Από το Σάββατο, 28 Μαΐου 2011, ο 3ος τόμος της “Ιστορίας της Κυπριακής Δημοκρατίας” θα είναι διαθέσιμος από περίπτερα σε όλη την Κύπρο. Βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας ενημερώσω ότι οι σελίδες 182-201 θα φιλοξενούν ένα εκτενές άρθρο μου (περίπου 5.200 λέξεις), υπέροχα εικονογραφημένο, το οποίο θα σκιαγραφεί την παρουσία της αρμενοκυπριακής κοινότητας από τους πανάρχαιους χρόνους μέχρι σήμερα.

 Η κύρια έμφαση δίδεται στην περίοδο 1960-2011, καταγράφοντας κάθε κύριο γεγονός μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2011. Τα κεφάλαια που περιλαμβάνει είναι: α) Εισαγωγή - ιστορική αναδρομή, β) 1960-2011, γ) νομικό καθεστώς, δ) εκλογές, ε) εκπροσώπευση, στ) εκπαίδευση, ζ) το Μελκονιάν, η) η Αρμενική Μητρόπολη Κύπρου, θ) χώροι λατρείας και προσευχής, ι) χώροι ανάπαυσης, ια) μνημεία, ιβ) σωματεία, ιδρύματα και κοινοτικές δραστηριότητες και ιγ) μέσα ενημέρωσης. Στο τέλος παρατίθεται χρήσιμη βιβλιογραφία.

Θέλω να πιστεύω ότι είναι ένα απαραίτητο έργο αναφοράς για όλους τους Αρμένιους που μπορούν να διαβάσουν Ελληνικά, καθώς και μια πολύ διαφωτιστική πηγή για τον κάθε ένα που θέλει να ενημερωθεί για την αρμενοκυπριακή κοινότητα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Εκπρόσωπο Βαρτκές Μαχτεσιάν, τη Μητρόπολη και όλα τα μέλη της κοινότητας που πρόθυμα μου παραχώρησαν πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό.

Καθώς ο τόμος έχει έκταση περίπου 250 σελίδων, είναι δερματόδετος και καλύπτει την περίοδο 1980-1989, θα είναι διαθέσιμος προς €12,50, ανεξαρτήτως αν αγοραστεί μαζί με το “Φιλελεύθερο”.

Με θερμούς χαιρετισμούς,

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας

(English message follows).

As of Saturday, 28 May 2011, the 3rd volume of the “History of the Republic of Cyprus” will be available from kiosks all around Cyprus. I am delighted to inform you that pages 182-201 will host a lengthy article of mine (about 5.200 words), beautifully illustrated and outlining the presence of the Armenian-Cypriot community from time immemorial till present day.

The main emphasis is set in the period 1960-2011, recording every major event until early March 2011. The included chapters are: a) Introduction - historical review, b) 1960-2011, c) legal status, d) elections, e) representation, f) education, g) the Melkonian, h) the Armenian Prelature of Cyprus, i) places of worship and prayer, j) places of repose, k) monuments, l) clubs, foundations and social activities and m) media. A useful bibliography is given at the end.

I would like to believe it is a must-have reference work for all Armenians who can read Greek, as well as a very informative source for everyone who wants to be informed about the Armenian-Cypriot community. I would like to thank the Representative Vartkes Mahdessian, the Prelature and all the members of the community who readily provided me with information and photographic material.

As the volume is about 250 pages long, leather-bound and covering the period 1980-1989, it will be available for €12,50, regardless if it is purchased with “Phileleftheros”.

 With warm regards,

Alexander-Michael Hadjilyra

N. Lygeros

La recrudescence des épisodes à la frontière entre l'Artsakh et l'Azerbaïdjan n'est pas seulement un évènement local. L'interpréter comme tel serait une erreur d'ordre stratégique. Car ces évènements que nous le voulions ou non, appartiennent à une volonté d'imposer une stratégie de facto qui exploite les frictions du problème frontalier. Les tirs dans la buffer zone, ne sont pas seulement des exercices pour tester le répondant arménien. Il s'agit certainement de mouvements tactiques mais dont les conséquences sont stratégiques. Il est clair que nous avons une application de la théorie des phénomènes locaux qui provoquent des répercussions globales. Les Azéris n'osant pas un affrontement direct et frontal, adoptent une stratégie d'attaque latérale qui consiste à exploiter la situation engendrée par une paix sans nom. De cette manière, nous nous retrouvons dans la queue d'un conflit sans permettre une réaction officielle qui engendrerait la cessation du cessez-le-feu. L'Artsakh se trouvant dans l'impossibilité diplomatique de déclarer ouvertement une guerre dans la zone d'Agdam, se retrouve enclavé dans un processus de mise en place d'une paix qui n'en finit pas. Aussi, nous nous retrouvons dans une situation polémologique étrange où les parties en jeu, sont des joueurs de la guerre dans la paix.

