήτρης: Για τους δικούς μας που θα επισκεφθούν...

Δημήτρης: Δε θα έρθουν πια...

Δήμητρα: [Ανήσυχα] Μα γιατί; [Χρόνος] Τι κάναμε;

Δημήτρης: Γίναμε ζωντανά νεκροταφεία...

Δήμητρα: Και τα παιδιά μας; Τα ξέχασες;

Δημήτρης: Εκείνα μας ξέχασαν!

[Η Δήμητρα σιγοκλαίει... Σταμάτησε να καθαρίζει τα αμύγδαλα...]

Δήμητρα: [Κοιτάζοντας μια παλιά φωτογραφία ενός νέου] Μόνον εκείνος δε μας ξέχασε.

Δημήτρης: Η αγνοούμενή μας μνήμη...

[Κάποιος κτυπά την πόρτα του σπιτιού τους... Η Δήμητρα κρύβει τα αμύγδαλα και ο Δημήτρης το γαλάζιο τετράδιο.]

Δήμητρα: Ήρθαν...

Δημήτρης: Ποιοι;

Δήμητρα: Οι δικοί μας... [Χρόνος] Είδες δε μας ξέχασαν...

[Ο Δημήτρης πάει ν’ ανοίξει την πόρτα... Κοιτάζει αριστερά και δεξιά, δε βλέπει κανένα... Ξανακλείνει την πόρτα...]

Δημήτρης: Δεν ήρθε κανείς!

Δήμητρα: [Απογοητευμένη] Μα κάποιος...

Δημήτρης: Ένας θεός ξέρει!

Δήμητρα: Αν ήξερε ο θεός ότι είμαστε τόσο μόνοι δε θα ερχόταν να χτυπούσε την πόρτα μας;

Δημήτρης: Ακόμα κι ο θεός θέλει βοήθεια... [Σιωπή]

Δήμητρα: Εγώ ήθελα μόνο να προσφέρω τα αμύγδαλα μου... Τίποτα άλλο.

Δημήτρης: Αν θες να δούμε μια ψυχή εδώ, καλύτερα να τα φυτέψεις...

[Η Δήμητρα σηκώνεται, παίρνει τα αμύγδαλα που είχε κρύψει και βγαίνει έξω. [Γυρίζει μετά από λίγο]

Δήμητρα: Τα φύτεψα... [Σιωπή] Θα περιμένω την άνοιξη...

Δημήτρης: Εκείνη μας περιμένει ήδη...

Δήμητρα: Κι αν δεν την προφθάσουμε;

Δημήτρης: Θα μας ευχαριστήσει η γη μας...

Δήμητρα: Και ποιος θα ‘ρχεται να βλέπει τη γη μας αν πεθάνουμε κι εμείς;

Δημήτρης: Μην ανησυχείς, δε θα πεθάνουμε γλυκιά μου.

Δήμητρα: Μα γιατί;

Δημήτρης: Έχουμε ήδη πεθάνει... για τους άλλους.

Δήμητρα: Τότε βάλε μια γαλάζια γραμμή πάνω στ΄ όνομά μου και θα βάλω κι εγώ μια στο δικό σου...

[Ανοίγουν το γαλάζιο τετράδιο και βάζουν ο καθένας μια γραμμή στο όνομα του άλλου και κλαίνε αγκαλιασμένοι.]

Διαβάστε περισσότερα...

Η αποτρεπτική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Η αποτρεπτική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων δεν βασίζεται μόνο στη στρατιωτική ισχύ αλλά και στη διαχείριση της πληροφορίας. Δίχως την παρεμβολή του δυνητικού στην πραγματικότητα, η αποτροπή δεν έχει αποτελεσματικότητα. Κατά συνέπεια, ο τομέας της πληροφορίας αποτελεί ένα κρίσιμο σημείο για τη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων όσον αφορά στον οργανωτικό πυρήνα. Μόνο που η πληροφορία πρέπει να μετατραπεί σε γνώση μέσω της σύνθεσης και να μην παραμείνει προϊόν της ανάλυσης. Σε αυτή τη φάση είναι απαραίτητη η ανακατασκευή των δομικών στοιχείων. Η πρώτη περίοδος σχετίζεται με την παροχή συμβουλών στην πολιτική ηγεσία και τη συμμετοχή στην επίσημη διπλωματία. Η δεύτερη περίοδος αφορά τη σύναψη στενών σχέσεων μυστικού ή μη χαρακτήρα με τις Ένοπλες Δυνάμεις συμμαχικών χωρών. Και αυτό βέβαια γίνεται πάντα μετά από εντολή της πολιτικής ηγεσίας. Η τρίτη περίοδος αποτελείται από τη συμμετοχή σε διεθνείς αποστολές που εδραιώνουν το συμμαχικό πλαίσιο. Σε όλες αυτές τις περιόδους η ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας των Ενόπλων Δυνάμεων γίνεται με τη διακίνηση της πληροφορίας που μετατρέπεται σε γνώση με την ενσωμάτωση στις βάσεις δεδομένων της ολικής δομής. Αυτό σημαίνει ότι το αποτρεπτικό στοιχείο δεν προέρχεται μόνο από την εικόνα που έχει ο αντίπαλος αλλά από τη δημιουργία της εικόνας. Μπορεί η επαφή να γίνεται με το «φαίνομαι», η ουσία όμως βρίσκεται στο «είμαι». Το φαινόμενο δεν έχει νόημα δίχως το γεγονός. Και η αποτροπή δίχως προετοιμασία είναι ένα τέχνασμα που καταρρέει με την πρώτη εμπλοκή. Το δυνητικό, αν δεν έχει καλή δομή, δεν αντέχει την πίεση της πραγματικότητας. Το πρόβλημα βρίσκεται στη διοχέτευση της πληροφορίας που δεν πρέπει να εκφυλίζει τη γνώση. Το παράδοξο είναι η χρήση του προβολικού συστήματος για την αποφυγή ισόμορφων δομών. Με αυτό τον τρόπο η πληροφορία είναι ασύμμετρη και λειτουργεί ως κώδικας της κρυπτογραφίας. Το δομικό πλαίσιο την αλλοιώνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι χρήσιμη αμφίδρομα. Αυτό το φαινόμενο που ενισχύεται και με την έννοια του ανοιχτού κλειδιού προκαλεί το δέος που χρειάζεται η αποτροπή για να λειτουργήσει. Κάνει χρήση του φαινομένου του πύργου αλλά δίνει έμφαση στο φαινόμενο της δίκης. Με άλλα λόγια, η δομή όχι μόνο δεν είναι προσιτή (πύργος) αλλά οποιαδήποτε επιθετική μορφή θα υποστεί το κόστος της ύπαρξής της (δίκη). Ο ασύμμετρος χαρακτήρας της πληροφορίας δεν επαρκεί για να επιλύσει το πρόβλημα της εικόνας του εχθρού, χρειάζονται και οι ενδείξεις. Αυτές όμως δεν πρέπει ν’ ανήκουν στην παραπληροφόρηση. Αντιθέτως, πρέπει να διασταυρώνονται και να ερμηνεύονται με έναν καθορισμένο τρόπο, έτσι ώστε το εικονικό τέχνασμα να μετατρέπεται σε αποτρεπτικό δόγμα με τα ίδια τα κατασκευαστικά υλικά του εχθρού. Διότι η πιο ισχυρή εικόνα είναι εκείνη που δημιουργεί ο ίδιος ο εχθρός. Οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει λοιπόν να διαχειριστούν όχι μόνο την εικόνα αλλά και την πραγματικότητα μέσω του φαινομένου της σκιάς και του προβολικού συστήματος, δίχως να θεωρούν ότι μπορούν να παραμείνουν σ’ ένα στατικό πλαίσιο. Διότι αυτό είναι ευάλωτο στις αμφισβητήσεις και δεν μπορεί να υποστηρίξει την αξιοπιστία της αποτρεπτικής ικανότητας.