Les Azéris exploitent le fait que nous désirons un statu quo, car ils n'arrivent pas à obtenir un statu quo ante. Ainsi ils parviennent à remettre en cause le processus de paix tout en évitant une guerre ouverte. De cette façon, ils agissent subrepticement contre la volonté arménienne qui s'appuie désormais sur l'existence d'une constitution et l'élection au suffrage universel du président de l'Artsakh. Comme la paix a tendance à stabiliser la situation au profit des Arméniens en transformant par étapes un état de facto en un état de jure, les Azéris tentent par tous les moyens de créer des frictions dans cette paix. Il est, de plus, clair que ces frictions, sans nécessairement remettre en cause l'ensemble de tout le processus, permettent une reconfiguration des frontières. Ainsi les experts qui estiment que la recrudescence des tirs ne peut en aucun cas remettre en cause la paix, commettent une erreur sur le choix de la cible choisie par les Azéris. Dans le cadre des négociations en cours, nous ne parlons plus de l'ensemble du territoire de l'Artsakh, mais seulement de certaines de ses parties. Aussi la mise en exergue de problème d'ordre militaire renforce les positions azéries dans les négociations.

Sur le plan militaire, cette différence est de taille. Car la reconfiguration locale des frontières, en particulier dans la région d'Agdam, permettrait dans un second temps, un accès direct à la capitale de l'Artsakh. Dans ce cas, il est certain que les décisions ultérieures de Stepanakert seraient affectées et, en tout cas, pas de même ordre que dans la situation actuelle. En d’autres termes, cela offre la possibilité aux Azéris, d’obtenir un changement fondamental du statu quo et même s’il ne correspond pas à la situation exacte avant le début du conflit, change radicalement les données avec un gain pour la partie azérie. Il ne faut donc pas nous restreindre à une seule et unique cible de la part des Azéris, mais à une étape intermédiaire qui donne essentiellement les mêmes gains à longue échéance sur le plan stratégique, sans pour autant modifier officiellement la position de l’Azerbaïdjan. Cette stratégie plus subversive est plus efficace qu’un affrontement direct car elle utilise de plus, tous les moyens de propagande. Il est donc nécessaire de prendre des contre mesures sans tarder.

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου

Η αναζωπύρωση των επεισοδίων στα σύνορα ανάμεσα στο Αρτσάχ και στο Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μόνο τοπικό γεγονός. Το να τα ερμηνεύουμε ως τέτοιο θα ήταν ένα λάθος στρατηγικής τάξης. Διότι αυτά τα γεγονότα, είτε το θέλουμε είτε όχι, ανήκουν σε μία θέληση να επιβληθεί μια de facto στρατηγική που εκμεταλλεύεται τις τριβές του συνοριακού προβλήματος. Οι πυροβολισμοί μέσα στην ουδέτερη ζώνη, δεν είναι μόνον ασκήσεις για να δοκιμαστεί η αρμενική αντίδραση. Πρόκειται βεβαίως για τακτικές κινήσεις, των οποίων όμως οι συνέπειες είναι στρατηγικές. Είναι σαφές πως έχουμε μια εφαρμογή της θεωρίας των τοπικών φαινομένων, που προκαλούν ολικές βίαιες επιπτώσεις. Οι Αζέροι μη τολμώντας μια ευθεία και μετωπική αντιπαράθεση, υιοθετούν μία στρατηγική πλάγιας επίθεσης, η οποία συνιστά την εκμετάλλευση της κατάστασης που αναπτύχθηκε από μια ειρήνη δίχως όνομα. Με τον τρόπο αυτόν, βρισκόμαστε μέσα στην ουρά μίας σύγκρουσης, δίχως να επιτρέπει μία επίσημη αντίδραση, η οποία θα παρήγαγε τον τερματισμό τής παύσης πυρός. Το Αρτσάχ βρισκόμενο σε διπλωματική αδυναμία να ανακοινώσει δημόσια και ανοιχτά έναν πόλεμο μέσα στη ζώνη του Αγκντάμ, βρίσκεται εγκλωβισμένο σε μια διαδικασία εγκαθίδρυσης ειρήνης, η οποία δεν ολοκληρώνεται. Βρισκόμαστε, επίσης, σε μια παράξενη πολεμολογική κατάσταση, όπου τα εμπλεκόμενα μέρη είναι παίκτες του πολέμου εν μέσω ειρήνης.