Διαβάστε περισσότερα...

Η μειονοτική πολλαπλότητα της Ελλάδας

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Η πολυπλοκότητα της μειονοτικής πολλαπλότητας της Ελλάδας παρερμηνεύεται συχνά ως η ύπαρξη πολλών μειονοτήτων στην Ελλάδα. Η Ελλάδα αποτελεί διαχρονικά ένα σύμπλεγμα απλοτήτων. Η επιθυμία να διαχωρίσουν αυτές οι απλότητες δεν συμβαδίζει με την ολοκλήρωση της δόμησης. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται και μία επίθεση εναντίον της ποικιλίας του ελληνικού πνεύματος. Η επιλογή μίας και μόνο απλότητας ως αντιπροσωπευτικής του ελληνικού λαού δεν είναι μόνο ανόητο από στρατηγικής πλευράς, αλλά αποτελεί και ιστορικό λάθος. Όταν διαχωρίζουμε ακόμα και την αρχαιότητα σε πόλεις, είναι αναμενόμενο να μη βλέπουμε το ελληνικό σύμπλεγμα. Επιπλέον, ξέρουμε ότι κάθε τέτοιος διαχωρισμός όταν υλοποιήθηκε έδωσε αφορμή και πρόσχημα στους εχθρούς μας για να μας επιτεθούν. Γνωρίζουμε μάλιστα ότι οι Πέρσες χρησιμοποίησαν αποτελεσματικά αυτούς τους διαχωρισμούς για να σπάσουν το μέτωπό μας. Η εξέλιξη και η εξάπλωση του ελληνισμού εκτός του τωρινού ελλαδικού χώρου, προκάλεσε την αύξηση της πολυπλοκότητας της μειονοτικής πολλαπλότητας της Ελλάδας. Με την πάροδο του χρόνου και την αναδίπλωση του ελληνισμού μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, την τουρκοκρατία, τη γενοκτονία και τη μεγάλη καταστροφή, δημιουργήθηκε στον καθαρά ελλαδικό χώρο μια ανασυγκρότηση όπου η ποικιλομορφία του ελληνικού στοιχείου ενισχύθηκε. Κατά συνέπεια, η μειονοτική προσέγγιση του θέματος δεν επαρκεί για να κατανοηθεί χωρικά αυτή η χρονική επινόηση. Και η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση απλώς εφοδίασε αυτήν την πολλαπλότητα με ένα αποτελεσματικό πλαίσιο. Βέβαια, μπορεί μερικοί να προσπαθούν να την εκφυλίσουν για λόγους γεωπολιτικούς. Όμως το χαρακτηριστικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει το ίδιο: ενωμένοι μέσα στη διαφορετικότητά μας. Κατά συνέπεια, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μία γενίκευση της μειονοτικής πολλαπλότητας της Ελλάδας. Δεν μπορεί λοιπόν, εφόσον ενισχύει στην ουσία τα δομικά στοιχεία της Ελλάδας, να τα αντικρούει όπως λένε μερικοί απλοϊκοί αναλυτές. Το θέμα δεν είναι ο πυρήνας της Ελλάδας εφόσον είναι ένα σύμπλεγμα. Το πρόβλημα είναι η ανθεκτικότητα του δομικού συμπλέγματος εναντίον των κρατικών επιθέσεων που δέχεται από χώρες που βρίσκονται εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι όταν αυτές οι επιθέσεις είναι αποτελεσματικές, τότε η δομή γίνεται σύμπλεγμα αλλά με την άλλη έννοια και δημιουργείται ένα πεδίο φοβίας που δεν επιτρέπει πια την ελεύθερη έκφραση των πολιτών μέσω των διπλωματών. Πρέπει όμως να αντιληφθούμε ότι η ουσία δεν αλλάζει. Κατά συνέπεια, η στρατηγική μας δεν μπορεί να είναι μόνο και μόνο παθητική. Από την αποτελεσματικότητά της εξαρτάται και η επιβίωση του διαχρονικού μας στοιχείου. Η ενσωμάτωση της πολυπλοκότητας της μειονοτικής πολλαπλότητας της Ελλάδας στη νοόσφαιρα μας, θα μας επιτρέψει να ενεργοποιηθούμε ορθολογικά μέσα σε αυτό το πλαίσιο όπου η θεωρία παιγνίων έχει πολλά να πει και όχι μόνο όταν δεν είναι συνεργάσιμο το πεδίο. Αν κατανοήσουμε ότι οι επιθέσεις που δεχόμαστε είναι οντολογικές, τότε θα αποκτήσουμε και μία τελεολογική υπόσταση.

Διαβάστε περισσότερα...

Strategic conceptions and practical difficulties

Writes Nikolaos Lygeros

Translated from the French by Paola Vagioni

The paradoxical aspect of strategy is not devoid of consequences on the practical level. This might seem somewhat inevitable but it is not an insuperable obstacle. The true difficulties appear when the process becomes self-referent. Thus the problem of the institutional status of strategy is inherent in its nature. Imposing an institution, whatever it may be, favors a doctrine and therefore of composing with a dogma. As long as it remains strictly strategic it does not cause any intrinsic problem. However this is rarely the case and the multiplicity of cases that it covers invariably cause frictions. Moreover, these frictions highlight the relational difficulties between strategy and democracy. Because the latter has the tendency to think that the first is not necessary except in times of war and it suspects it of scheming in peacetime. In every case, the institutionalization problem of strategy is real and at all times. This does not mean that relatively flexible structures such as RAND cannot exist in this context. Still, we must not consider either that the institutionalization of strategy represents a necessity for it. It is primarily a national issue that must now extend to the supranational rank, because of the existence of the European Union. Another important point of this problem is the status of civil strategic research. Because we must not forget that time was needed for military thought to become what we henceforth call strategic thought. Indeed the intervention of academics in the military world has not only created problems but military men are nonetheless reluctant because they believe that they function in a difficult to compare framework. In reality we notice that the rupture is even deeper in conceptual terms. The military mind is coping, even if this is sometimes formal, with the problem of discipline through hierarchy. By subsiding into problems of tactical nature, operational and even logistical, strategy, mostly the one of strategists, seems a bit abstract to the military mind. The latter does not realize the fact that even disorder obeys certain rules. Also strategy must manage equally well problems of order and disorder. Like Nash’s theory that generalizes the one of Morgenstern – Von Neumann, by moving in a non-cooperative framework since it has demonstrated that it also encompasses the cooperative framework, strategy organizes a wider space. Institutionalization, like the militarization of strategy, creates structural constraints that do not necessarily represent the ideal framework for the development of strategic thought. It is not therefore indispensable to search for very hierarchized and wide structures. Because we must allow the diversity of this though in order to enable its conceptual enrichment. The hierarchical grouping of structures tends to create a pursuit axis of priority that easily transforms itself in a doctrinal stance. It is a known phenomenon in the entire university research and which, we dare say, is not without negative consequences for the real research. Also it is not really deconstruction that is lethal for strategy. We must be much more careful not to create very rigid structures that inevitably end up becoming sclerotic structures before being literally obsolete. Strategy is thought in war phase but above all though.

Διαβάστε περισσότερα...