Οι Αζέροι εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι επιθυμούμε ένα status quo, διότι αδυνατούν να εξασφαλίσουν ένα status quo ante. Έτσι κατορθώνουν να υπονομεύουν την ειρηνευτική διαδικασία, ενώ παράλληλα αποφεύγουν έναν ανοιχτό πόλεμο. Με τον τρόπο αυτόν, ενεργούν υποχθόνια κατά της αρμενικής θέλησης, που στηρίζεται στο εξής στην ύπαρξη ενός συντάγματος και στην εκλογή τού προέδρου του Αρτσάχ δια καθολικής ψηφοφορίας. Καθώς η ειρήνη τείνει να σταθεροποιήσει την κατάσταση υπέρ των Αρμενίων μετατρέποντας σταδιακά ένα κράτος de facto σε ένα κράτος de jure, οι Αζέροι προσπαθούν με όλα τα μέσα να δημιουργήσουν τριβές μέσα σ' αυτή την ειρήνη. Είναι σαφές, επιπλέον, πως οι τριβές αυτές, δίχως απαραίτητα να θέτουν υπό αμφισβήτηση το σύνολο της διαδικασίας, επιτρέπουν μία αναδιάταξη των συνόρων. Έτσι, οι ειδικοί που εκτιμούν ότι το νέο ξέσπασμα των πυρών σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατό να υπονομεύσει την ειρήνη, πέφτουν σ' ένα λάθος όσον αφορά στην προτίμηση του επιλεγμένου στόχου από τους Αζέρους. Στο πλαίσιο των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων, δεν μιλούμε πλέον για το σύνολο της επικράτειας του Αρτσάχ, παρά μόνο για συγκεκριμένα τμήματά του. Και η ανάδειξη προβλήματος στρατιωτικής τάξης ενισχύει τις αζερικές θέσεις στις διαπραγματεύσεις.

Στο στρατιωτικό πλαίσιο, η διαφορά τούτη είναι μεγέθους. Διότι η τοπική αναδιάταξη των συνόρων, ιδιαίτερα στην περιοχή του Αγκντάμ, θα επέτρεπε σε δεύτερο χρόνο, μία άμεση πρόσβαση στην πρωτεύουσα του Αρτσάχ. Σε αυτή την περίπτωση, είναι βέβαιο πως οι επόμενες αποφάσεις του Στεπανακέρτ θα ήταν επηρεασμένες και, σε κάθε περίπτωση, όχι της ίδιας τάξης με αυτές της παρούσας κατάστασης. Με άλλα λόγια, τούτο παρέχει στους Αζέρους τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν μια ριζική αλλαγή του status quo και, ακόμη κι αν δεν ανταποκρίνεται στην ακριβή κατάσταση πριν από την αρχή της σύγκρουσης, διαφοροποιεί ολοσχερώς τα δεδομένα με μία νίκη για την αζερική πλευρά. Δεν πρέπει, λοιπόν, να περιοριστούμε σε έναν και μοναδικό στόχο από την πλευρά των Αζέρων, μα σε έναν ενδιάμεσο σταθμό που δίνει ουσιαστικά τα ίδια οφέλη μακροπρόθεσμα όσον αφορά στο στρατηγικό πλαίσιο, δίχως ωστόσο να μεταβάλλει επίσημα τη θέση τού Αζερμπαϊτζάν. Τούτη η πιο ανατρεπτική στρατηγική είναι αποτελεσματικότερη από την ευθεία αντιπαράθεση, διότι χρησιμοποιεί επί πλέον όλα τα μέσα τής προπαγάνδας. Είναι, επομένως, αναγκαίο να λάβουμε χωρίς καθυστέρηση αντίμετρα.

Γράφει ο Νικόλαος Λυγερός

Μέσω του έργου του Ενεπεκίδη, έχουμε πρόσβαση στα έγγραφα των κρατικών αρχείων της Αυστροουγγαρίας. Αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία περί γενοκτονιών των Αρμενίων και των Ελλήνων, μας επιτρέπουν να αναδείξουμε τον κοινό πυρήνα της τουρκικής τακτικής εξολόθρευσης των χριστιανικών πληθυσμών. Ως θύματα έχουμε συχνά την τάση να συγκρίνουμε τους πόνους μας. Όμως, ο κοινός εχθρός είχε ένα και μόνο στόχο, όπως το αναδεικνύουν οι εξής αναφορές.

«Εις τάς 26 Νοεμβρίου τρέχοντος έτους (1916) μού είπε ο Ραφέτ μπέης: «Τελικά μέ τούς Έλληνας πρέπει να ξεκαθαρίσωμεν, όπως καί μέ τούς Αρμενίους.».»
Αναφορά του Αυστριακού προξένου της Αμισού Κβιατκόβσκι.