Conceptions stratégiques et difficultés pratiques

N. Lygeros

L’aspect paradoxal de la stratégie n’est pas dénué de conséquences sur le plan pratique. Cela peut sembler quelque peu inéluctable mais ce n’est pas un obstacle insurmontable. Les véritables difficultés apparaissent lorsque le processus devient autoréférent. Ainsi le problème du status institutionnel de la stratégie est inhérent à sa nature. Imposer une institution, quelle qu’elle soit, revient à privilégier une doctrine et donc à composer avec un dogme. Tant que celui-ci demeure strictement stratégique, il n’engendre point de problème intrinsèque. Cependant ceci est rarement le cas et la multiplicité des cas qu’il recouvre engendre invariablement des frictions. De plus, ces frictions mettent en exergue les difficultés relationnelles entre la stratégie et la démocratie. Car cette dernière a tendance à penser que la première n’est nécessaire qu’en période de guerre et elle la soupçonne de manigance en temps de paix. Dans tous les cas, le problème de l’institutionnalisation de la stratégie est réel, et ce, à toutes les époques. Ce qui ne signifie pas pour autant que des structures relativement souples comme la RAND ne puissent exister dans ce contexte. Malgré tout, il ne faut pas non plus considérer que l’institutionnalisation de la stratégie représente une nécessité pour celle-ci. C’est avant tout une question nationale qu’il faut désormais étendre au rand supranational, ne serait-ce qu’en raison de l’existence de l’Union Européenne. Un autre point important dans cette problématique, c’est la status de la recherche stratégique civile. Car il ne faut pas oublier qu’il a fallu du temps à la pensée militaire pour devenir ce que nous nommons désormais pensée stratégique. Certes l’intervention des universitaires dans le monde militaire n’a pas seulement créé des problèmes mais des militaires n’en demeurent pas moins réticents car ils considèrent qu’ils fonctionnent dans un cadre difficilement comparable. En réalité, nous observons que la rupture est encore plus profonde en termes conceptuels. L’esprit militaire s’occupe, même si cela est parfois formel, du problème de la discipline à travers la hiérarchie. En s’enfonçant dans des problèmes de nature tactique, opérationnelle et même logistique, la stratégie, surtout celle des stratégistes, semble quelque peu abstraite à l’esprit militaire. Ce dernier ne tient pas compte du fait que même le désordre obéit à certaines règles. Aussi la stratégie doit gérer aussi bien les problèmes de l’ordre que du désordre. À l’instar de la théorie de Nash qui généralise celle de Morgenstern - von Neumann, en se déplaçant dans un cadre non coopératif puisqu’elle a démontré que celui-ci englobe aussi le cadre coopératif, la stratégie organise un espace plus vaste. L’institutionnalisation, tout comme la militarisation de la stratégie engendre des contraintes structurelles qui ne représentent pas nécessairement le cadre idéal pour le développement de la pensée stratégique. Il n’est donc pas indispensable de rechercher des structures très hiérarchisées et vastes. Car il faut laisser du champ à la diversité de cette pensée afin de permettre son enrichissement conceptuel. Le regroupement hiérarchique des structures a tendance à créer un axe de recherche prioritaire qui se transforme très facilement en position doctrinaire. C’est un phénomène connu dans l’ensemble de la recherche universitaire et qui osera dire qu’il n’est pas sans conséquences négatives pour la recherche proprement dite. Aussi ce n’est pas vraiment la déconstruction qui est fatale à la stratégie. Nous devons être bien plus attentifs à ne pas créer des structures trop rigides qui finissent inéluctablement par devenir des structures sclérosées avant d’être littéralement obsolètes. La stratégie, c’est de la pensée en phase de guerre, mais c’est avant tout de la pensée.


Διαβάστε περισσότερα...

Η συμβολή του Καραθεοδωρή στη στατιστική μηχανική

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Μετά από το έργο του Prigogine για τη φυσική μακράν της ισορροπίας μπορούμε να κατανοήσουμε πραγματικά τη στρατηγική που επινόησε ο Καραθεοδωρή το 1919.
Πιο συγκεκριμένα ο Καραθεοδωρή ήταν ειδικός της θεωρίας μέτρου όπως το αποδεικνύει και ένα από τα θεωρήματά του που είναι πλέον κλασικό στη θεωρία.