«Βλέπω γιά τήν Τουρκίαν να πλησιάζη η ώρα να ξεκαθαρίσωμεν τώρα μέ τούς Έλληνας, όπως το 1915 μέ τούς Αρμενίους».
Αναφορά του Αυστριακού πράκτορα στον οποίο μίλησε ο Μέγας Βεζίρης Ταλαάτ μπέης στις 31 Ιανουαρίου 1917.

« [...] οι σχηματισμοί ανταρτικών σωμάτων, χρησιμεύουν ως προσχήματα διά τούς Τούρκους διά μίαν εκτεταμένην γενικήν καταδίωξιν τού ελληνικού στοιχείου μέ τήν έκδηλον τάσιν νά εξοντώσουν ολοσχερώς τούς Έλληνας, ως εχθρούς τού κράτους, όπως προγενεστέρως καί τούς Αρμενίους. [...] Καί όλα τά άλλα μέτρα, τά οποία εις τούς διωγμούς τών Αρμενίων ευρίσκοντο εις τήν ημερησίαν διάταξιν επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον τών Ελλήνων.».
Αναφορά του Υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας προς το Βερολίνο.

«Όπως επανειλημμένως ετόνισα, θεωρώ τόν εκτοπισμόν τών Ελλήνων τής ποντικής παραλίας εν τώ πλαισίω τής εκτελέσεως τού προγράμματος τών Νεοτούρκων, τό οποίον επιδιώκει τήν εξασθένησιν τού Χριστιανικού στοιχείου – ως μίαν καταστροφήν μεγίστης απηχήσεως, ήτις θά έχη εις τήν Ευρώπην ζωηρότερον αντίκτυπον από τάς αγριότητας εναντίον τών Αρμενίων».
Αναφορά του Αυστριακού προξένου της Αμισού Κβιατκόβσκι.

Κατά συνέπεια, η ανάγνωση αυτών των εγγράφων δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας του συσχετισμού μεταξύ της γενοκτονίας των Αρμενίων και της γενοκτονίας των Ελλήνων. Ο ένοχος είναι ο ίδιος και λειτουργεί με την ίδια τακτική, αδιάλλακτος. Έκανε χρήση των ίδιων μεθοδεύσεων και των ίδιων χειραγωγήσεων. Οι δύο γενοκτονίες όμως δεν συσχετίζονται απλώς. Υπάρχει μεταξύ τους μία αλληλεξάρτηση. Τα θύματα δεν είναι μόνο στον ίδιο χώρο. Είναι και τα δύο Χριστιανοί. Αυτά τα δύο σημεία θα μπορούσαν να είναι καταδικαστικά από μόνα τους. Το πρόβλημα των Αρμενίων και των Ελλήνων είναι ότι είχαν και καλές σχέσεις μεταξύ τους. Αν προσθέσουμε και τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, το όλο σύστημα ήταν ένα εκρηκτικό μείγμα για την Τουρκία. Ιστορικά το συμμαχικό πλαίσιο είναι αποδεδειγμένο. Το πρόβλημα είναι ότι λειτούργησε μόνο και μόνο ως στοιχείο κατηγορίας. Όπως δεν υπήρξαν συντονισμένες κινήσεις εκ μέρους των θυμάτων, η αντίσταση δεν υπήρξε αποτελεσματική. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει τώρα. Η γενοκτονία ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν διαγράφεται, δεν παραγράφεται. Κατά συνέπεια, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα στοιχεία που διαθέτουμε για να καταδικάσουμε όχι μόνο το καθεστώς που διέπραξε το έγκλημα, αλλά και αυτό που το συνεχίζει μέσω της γενοκτονίας της μνήμης. Όμως σ’ αυτή τη φάση, η στρατηγική είναι η πλέον απαραίτητη, για να αποφύγουμε τα διπλωματικά τεχνάσματα.

A much-loved and well-known figure of the Armenian-Cypriot community, Karnig M. Tourian, passed away this morning in Nicosia, after suffering a stroke. Born in Adana on 19 September 1918, he and his family arrived in Cyprus in 1921, following the persecutions of the Armenians during the Genocide. He was a student at the Melkonian Educational Institute, a World War II veteran, a hard-working man, a former scout, an active member of AYMA and in 1999 he published his memoirs in English and Armenian. But Above all, baron Karnig was a kind man with a passion for learning, an idealist, an avid reader, a forthcoming man.

Alexander-Michael Hadjilyra