Θεώρημα : Έστω φ ένα εξωτερικό μέτρο στο Χ. Τότε η Μφ, η οικογένεια όλων των φ-μετρήσιμων υποσυνόλων του Χ, είναι σ-άλγεβρα στο Χ και ο περιορισμός φ|Μφ του φ στη Μφ είναι πλήρες μέτρο.

Επιπλέον οι έννοιες του εξωτερικού μέτρου και του μετρήσιμου συνόλου ως προς ένα εξωτερικό μέτρο είναι δικές του. Συνεπώς όταν έγραφε το ριζοσπαστικό του άρθρο το 1919 ( Sitz . Preuss . Akad . Wiss . Phys . Math . 580-584) το υπόβαθρό του είναι διαφορετικό από τον κλασικό ερευνητή της στατιστικής μηχανικής. Το πλαίσιο των διαφορικών εξισώσεων και της τοπολογικής δυναμικής δεν επαρκούσε. Δεν ήταν ο μόνος που το ήξερε αλλά ήταν ο πρώτος που βρήκε την εναλλακτική λύση, η οποία ήταν η θεωρία μέτρου. Με αυτήν τη νέα μεθοδολογία ολοκλήρωσε την απόδειξη του θεωρήματος της Αναδρομής του Poincare .

Θεώρημα : Οι δυναμικοί μετασχηματισμοί του χώρου φάσης που διατηρούν τον όγκο έχουν την ιδιότητα ότι σχεδόν όλα τα σημεία (εκτός από κάποια υποσύνολα μηδενικού όγκου) μιας περιοχής θετικού όγκου θα επιστρέψουν στην περιοχή μετά από πεπερασμένο χρόνο.

Δεν ήταν απλώς μια νέα απόδειξη αλλά ένα καθοριστικό άνοιγμα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ήταν πια λογικό να αντιμετωπισθεί η στατιστική μηχανική μέσω της θεωρίας Μέτρου και της συναρτησιακής ανάλυσης. Διότι όπως το επισήμαναν οι Birkhoff και Koopman ήταν η πρώτη εισχώρηση της θεωρίας των πραγματικών μεταβλητών στη δυναμική.

Συνεπώς η συμβολή του Καραθεοδωρή δεν είναι απλώς μαθηματική αλλά και στρατηγική στη στατιστική μηχανική. Και είναι με αυτό το άνοιγμα που εκ των υστέρων επέτρεψε μετά την κατάργηση των χώρων Hilbert , την εισαγωγή της φασματικής ανάλυσης και τον τελεστή του χρόνου. Αυτά είναι τα κυριότερα εργαλεία που χρησιμοποίησε ο Prigogine για να επινοήσει την αύξηση της άλγεβρας των παρατηρήσιμων μεγεθών καθώς παράγεται νέα πληροφορία. Έτσι η φυσική μακράν της ισορροπίας χρωστάει μια διακλάδωση στο ριζοσπαστικό άνοιγμα του Καραθεοδωρή. Και είναι μέσα στο πλαίσιο αυτής της θεωρίας που μπορούμε να αξιοποιήσουμε πραγματικά την αποτελεσματικότητά της.

Διαβάστε περισσότερα...

Οι Καραθεοδωρήδες ως εθνικός θησαυρός

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Το θέμα του Καραθεοδωρή δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Όταν μελετάμε το έργο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, δεν κατανοούμε αμέσως το βάθος του, αλλά βλέπουμε την αξία του. Αυτή είναι τόσο προφανής που δεν υπάρχει επιστήμονας να την αμφισβητήσει. Όπως και στη μουσική που δεν μπορούμε ν’ αμφισβητήσουμε την αξία του Mozart. Όμως το θέμα του Καραθεοδωρή, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την αναλογία στη μουσική, μοιάζει περισσότερο με τον Bach ή με τον Strauss παρά με τον Mozart. Διότι δεν υπάρχει μόνο ένας Καραθεοδωρής που να είναι αξιόλογος. Σίγουρα, στον μαθηματικό τομέα, ξεχωρίζει ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Όμως η γνώση δεν αποτελείται αποκλειστικά από αυτόν τον τομέα. Και όταν την κοιτάζουμε σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο, δεν μπορούμε να μην αντιληφθούμε το έργο άλλων Καραθεοδωρήδων όπως π.χ. ο Αλέξανδρος και ο Στέφανος. Η εμβέλεια του γένους Καραθεοδωρή φαίνεται τόσο μεγάλη που θα χρειαστούν δεκάδες ερευνητές για να μελετήσουν το βάθος της προσφοράς τους στη γνώση, αλλά και στον ελληνισμό. Το θέμα δεν είναι γενικό όπως φαίνεται. Υπάρχουν χειροπιαστά σημεία που είναι σημεία αναφοράς για το έργο τους. Μόνο και μόνο για τον Αλέξανδρο Καραθεοδωρή τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά: η Συνθήκη του Βερολίνου, η Ηγεμονία της Σάμου, η Διοίκηση της Κρήτης, οι Ανατολικές μελέτες είναι μερικά από αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία. Το καθένα είναι μία συμβολή και για τη γνώση και για τον ελληνισμό. Κατά συνέπεια, οι Καραθεοδωρήδες ως εθνικός θησαυρός είναι μια πρόκληση για την Ελλάδα και ειδικά για τη Θράκη, η οποία πρέπει να λειτουργήσει ως κεντρικός κόμβος για τα Βαλκάνια. Οι Καραθεοδωρήδες δεν είχαν μια ελλαδοκεντρική προσέγγιση. Ο κόσμος τους ήταν μόνο και μόνο ο ελληνισμός. Και τα Βαλκάνια δεν είχαν τις τεχνητές διαχωριστικές γραμμές των γραφειοκρατών. Με άλλα λόγια, η ύπαρξή τους και το έργο τους μας δείχνουν νοητικά σχήματα που πρέπει ν’ ακολουθήσουμε, αν θέλουμε πραγματικά να αναδείξουμε τη Θράκη μας. Το θέμα του Καραθεοδωρή δεν μπορεί να είναι τοπικό, ούτε κομματικό κι ούτε πολιτικό. Ένας εθνικός θησαυρός δεν αντέχει αυτές τις μικρότητες. Χρόνια οι Καραθεοδωρήδες πάλευαν για την Ελλάδα και τον ελληνισμό δίχως να έχουν την ανάλογη αναγνώριση. Τώρα επιτέλους, η ανάδειξή τους έχει αρχίσει. Δεν πρέπει, όμως, να σταματήσει επειδή υπάρχουν τοπικιστικά αντανακλαστικά. Το Μουσείο Καραθεοδωρή είναι πλέον έτοιμο ως κτήριο. Και κάθε μέρα έρευνας το εφοδιάζει με νέα στοιχεία. Το όραμα γίνεται σιγά-σιγά μια πραγματικότητα και το αντιλαμβάνεται πλέον όλη η Θράκη. Και το έργο υλοποιεί ιδέες που είχαν οι ίδιοι οι Καραθεοδωρήδες.

Διαβάστε περισσότερα...
Συνδρομή σε αυτήν την τροφοδοσία RSS

Στον διαδικτυακό τόπο μας χρησιμοποιούμε Cookies με σκοπό τη βελτίωση της online εμπειρίας σας. Επιλέγοντας να συνεχίσετε την περιήγησή σας σε αυτόν, αποδέχεστε αυτομάτως τη χρήση των cookies. Περισσότερα...

Πολιτική Απορρήτου - Όροι Χρήσης - Περιορισμός Ευθύνης - Επικοινωνία Σχετικά με Προσωπικά Δεδομένα
Αποδέχομαι